برنامه های صبحگاهی سیما

یک گزارش درباره برنامه های صبحگاهی تلویزیون در سه دهه اخیر.

خیلی طول کشید تا پخش برنامه های تلویزیون شبانه روزی شود اما طولی نکشید که باکس صبحگاهی اهمیت و وجاهت یافت. سال 1373 مسئولان وقت تلویزیون جای خالی یک برنامه صبحگاهی را احساس کردند که نتیجه اش شد «صبح بخیر ایران». تا پیش از آن مسئولیت ایجاد نشاط صبحگاهی بر عهده رادیو بود اما تلویزیون بزودی یکه تازی کرد و حالا کار به جایی رسیده که غالب شبکه های برای باکس ابتدای روز برنامه دارند. اگر به تاریخچه برنامه های صبحگاهی رجوع کنیم به سه نام ممتاز برمی خوریم :صبح بخیرایران ، مردم ایران سلام و ویتامین 3. این برنامه ها دارای ویژگی هایی هستند که نام شان پیش اذهان عمومی ماندگار شده است ، مابقی برنامه ها اما نتوانستند جایگاهی ویژه بدست بیاورند. این گزارش با تکیه بر سه برنامه مذکو،ر بازخوانی مختصری است از باکس صبحگاهی تلویزیونی در سه دهه اخیر.

چرا باکس صبحگاهی مهم است؟

«صبح یعنی زندگی»؛ این جمله را بارها از زبان مجریان رادیو و تلویزیون شنیده ایم تا جایی که برای خیلی مان معنایی شعاری و باسمه ای پیدا کرده. حال آن که جمله مذکور وام دار پند و اندرزهایی است که نسل های دور به آن باور داشتند و برای مان به یادگار گذاشتند. در فرهنگ عامه ما هنوز این باور هست که اگر صبح خوبی داشته باشی، آن روز به کامت خواهد بود و  علم روان شناسی بر این عقیده کهن صحه می گذارد. پس تزریق انرژی به مردم در ساعت های اولیه روز یکی از مسئولیت های مهم رادیو و تلویزیون است و از این معبر وجود برنامه های صبحگاهی ضروری ولازم می نماید. ورای این مساله باید به دیگر کارکرد مهم برنامه های صبحگاهی اشاره کنیم : انتقال حس پویایی، امنیت و نشاط جامعه. دیدن عنوان «زنده» گوشه تصویر به طور غیر مستقیم حس هایی این چنین را در ذهن مردم ته نشین می کند حال آن که پخش برنامه های آرشیوی کارکردی عکس دارند. هیچ فکرکرده اید چرا برنامه «صبح بخیر آمریکا» به عنوان یک برنامه صبحگاهی باسابقه به شکل زنده پخش می شود؟ باورشان این است که زنده بودن این برنامه یعنی زنده بودن کشورشان.

اوج و فرود صبح بخیر ایران

در کشور ما چنین وظایفی که شرحش رفت ابتدا در قالب برنامه «صبح بخیر ایران» تجلی یافت. این برنامه حدود 22 سال روی آنتن شبکه یک رفت و از این حیث صاحب یک رکورد است. در سال های ابتدایی محبوبتی بالا میان مردم بدست آورد تا جایی که اسم برنامه در لابلای ادبیات شفاهی هموطنان به عنوان یک تکیه کلام رد و بدل می شد. آیتم «سفرنامه» با اجرای اقبال واحدی از بخش محبوب برنامه بحساب می آمد که هر بار در نقطه ای از ایران مهمان بود. محمدرحمان نظام‌الاسلامی،احمد توکلی و امیر جوشقانی از مجریان «صبح بخیر ایران» بودند و بعدها رضا رشیدپور و احسان علیخانی فرصتی برای عرض اندام پیدا کردند که حالا ثمره اش را می چینند. برنامه بعد از مدتی رنگ تکرار گرفت و حتی تغییر موقت نام آن به «صبح عالی متعالی» به کارش نیامد. در نیمه دوم دهه هشتاد با ظهور رقبا ، «صبح بخیر ایران» به حاشیه رفت. برنامه سال پیش بعد از مدتی تعطیلی با سر و شکلی متفاوت به آنتن بازگشت اما این بار هم موفق نبود و در نهایت به محاق رفت. مسئولان شبکه یک برای احیای باکس صبحگاهی شان دست به دامان علی ضیا شدند. او و تیمش با اصرار توانستند نام «صبح بخیر ایران» را به «فرمول یک» تغییر دهند و برنامه ای صد در صد متفاوت روی آنتن بفرستند. حقیقتا برند «صبح بخیر ایران» به دلایل متعدد، سال ها پیش سوخته بود و از منظر می توان تصمیم ضیا را برای کن فیکون کردن آن ستود.

