نگاهی به رمان های خواندنی انقلاب اسلامی
معرفی رمان های راه یافته به بخش نهایی جشنواره کتاب سال شهید حبیب غنی پور
آثار راه یافته به مرحله نیمه نهایى شانزدهمین جشنواره کتاب سال شهید حبیب غنى پور در دو بخش رمان دفاع مقدس و رمان انقلاب اسلامى ایران معرفی شدند. بنا به نظر هیات داوران این گروه متشکل از آقایان گلعلی بابایی،علی اصغر جعفریان و نبی بابایی از تعداد81 کتاب بررسى شده , 71 اثر مربوط به رمان دفاع مقدس و 10 کتاب مربوط به رمان انقلاب اسلامى بود. در مرحله قبل از نیمه نهایى مجموعا 12 اثر انتخاب شد.
پس از بررسى و مطالعه و بررسی مجدد 8 اثر به مرحله نیمه نهایى راه یافتتد . 4 اثر در بخش رمان دفاع مقدس و 4 کار در بخش رمان انقلاب اسلامى.
سال گرگ نوشته جواد افهمى،برج قحطى نوشته،هادى حکیمیان، سرخ سفید اثر مهدى یزدانى خرم و تى لم نوشته میثم امیرى رمان هایی هستند که به مرحله انتخاب نهایی جایزه جشنواره رسیده اند.
گروه کتاب و کتابخوانی تبیان نگاهی کوتاه دارد به کتاب های معرفی شده در این بخش که در ادامه می آید:
سال گرگ
«سال گرگ»، تازه ترین اثر جواد افهمی است که پیشتر، «سوران سرد» را از او خوانده ایم. سال گرگ را شهرستان ادب روانه بازار نشر کرده است. او در این کتاب که در چهارمین جشنواره داستان انقلاب هم مورد تقدیر قرار گرفته است، روایت گر برهه ای حساس از تاریخ پیش از انقلاب است؛ سال 54،سالی که او خود، «سال گرگ» می نامدش.
در اسفند سال 1354، اطلاعیه ای از سوی جامعه روحانیت منتشر شد که اعضای سازمان مجاهدین خلق را که گرایشات مارکسیستی پیدا کرده بودند، به عنوان اهالی کفر شناخته، متعلقات و وسایل شخصی آن ها را برای مسلمانان نجس دانست. این اعلام برائت، در حقیقت زمانی رخ داد که برای جامع دینی آن زمان محرز شد که سازمان مجاهدین خلق از تئوری و اندیش اولی اسلامی خود خارج شده و خود را به عنوان یک گروه چپ گرا معرفی کرده است. این حقیقت که سازمان منافقین در ابتدای امر، گروهی اسلامی با رویکرد مبارزاتی دینی بوده است، بر بسیاری از مردم پوشیده بوده است و آن چه اکثر مردم امروزه در مورد این گروهک تروریستی می دانند، ماهیت فعلی آن است. جواد افهمی در کتاب خود، همین انشعاب و تغییر رویه را دستمایه قرار داده تا روایت گر تاریخ انحراف مجاهدین خلق باشد
افهمی هیچ ابایی ندارد که روحیه سرسخت و مبارزاتی شهرام را پنهان کند و مشابه آن چه این روزها مرسوم است، با قلب حقایق، او را شخصیتی بی مایه و ضعیف نشان دهد. او با همین رویکرد صادقانه، زندگی شهرام را روایت می کند تا مخاطب در میان اثر، خود بفهمد نه با یک مبارز مذهبی، که با رهبر گمراهی مواجه است
رمان افهمی، رمانی است نیمه مستند- نیمه داستانی. او با دست بردن در تاریخ و افزودن شاخ و برگ تخیل به حقیقت ها، روایتی آفریده است که نه بازگویی بی چون و چرای تاریخ است و نه تخیل صرف نویسنده. اصلی ترین شخصیت کتاب، «شهرام» است؛ شخصیتی برگرفته از «تقی شهرام» که مهر اصلی در تغییر ایدئولوژی و انحراف فرقه منافقین بوده است. دیگر شخصیت ها و اتفاقات نیز، هر کدام ریشه ای در واقعیت دارند؛ اما چنان که خود افهمی بارها در طول داستان به آن اشاره می کند، هر جا مجالی دست داده، او خود وارد عمل شده و خلأهای تاریخ را با روایت های ذهنی اش پر کرده است.
