چهره برجسته حدیث و فقه
شاگردان امامان علیهم السلام پس از آشنایی با مبانی اسلام و یادگیری آموزه های اسلامی بر اساس آموزه های ائمه، هریک تلاش کردند تا علم و دانش را در میان مردم گسترش دهند و بر این اساس نقشی مهم در تاریخ اسلام ایفا کنند. فُضَیل بن یسار یکی از این افراد است.
فرآوری: محمد باعزم - بخش تاریخ و سیره معصومین تبیان
فُضَیل که بود؟
فضیل بن یسار آن گونه که زندگینامه نویسان بزرگ اسلامی، نگاشته اند، در اواخر نیمه دوم سده اوّل هجری، در شهر کوفه دیده به جهان گشود. او دوران خردسالی و نوجوانی اش را در این شهر سپری کرد. وی سپس به شهر بصره رفت و تا آخر عمر در این شهر زندگی کرد. و به همین دلیل به «بصری» معروف شد. چون فرزند ارشد او قاسم نام داشت، کنیه معروف فضیل، ابوالقاسم است. البته در برخی از نوشته ها، کنیه ابومسور نیز برایش گفته شده است.
لقب مشهور فضیل «نَهْدی» است. مدرّس خیابانی در اثر ارزشمند خویش، لقب جمعی از محدّثان را آورده که فضیل بن یسار نیز از جمله آنان است. خیابانی می گوید: نسبت آنان منتهی می شود به قبیله بنی نهد، که در سرزمین یمن زندگی می کردند و همه، فرزندان نهد بن لیث یمنی هستند.
رجالیان فضیل را از اصحاب امام باقر و امام صادق (علیه السلام) و اصحاب اجماع میدانند. بر اساس منابع، تمامی رجالشناسان شیعه بر وثاقت و دانش فضیل تاکید دارند؛ کشّی او را در زمره کسانی قرار داده که تمام عالمان و فقیهان شیعه بر عدالت و وثاقتشان اتّفاق دارند و روایاتشان را صحیح میدانند و آنها را فقیهترین اصحاب امام باقر و امام صادق (علیهم السلام) به شمار آوردهاند. شیخ مفید، فضیل را در گروه فقیهان بزرگ شیعه قرار داده است که شیعیان برای فراگرفتن احکام دین به آنان رجوع میکردند و هیچکس آنان را مذمت نکرده است. اصحاب اجماع در تاریخ به کسانی گفته می شود که احادیث ایشان و روایت هایی که کرده اند مورد وثاقت و قبول واقع می شود و تعداد آنها 18 نفر است.
حضرت امام صادق علیه السلام در مورد ایشان گفته است: رحم الله الفضیل بن یسار، وهو منا أهل البیت. (خداوند رحمت کند فضیل را؛ او از ما اهل بیت است.)
منزلت فضیل بن یسار
در مورد ایشان ذکر شده است که هر وقت حضرت صادق علیهالسلام به فضیل ابن یسار نگاه میکرد که متوجه آن بزرگوار شده بود میفرمود: به افراد با خضوع و خشوع مژدهی بهشت دهید. نیز حضرت صادق علیهالسلام میفرمود: فضیل از یاران پدر من است و من آن مردی را که یاران پدرم را دوست بدارد دوست میدارم.
شاگردان امامان علیهم السلام پس از آشنایی با مبانی اسلام و یادگیری آموزه های اسلامی بر اساس آموزه های ائمه، هریک تلاش کردند تا علم و دانش را در میان مردم گسترش دهند و بر این اساس نقشی مهم در تاریخ اسلام ایفا کنند. فُضَیل بن یسار یکی از این افراد است.
ابراهیم بن عبدالله روایت میکند که: هر وقت حضرت صادق علیهالسلام میدید فضیل بن یسار میآید میفرمود: به افراد متواضع بشارت بهشت بدهید! کسی که بخواهد یک نفر مرد از اهل بهشت را ببیند به فضیل بن یسار نظر کند!! آن کسی که بدن فضیل بن یسار را غسل میداد میگوید: در آن موقعی که من جسد فضیل را غسل میدادم میدیدم که دست او بر دست من سبقت میگیرد و عورت خود را میپوشاند! وقتی این مطلب را به عرض صادق آل محمد صلی الله علیه وآله رساندم فرمود: خدا فضیل بن یسار را رحمت کند که از ما خانواده است.
فضیل بن یسار بیشترین بهره را از محضر امام باقر و امام صادق علیهماالسلام برده است. در زندگینامه وی به دو استاد دیگر به نام های: زکریّا بن عبداللّه نقّاض و عبدالواحد مختار انصاری نیز اشاره شده است. زکریّا بن عبداللّه اهل کوفه و از راویان امام پنجم و امام ششم است. از روایاتی که از زکریّا یادگار مانده، آشکار می شود که او از رهروان با اخلاص امامان علیهم السلام بوده است. روایاتی از او نقل شده که بیانگر ولایت مداری اوست، مانند: حضرت باقر علیه السلام فرمود: بعد از رحلت پیشوای اسلام، حضرت محمّد صلی الله علیه و آله وسلم ، رفتار و عملکرد گروه زیادی از مردم بسان رفتار بنی اسرائیل با موسی و هارون و پیروان آنان و گوساله سامری و پیروان اوست.6 آن گونه که مردم بعد از رفتن موسی به کوه طور از جانشین او، هارون رو برتافتند و به دنبال گوساله سامری راه افتادند، اینان نیز از جانشین رسول اللّه صلی الله علیه و آله وسلم که امیرمؤمنان علی علیه السلام باشد، رخ برتافتند و از نا اهلان پیروی نمودند.
با توضیحات ارائه شده خواهیم دانست که در طول تاریخ افراد زیادی بودند که از جان و مال تلاش کردند تا علوم اسلام و آموزه های اصیل نبوی و ائمه اطهار علیهم السلام،به شکل صحیح و درست به دست نسل های بعدی برسد و شایسته است تا منزلت ایشان ارج نهاده شود.
منابع:
1. پایگاه اطلاع رسانی حوزه
2. دانشنامه عاشورا
3. دانشنامه اهل بیت