منع حجاب در تاجیكستان
قانون منع حجاب به تاجیكستان راه یافت. این خبر به حد كافى شگفت انگیز است، دست كم براى مردمان پارسى گوى تاجیك كه پس از خارج شدن از پیله كمونیسم، حیات نوى خود را در منظومه تمدن پارسى و اسلامى آغاز كرده اند.
تاجیك ها بیش از همه به این اتفاق حساسیت نشان دادند. واكنش آنها به تصمیمى كه در واقع تلاش براى تغییر هویت را داشت درواقع از اعتراض به نوعى پیمان شكنى بود .
سخنانى كه تاكنون نخبگان تاجیك در تقبیح تصمیم دولتمردان دوشنبه بر زبان آورده اند به وضوح رنجش آنها از این عهدشكنى را بازگو مى كند. این عهد و پیمان در بهار استقلال این سرزمین به ظاهر فقیر، اما غنى از گنجینه هاى فرهنگ و هنر بسته شد. تاجیكستان نخستین جمهورى بود كه راه تاریخى خود را برگزید و در بحران هویت اقلیم شوروى سابق، جایگاهى بلند در شاهراه تمدن و تاریخ براى خویش معین كرد.
به این صورت بود كه تاجیكستان از گزند آشفتگى ها و منازعات همسایگان و همكیشان دیروز خویش مصون ماند و در قلب بحران جدایى طلبى آسیاى مركزى ،«دوشنبه» به جزیره ثبات تبدیل شد.
تاكنون تلاش و كوشش هاى نامیمونى براى برهم زدن آهنگ حركت تمدنى و تاریخى تاجیك ها انجام شده است. كمپانى ها، سفارتخانه ها و بنیادهاى رنگارنگ از غرب و شرق به این سرزمین گسیل شده اند تا بلكه رنگى از ایدئولوژى خود بر رفتار و اندیشه تاجیك ها بخشند، اما نه سرمایه گذارى هنگفت آمریكایى ها و نه زرق و برق تبلیغات آنكارا و اروپا نتوانسته مردان و زنان تاجیك را از دامان تاریخ پرمهر تمدن پارسى جدا سازد.آرامش و اعتدالى كه امروز بر این سرزمین دامن گسترده است، مرهون راه تمدنى و تاریخى است كه تاجیك ها برگزیده اند. تضادها و كشمكش ها در این سرزمین به آسانى فرو نشست، زیرا تاجیك ها تكلیف سیاسى خویش را در كارزار بحران هویت آسیاى مركزى روشن ساختند. انقلاب هاى رنگى پشت دروازه هاى دوشنبه متوقف ماند، زیرا جنبش بیدارى تاریخى نیرویى بى رقیب در این سرزمین شده است . ناراضیان قومى و محلى در كولاب و جنوب تاجیكستان شمشیر جدایى طلبى را غلاف كردند چون روح همگرایى ، اقصى نقاط این جمهورى را درنوردیده بود.
بنابراین اگر نخبگان و افكار عمومى تاجیك از تصمیم جدید دولتمردان براى تغییر لباس و به هم زدن آداب پوشش برآشفته اند از آن روست كه این دست تصمیم ها، نظام هویتى تاجیك را به هم مى ریزد.
هنوز هم تصور این كه «دوشنبه» تصمیمى براى تغییر آداب و رسوم اجتماعى تاجیك ها گرفته است، براى افكار عمومى این كشور دشوار است زیرا با وجود رواج برخى محدودیت ها در صحنه سیاسى تاجیكستان، فضاى اجتماعى وفرهنگى این جمهورى از تنوع و آزادى دل انگیزى برخوردار بوده است.
گو این كه راه سیاست و فرهنگ و اجتماع در این سرزمین از هم جدا بوده است و تاجیك ها امور حكومت را به اهل سیاست سپرده اند، اما حكمروایى بر فرهنگ و زندگى را از حیطه اصحاب حكومت دور نگه داشته اند.
بنابراین طبیعى است كه امروز فرهیختگان تاجیك كه فرهنگ را بر سیاست مقدم و برتر مى شمارند در برابر هر تعرضى از سوى قبیله سیاست به حریم فرهنگ مقاومت كنند و هیچ تحمیل و اجبارى را از ناحیه سیاست ورزان برنتابند.