رمان «سال گرگ»، رمان موفقی است؛ چرا که با هم کاستی ها، افهمی موفق شده است در حجم 438 صفحه ای رمان خود، واقعیت را در دل تخیل جا بدهد و مخاطب گریزپا را که به دنبال خواندن داستان به سراغ کتابش آمده است، در کنار اثرش نگه دارد. توانایی بالای او در روایت گری و بازگویی چالش های میان شخصیت ها، منجر به خلق فصل هایی شده که مخاطب نمی تواند میانشان وقفه بیندازد و در گذر از فصلی به فصل دیگر، کتاب را زمین بگذارد. این کتاب در حقیقت بازگویی برهه ای از تاریخ است که در آن، از دل سالی تاریک، گرگ های منافق به جان ایران پنجه می کشند.
برج قحطی
رمان «برج قحطی» نوشته هادی حکیمیان نخستین رمان این نویسنده و تازه اثر داستانی بلند منتشر شده با موضوع انقلاب اسلامی است که از سوی موسسه فرهنگی شهرستان ادب چاپ و منتشر شده است.
«برج قحطی» قبل از هر واکنشی از سوی خوانندگان و منتقدان ادبی، گونه «رمان تاریخی» را در ذهن تداعی می کند. با این توضیح که این اثر در وهله اول رمان تاریخی نیست اما ویژگیهای متعددی در آن هست که اثر جدید این نویسنده را به سمت رمان های تاریخی سوق می دهد. برای بررسی بیشتر این موضوع می توان به نشانه های داخل متن اشاره کرد که تقریبا بسیاری از آنها برگرفته از مولفه های رمان تاریخی است. اثبات این مسئله چندان دشوار نیست؛ اگر وقایع تاریخی شهر یزد و مناطق اطراف آن را از این رمان حذف کنیم، آن وقت شالوده اصلی کار از هم می پاشد و دیگر نمی شود به خرده روایت های آن برای رسیدن به یک روایت واحد امیدوار بود.
شاید یکی از علتهای اصلی آن، انتخاب موضوع محوری رمان باشد که متکی به وقایع تاریخی شهر یزد است؛ موضوع انقلاب اسلامی و ریشه های آن در یزد که البته گاهی این ریشه ها شعاع بیشتری را دربر می گیرد و حتی تا سالهای پایانی دوره قاجار هم می رسد اما اتفاق های اصلی در دوره حکومت پهلوی به ویژه پهلوی دوم به وقوع می پیوندد که باعث شکل گیری سلسله حوادثی در شهر یزد می شود. رمان برج قحطی در فصلهای هفت گانه خود راوی واحدی دارد که به ظاهر سرگذشت خود را روایت می کند اما در اصل او دارد سرگذشت یک شهر را روایت می کند؛ شهری که حوادث بی شماری را در قرن حاضر تجربه کرده و در دوره های تاریخی متعدد شاهد بروز و ظهور افرادی گوناگونی در اداره امور شهر بوده و در این می ان، مبارزانی هم بودهاند که برای رهایی از بند استبداد مبارزه کرده و سختیها کشیده اند.
تکیه بیش از حد نویسنده به وقایع تاریخی، اثر ادبی او را به مثابه تاریخچه شفاهی یک شهر دگرگون کرده است. رمان شروع نسبتا خوبی دارد. شخصیت اصلی داستان به عنوان یک معلم وارد شهر یزد می شود. او در کنار تدریس به برخی دلمشغولی ها و جاذبه های شهر علاقه نشان می دهد که اوج این علاقه و شیفتگی، «آویش» دختر علی ارفع خان، از خوانین و متمولین شهر است. همزمان او با یکی از مخالفان حکومت وقت، سروکی در ارتباط است که این دو ویژگی او را در بین معلم های همکارش تا حدودی متمایز می کند.
در همان فصل اول اعلام می شود که راوی دارد روی نمایشنامهای کار می کند که محتوای آن به نوعی بیانگر تاریخ معاصر یزد است. این ترفند بهانه خوبی برای قصد نویسنده جهت بیان وقایع تاریخی یک شهر، یزد با محوریت موضوع انقلاب اسلامی است اما در ادامه از این ظرفیت به خوبی استفاده نمی شود. به گونه ای که در فصل های بعدی موضوع نمایشنامه به کلی به فراموشی سپرده می شود. راوی به مرور از حوادث زندگی شخصی خود دور می شود و در مقابل به نقل خرده روایتهای گوناگون درباره آدمهای شهر می پردازد. بیشتر هم آدمهای بانفوذی که در اداره امور شهر موثر هستند.