استانداردهای مردم ایران سلام

محمد رضا شهیدی فرد وقتی با پیشنهاد برنامه صبحگاهی شبکه دو مواجه شد، ابتدا تلاش کرد به مسیر «صبح بخیر ایران» نرود. او دوز فرهیختگی برنامه را بالا برد اما حواسش بود که عنصر جذابیت در اولویت باشد. برای همین سراغ چهره های محبوب مثل جواد آتش‌افروز، جهانگیر كوثری، اسماعیل میرفخرایی و زنده یاد محمد علی اینانلو  رفت که هر کدام یک روز مشخص به استودیو می آمدند و در حیطه مشخص و تخصصی خود برنامه اجرا می کردند. به عنوان نمونه زنده یاد اینانلو از طبعیت می گفت و میرفخرایی سراغ موضوعات علمی می رفت. در کنار آن ها منصور ضابطیان اجرای بخش سینمایی را بر عهده داشت، خسرو معتضد تاریخ روایت می کرد و حجت الاسلام شهاب مرادی با سبکی نوین سراغ مسائل دینی می رفت. هر سه خیلی زود محبوب شدند و دیری نپایید که در برنامه های دیگر مرد اول لقب گرفت. علاوه بر این «مردم ایران » سرشار از آیتم های متنوع بود که بر تند شدن ریتم این برنامه دو ساعته و نیمه اضافه می کرد. اسفند سال 86 برنامه «مردم ایران سلام» تمام شد که همچنان جایگزین ندارد.

ویتامین 3 یک برنامه جوان پسند

«مردم ایران سلام» که رفت نگاه ها دوباره به سمت شبکه یک چرخید اما بار دیگر معلوم شد امیدی «به صبح بخیر ایران» نیست بویژه آن که شهیدی فرد توقع از برنامه صبحگاهی را بالا برده بود. چند سال گذشت تا این که شبکه سه سکان یک برنامه صبحگاهی را مجری ای جوان سپرد. علی ضیا شیوه ای متفاوت از سایرین برای اجرای«ویتامین 3» برگزید که بارزترین تفاوت، انطباق نوع اجرا و چینش مهمان ها با ذائقه جوان ها بود. بودند کسانی که به شیوه اجرای ضیا نقد داشتند اما این انتقادها در سایه کیفیت برنامه و حضور مهمان های سرشناس گم می شد. جاه طلبی ضیا برای مواجهه با چهره های مطرح، پای خیلی ها را به برنامه باز کرد. با رفتن ضیا برنامه افت کرد و مدتی بعد پرونده «ویتامین 3» برای همیشه بسته شد.

طلوع شبکه چهار

از آن سو شبکه چهار هم نخواست از قافله صبحگاهی عقب نماند و برنامه «طلوع دانش» را برای این باکس تهیه و پخش کرد. رویکرد برنامه منطبق با سیاست شبکه چهار بود و  به مباحث علمی و فناوری های نوین می پرداخت. برنامه با تغییر نام به «طلوع» چندی است روی آنتن رفته.

و حالا وقت تغییر ذائقه است

محمد سرافراز در دوران کوتاه مدیریتش نشان داد اعتقادی به برنامه های صبحگاهی ندارد ؛ حال آن که اگر به این باکس بها داده شود بیننده به وفور خواهد داشت. عبدالعلی علی عسگری اما رویه ای خلاف رئیس پیشین سازمان صدا و سیما پیش گرفته است به طوری که تلویزیون در سال 95 از حیث برخورداری از برنامه های صبحگاهی صاحب رکورد است.«حالا خورشید» پیش قراول این برنامه ها است که با اجرای رضا رشیدپور روی آنتن شبکه سه می رود. بعد از آن سر و کله علی ضیا با برنامه«فرمول یک» در شبکه یک پیدا شد. اندکی بعد «با صبح» عبدالله روا در کنداکتور شبکه دو قرار گرفت و شبکه چهار «طلوع» را با تم علمی روی آنتن فرستاد. شاهین شرافتی و بنفشه رافعی مجریانش هستند. برنامه صبحگاهی شبکه آموزش «صبحی دیگر» نام دارد واجرایش بر عهده نیما کرمی است. غالب این برنامه ها ساختاری متفاوت از برنامه های قدیمی تر دارند و سعی می کنند بر اساس ذائقه مخاطب، که تا حد زیادی متاثر از فضای مجازی و اتفاقات آن است، حرکت کنند. سیاست ترافیک برنامه های صبحگاهی، موقتی و اتفاقی است یا دامنه دار و توام با فکر؟