پرسش و كنجكاوى دانشگاهیان
پرسش بسیارى از تاجیك ها پس از شنیدن تصمیم دولت براى منع حجاب در دانشگاه ها این بوده كه آیا به راستى حكومت رحمانف درصدد آزمودن و سنجش اوضاع جامعه بویژه دانشگاه ها است. به عبارت دیگر آیا دستور مربوط به منع حجاب یك تصمیم آزمایشى و موقتى است كه در آن دولتمردان مى كوشند ذائقه اهل فرهنگ و حساسیت فرهیختگان را در مسیر پروژه تغییرات دلخواهشان بیازمایند.
شاید این روزها خیلى از دانشگاهیانى كه یك باره با دستور دولتمردان براى منع ورود دختران محجبه روبه رو شده اند در انتظار یك تكذیب نامه و یا اطلاعیه ثانوى از سوى مقام ها به سر مى برند كه این دستور تحمیلى و جنجالى را برچیند، اما تا به امروز نشانه اى مبنى بر اصلاح و تغییر در این فرمان مناقشه انگیز آشكار نشده است.
آخرین خبرها از دوشنبه حاكى از آن بود كه قریب به اتفاق دانشگاه ها دستور تغییر در پوشش دانشجویان دختر را دریافت كرده اند، لذا این سؤال در اذهان اهل فرهنگ به قوت خود باقى است كه اسباب نگرانى دولتمردان از عنصر حجاب كه شاخصه تاریخى و تمدنى تاجیكان است، چیست؟
فرخ عمراف، كارشناس مركز تحقیقات استراتژیك تاجیكستان مى گوید:
این اقدام در جهت روى آوردن به رعایت قوانین سكولار صورت گرفته است و هدف دیگرى ندارد . اما برخى تحلیلگران این گونه اقدام دولت را پیامد تبلیغات جهانى و نگرانى از افزایش نفوذ مذهب در جامعه مى دانند .« محى الدین كبیرى » نماینده مجلس تاجیكستان و رئیس نهضت اسلامى تاجیكستان مى گوید : مسأله حجاب را مقام هاى تاجیكستان به صورت سیاسى در مى آورند . در همین حال «اسماعیل رحمت اف » استاد علوم سیاسى در دانشگاه روسیه و تاجیكستان مى گوید : این مسئله یك قضیه حقوقى است و ارتباطى با افزایش نفوذ اسلامگرایان ندارد . فرخ عمر بر این باور است كه مقام هاى دوشنبه از خلأ قانون در باره حجاب سوء استفاده كرده اند و لذا به نظر او قوانین كشور به صورت مشخص این مسأله را روشن نكرده است . او مى افزاید: اگر این تضاد باقى بماند با گذشت هر روز بیشتر شدت پیدا مى كند .اخیراً جمعى از دانشجویانى كه به دلیل داشتن حجاب از رفتن به دانشگاه منع شده اند به نمایندگان مجلس تاجیكستان مراجعه كرده و با رؤساى دانشگاه ها ملاقات كرده اند. به گفته این دانشجویان ماجرا از آنجا آغاز شد كه در آوریل در جمهورى تاجیكستان در كنار در ورودى دانشگاه دولتى این كشور یك گروه دختران محجبه اجتماع كردند كه به خاطر داشتن حجاب به آنها اجازه ورود به صحن دانشگاه را نمى دادند . به گفته این دختران از ششم آوریل مقام هاى دانشگاه آنها را از حق ورود به كلاس هاى درس محروم كرده اند آنها گفتند: «از ششم آوریل ما را به كلاس درس راه نمى دهند و به بهانه هاى واهى مى خواهند ما را از دانشگاه اخراج كنند .» آنها افزوده اند: « از روز ششم آوریل از ما درس نمى پرسند و در دفاتر حضور و غیاب نامى از ما برده نمى شود . در حالى كه هر كس در انتخاب دین آزاد است . »
این ها گوشه هایى از حرف هاى دختران دانشجوى تاجیكستان است كه از فقدان برهان و دلیل در تصمیم دولتمردان به تنگ آمده اند. گفته مى شود، مقام هاى دانشگاهى تاجیكستان مقرر كرده اند كه در صورت غیبت طولانى دانشجویان محجبه، آنها را از ادامه تحصیل در دانشگاه محروم كنند و در صورت عدم تغییر در پوشش براى همیشه از دانشگاه اخراج شوند .