ارتباط راوی با شبکه مخالفان دولت وقت، به ویژه سروکی و همفکرانش باعث دردسر او می شود. به گونهای که سر از تبعید، زندان و محل نگه داری دیوانه های شهر در می آورد. او در هنگام حضور در هر یک از این مکان ها، به نقل حکایت هایی از زندگی افرادی که در آن مکان ها هستند و زندگی شان به نوعی به تاریخ شهر پیوند خورده است می پردازد.
رمان سرخ سفید
این رمان که پیش تر «خون» نام داشت اثری است در 270 صفحه که از یک باشگاهِ ورزشی در خیابان شانزده آذر آغاز می شود و به یک روز برفی در دی ماهِ سالِ 1358 می رود. رمان روایتی است از درهم تنیدگی تاریخ و شخصیت های مختلف.
در این رمان شخصیت های مختلفی از جنازه امیرعباس هویدا، استالین، بازیکنِ تیم تاجِ سابق، یک کشیش یونانی، استخوان های رضاخان و انبوهی شخصیت های دیگر و... حضور دارند. محور رمان یک مبارز رزمی کار است که برای گرفتنِ کمربند مشکی باید 15 مبارزه بکند که هر یک از این مبارزه ها منشأ داستان هایی می شوند.
این رمان اثری است که از یک باشگاهِ ورزشی در خیابان شانزده آذر آغاز می شود و به یک روز برفی در دی ماهِ سالِ 1358 می رود. دغدغه های تاریخی نویسنده و زندگی در خانواده ای مذهبی در نگارش کتاب بی تاثیر نبوده است. نویسنده ای که تلاش می کند به ریشه های تاریخی ابعاد روایی ببخشد.
رمان تی لم
رمان «تی لِم» درباره زندگی یک جوان دانشجوی عدالت خواه در مقطع زمانی سال 48 است.بیشتر رویدادهای این داستان در سال 48 رخ می دهد ، در واقع 16 آذر سال 48 مبدأ اتفاقی در این داستان می شود و مابقی آن با برگشت به عقب و شکل گیری شخصیت راوی در دانشگاه تهران روایت شده است.
داستان درباره زندگی یک جوان دانشجوی عدالت خواه است و از دوره تولد او در سال 29 تا مرگ او را که در همان دوران قبل از پیروزی انقلاب اسلامی رخ می دهد را در برمی گیرد. این کتاب درباره سال های رشد و نمو جوانی به نام کیومرث است که در سال 1329 در استان سوادکوه روستای تیلم متولد می شود.
«کیومرث» شخصیت اصلی رمان است و داستان زندگی کیومرث، دغدغه های فردی و اجتماعی او را در سال های 29 تا 48 روایت می کند. کیومرث یک آرمان خواه عدالت طلب است. چپ نیست، راست هم نیست. او مثلِ همه شخصیت های خودساخته که هویتشان با شورِ جوانی و دغدغه عدالت خواهی آمیخته شده، در پی ساختنِ جهانی بهتر است.
هر یک از این افراد به فراخورِ قصه، در داستان حضور می یابند. به عنوان مثال از آقای مطهری در حد یک خط و از آقای طالقانی در حد چند صفحه یاد شده است، البته برخی هم مانند حضرت امام (ره) در داستان حضور ندارند، ولی فضای داستان را تحت تأثیر قرار داده اند. یکی از کسانی که بر کیومرث اثر می گذارد جلال آل احمد است و در بین علما هم از آقای شعرانی بهره می برد.
آغاز کتاب اینگونه آمده است: 16 آذرهای دانشگاه تهران، هر سال، از سال پیش سوزناک تر است؛ مانند داغی که سرد نمی شود؛ ژرف می شود؛ مانند زخم دست قنبر که با گذر زمان، پینه می شود؛ مانند گره پیشانی انسان که سال به سال چروک تر می شود. مانند است به چیزی که می ماند. تازه سوزناک تر هم می ماند؛ مانند آتش. هر کس برای آتش به اندازة انرژی تره خُرد کند، می فهمد که آتش از بین نمی رود.
«تی لم» به عنوان اثر برگزیده در هفتمین دوره جشنواره داستان انقلاب تجلیل به عمل آمد. «تیلم» تولید کارگاه قصه و رمان حوزه هنری است که در قطع رقعی و در شمارگان 2500نسخه توسط سوره مهر منتشر شده است.
منابع:
مهر
فارس
ایسنا
ایبنا
سوره مهر
