آخرین چیزی كه خدا به انسان داد!
شناختنامه قرآن 8
سوره مائده
خواندن مقدمهی این مطلب ضروریست!
«مائده» به معنای غذای آسمانی، نام پنجمین سورهی قرآن است كه در مدینه نازل شده و 120 آیه دارد. این سوره به موضوعات: وفای به عهد، نگهداری و شکر نعمتهای خدا دادی و حفظ حدود آن پرداخته، و انسانها را فرامیخواند که با نعمتهای الهی در سلطنت او طغیان و گردنکشی نکنند. چرا که خداوند رحمت روزافزون خود را بر آنان كه ایمان آورده و كارهای نیك انجام میدهند داده و بر هركه سركشی و ستم میکند سخت گرفته و سرانجامش را عذاب قرار خواهد داد.
آنچه گفته شد با دقت در آیههای آغازین و پایانی سوره و نیز از مواردی چون سوال از مسیح علیه السلام، ذکر احکام حدود و قصاص، داستان بنیاسرائیل و ستمگری آنها و عذاب شدنشان، داستان فرزندان آدم و نیز بازداری از کارهایی که موجب كوتاهی در فرمان خدا میشود مانند دوستی با دشمنان خدا و دوری جستن از اولیای الهی، روشن میگردد.
الْیَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِینَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَیْكُمْ نِعْمَتِی وَرَضِیتُ لَكُمُ الإِسْلاَمَ دِینًا 1
دین چیست؟
نعمت چیست؟
در نگاه اول هر چیزی که با سرشت و طبع آدمی سازگار بوده و با خواستهها و نیازهای آن ناهمگون نباشد، نعمت خوانده میشود.
از آنجا که نظام تدبیر جهان واحد و متصل و مرتبط میباشد، همهی موجودات این عالم نیز با یکدیگر مرتبطند و همه یا بیشتر آنها نسبت به یکدیگر نعمت به حساب میآیند. از این روست كه قرآن کریم نعمتهای الهی را بیشمار میداند که «وَ إِن تَعُدُّواْ نِعْمَةَ اللّهِ لاَ تُحْصُوهَا»2، و اگر نعمتهاى خدا را بشمارید، نمىتوانید آنها را به آخر رسانید.
نعمت حقیقی، نعمت ولایت است و از این روست كه در بیشتر موارد، کلمه نعمت در قرآن کریم، از سوی امامان معصوم علیهمالسلام به «ولایت» تفسیر شده است.
بعضی نعمتها شر و وبالند!
اما خداوند برخی از این نعمتها را شر و وبال میداند. به آیههای زیر بنگرید:
«وَ لاَ یَحْسَبَنَّ الَّذِینَ كَفَرُواْ أَنَّمَا نُمْلِی لَهُمْ خَیْرٌ لِّأَنفُسِهِمْ إِنَّمَا نُمْلِی لَهُمْ لِیَزْدَادُواْ إِثْمًا وَ لَهْمُ عَذَابٌ مُّهِینٌ»3 کافران گمان نکنند نعمتهایی که به آنان عطا کردیم به سود آنهاست. بلكه به آنها نعمت دادیم تا بر گناهانشان بیفزایند.
«لاَ یَغُرَّنَّكَ تَقَلُّبُ الَّذِینَ كَفَرُواْ فِی الْبِلاَدِ مَتَاعٌ قَلِیلٌ ثُمَّ مَأْوَاهُمْ جَهَنَّمُ وَ بِئْسَ الْمِهَادُ»4 گشت و گذار كافران در شهرها تو را نفریبد كه این بهرهى ناچیزى است و سپس جایگاهشان جهنّم است كه بد جایگاهى است.
«وَ مَا هَذِهِ الْحَیَاةُ الدُّنْیَا إِلَّا لَهْوٌ وَلَعِبٌ وَإِنَّ الدَّارَ الْآخِرَةَ لَهِیَ الْحَیَوَانُ لَوْ كَانُوا یَعْلَمُونَ»5 و زندگى این دنیا جز سرگرمى و بازیچه نیست، و حیات حقیقى همانا سراى آخرت است اگر مىدانستند.
از آنچه دیدید فهمیده میشود كه دنیا که جایگاه این نعمتهاست، بسان جاده و راهی است برای رسیدن به یک زندگی برتر. و دنیایی که به تنهایی هیچ شرف و کمالی ندارد، مگر برای رسیدن به آن هدف والا، نعمتهای آن نیز وقتی خیر خواهند بودکه به آن هدف برتر یعنی قرب و کرامت در نزد پروردگار رهنمون باشند و نعمت حقیقی همان قرب و کرامت در نزد پروردگار است که از آن به «ولایت» تعبیر میشود.
بهترین نعمت
نعمت حقیقی، نعمت ولایت است و از این روست كه در بیشتر موارد، کلمه نعمت در قرآن کریم، از سوی امامان معصوم علیهمالسلام به «ولایت» تفسیر شده است. و به این خاطر است كه کلمه نعمت در آیهی یاد شده مفرد آمده است: «... وَ أَتْمَمْتُ عَلَیْكُمْ نِعْمَتِی»
معنای اسلام
اسلام کمالی است که اگر انسان دین ظاهر و باطن آن را در خود و زندگیاش پیاده كند، بر آن كمال آراسته میشود: «... وَ رَضِیتُ لَكُمُ الإِسْلاَمَ دِینًا »
بسیار از مسلمانان، از شیعه و سنی روایت كردهاند كه این آیه در ماجرای غدیر خم و پس از آنكه پیامبر اكرم حضرت علی را به جانشنی خود برگزیدند، نازل گردیده است. بنابر این «ولایت» آخرین فریضه فرود آمده از سوی خداست.
حسین رحیمی
1- امروز دین شما را برایتان كامل و نعمت خود را بر شما تمام گردانیدم، و اسلام را براى شما [به عنوان] آیینى برگزیدم، مائده- 3
2- نحل- 18
3- آل عمران- 178
4- آل عمران- 196 و 197
5- عنکبوت 64