شاید سخن « سید احمد آدینه اف » رئیس دانشگاه ملى تاجیكستان در یك نشست با دانشجویان دختر محجبه و والدین آنها به اندازه كافى پایه هاى سست تصمیم مقامهاى دوشنبه را روشن سازد. او گفته است: پوشیدن لباس هاى عریان اروپایى و در عین حال داشتن حجاب و به همراه داشتن تلفن همراه در محیط دانشگاه ، برخلاف قوانین كشور و مغایر با فرهنگ ملى تاجیكستان است، از این رو بنا بر فرمان وزیر معارف تاجیكستان ورود دانشجویان با حجاب بر سر كلاس درس ممنوع است . وى افزوده است دانشجویان باید با لباس هاى یگانه كه از جانب وزارت معارف كشور معین مى شود در دانشگاه حاضر شوند.
گزارش ها حاكى از آن است كه مجریان تصمیم عجیب دوشنبه پس از بى اعتنایى دانشجویان و والدین آنها به روش هاى تهدیدآمیز براى بستن در دانشگاه ها به روى مذهبیون روى آورده اند.
یكى از مسئولان دانشگاه ملى تاجیكستان گفته است : ما تا سه بار دانشجویان را آگاه مى كنیم و تذكر مى دهیم و بعد از سه بار آنها را اخراج مى كنیم . در حال حاضر هر كس را كه با حجاب به دانشگاه مى آید به داخل راه نمى دهیم . فرهیختگان تاجیك همه ابزار حقوقى را براى مقابله با تصمیم دوشنبه به كار بسته اند. «عبدالله عصازاده » حقوقدان
مى گوید : هیچ یك از قوانین كشور پوشیدن حجاب را منع نكرده است و رفتار مسئولان وزارت معارف و روساى دانشگاه ها را یك نوع نقض حقوق دانشجویان مى داند . دانشجویان نیز بر این نظرند با چنین اقدامى آنها را از حق طبیعى خود
باز داشته اند . محى الدین كبیرى رئیس حزب نهضت اسلامى تاجیكستان و وكیل مجلس كه چند بار با مأموران دانشگاه و دختران محجبه ملاقات كرده، گفته است: با تكیه بر ماده ششم قانون معارف كشور به شهروندان تاجیكستان صرف نظر از ملیت ، نژاد، زبان و موقع سیاسى حق تحصیل داده مى شود . كبیر شكوائیه دانشجویان را تكان دهنده مى خواند. دختران دانشجو گفتند : عوامل دولت خیلى روشن به ما گفتند، ما غیبت هاى شما را به حساب مى آوریم و بر اساس غیبت ها، شما را از دانشگاه اخرج مى كنیم ولى دانشجویان با وجود این سختگیرى ها و راه ندادن ها به داخل دانشگاه از راه خود دست بر نمى دارند و براى احقاق حق خود مبارزه مى كنند. به آنها مى گویند كه از«مسلمانان» تقلید مى كنید ، در حالى كه تقلیدى در كار نیست و این تنها به عقاید و مذهب آنها بستگى دارد كه به همه ما دستور مى دهد بدن خود را از نامحرمان بپوشانیم .
دختران محجبه تاجیك در آخرین اجتماع اعتراضى خود گفتند: هرگز به خاطر دانشگاه از روسرى خود دست نمى كشند و حتى حاضرند براى دفاع از حقوق خود علیه رئیس جمهور تاجیكستان شكایت ببرند . دانشجویان دختر تاجیك حتى
گفته اند: در راستاى احقاق حق خود به سازمان هاى بین المللى خواهند رفت و چنین اعلام كردند كه «ما مى خواهیم این كار را با آرامش و بدون درگیرى و با گفتمان حل كنیم تا باعث ناآرامى و سوء تفاهم نشود.» استادان دانشگاه دوشنبه مى گویند مبارزات مسالمت آمیز دانشجویان چندان هم بى نتیجه نبوده است و به دنبال تلاش هاى دختران محجبه تاجیك در این قانون تا حدودى تعدیل صورت گرفته است ، چنان كه، در صحن دانشگاه ملى یك گروه از دختران گفته اند كه به آنها، مهلت یك ماهه داده شده است كه حجاب خود را به شكل زنان تاجیك در آورند.
منبع: روزنامه ایران
