تبیان، دستیار زندگی
ر وصیّت و بخشش های مالی دیگر، لازم است جوانب مختلف در نظر گرفته شود؛ مانند این که وصیّت به یک امر پسندیده و از روی خیرخواهی باشد، نه از روى کینه و انتقام و یا مهرورزى هاى بى جا و بى مورد.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

حکم کسی که برای ورثه مالی نمی گذارد؟!

آیا اشکال شرعی دارد شخصی در زمان حیات خود همه اموال خود را در راه خیر و ترویج دین مصرف کند و برای ورثه چیزی باقی نگذارد؟ اگر اشکال شرعی دارد و یا ندارد دلایل، آیات و روایات بر این عمل را لطفا بنویسید؟

فرآوری: حجت الاسلام تیموری - بخش احکام اسلامی تبیان

ارث، ارثیه، احکام ارث، وارث

در وصیّت و بخشش های مالی دیگر، لازم است جوانب مختلف در نظر گرفته شود؛ مانند این که وصیّت به یک امر پسندیده و از روی خیرخواهی باشد، نه از روى کینه و انتقام و یا مهرورزى هاى بى جا و بى مورد.

در وصیّت و بخشش های مالی دیگر، لازم است جوانب مختلف در نظر گرفته شود؛ مانند این که وصیّت به یک امر پسندیده و از روی خیرخواهی باشد، نه از روى کینه و انتقام و یا مهرورزى هاى بى جا و بى مورد

پاسخ به پرسش مورد نظر، از نکات زیر روشن می شود:

1. از اموری که در آموزه های دینی بسیار بر آن تأکید شده، انجام کارهای خیر و صرف اموال در جهت کارهای سودمند است.

2. در قرآن کریم از اموالی که انسان پس از خود بجا می گذارد، تعبیر به «خیر» شده و سفارش شده است که این اموال با وصیّت تکلیفش روشن شود: «بر شما نوشته شده: هنگامى که یکى از شما را مرگ فرا رسد، اگر چیز خوبى [مالى ] از خود به جاى گذارده، براى پدر و مادر و نزدیکان، بطور شایسته وصیّت کند! این حقّى است بر پرهیزکاران!».بقره، 180.

این آی شریفه، به روشنی دلالت دارد که اگر انسان مالی از خود بجا گذاشت، با وصیّت به آن، رعایت حال والدین و یا نزدیکان را به طریق شایسته بنماید.

3. گفتنی است وصیّت باید به یک امر پسندیده و از روی خیرخواهی باشد، نه از روى کینه و انتقام و یا مهرورزى هاى بى جا و بى رویّه؛ چون از ارث، تنها بعضى از بستگان بهره مند مى شوند آن هم به مقدار معیّن، لذا اسلام سفارش مى کند اگر در میان فامیل کسانى هستند که از ارث محرومند و یا سهم ارث آنان اندک است، با وصیّت، در مورد توسع سهمیّ آنان اقدام نمود، ولى اگر کسى در این وصیّت رعایت عدالت نکند و یا ظلمى را روا دارد، گناه کبیره انجام داده است. پیامبر اکرمصلی الله علیه  و آله می فرماید: «مرد یا زن شصت سال خدا را عبادت مى کنند و هنگام مرگ در وصیّت به حق رفتار نمى کنند و این کار آنان را جهنّمی می کند».4. استحباب وصیّت در صورتی است که مال قابل توجّهی، از میّت باقی مانده باشد و بر کسانی که چنین مالی ندارند وصیّت مالی لازم نیست. شخص فقیری به حضور امام علی علیه السلام رسید و به حضرت عرض کرد آیا وصیّت نکنم؟ حضرت فرمود: وصیّت به تقوا کن امّا اموالت را برای ورثه ات باقی گذار! سپس به آیه ذکر شده استشهاد نمود و فرمود: تو خیری (مالی) باقی نگذاشتی تا وصیّت کنی. محدث نوری، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج 14، ص 94، مؤسسة آل البیت علیه السلام قم، چاپ اول، 1408ق.

5. در وصیّت، کسانی که بستگان فقیر دارند، آنان را در اولویت قرار دهند، و در مواردی هم که شخص اموالی دارد، گر چه تا ثلث (یک سوم) اموال خود می تواند وصیّت کند، اما سیر پیشوایان دین به جهت رعایت حال بازماندگان وصیّت به خمس (یک پنجم) اموال را سفارش فرموده اند. همان طور که در روایات آمده:

یک. امام علی علیه السلام می فرماید: «مستحب است که وصیّت به خمس اموال شود، چنان که خداوند در واجبات مالی به پرداخت خمس اموال بندگان رضایت داده است» و در ادامه فرمود: «وصیّت به خُمس از مال، میانه روی و به رُبع (یک چهارم)، به زحمت انداختن ورثه و به ثلث، ستم به ورثه است».

دو. امام رضاعلیه السلام فرمود: «اگر به ربع (یک چهارم) از مال، وصیّت شود، خوشایندتر برای من از وصیّت به ثلث است».

سه. امام صادق علیه السلام به روایت از پیامبر اکرم صلی الله علیه  و آله می فرماید: «پنج خرما، یا پنج تکّه نان یا چند دینار (سکّه طلا) یا درهم (سکّه نقره) که آدمى به دست مى آورد و می خواهد آنها را ببخشد، افرادی که به ترتیب شایست انفاق هستند، عبارتند از: اول: پدر و مادر؛ دوم: خود و خانواده اش؛ سوم: نزدیکان فقیر؛ چهارم: همسایگان فقیر، و پنجم: در راه خدا که اجرش از همه کمتر است».کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق و مصحح: غفاری، علی اکبر و آخوندی، محمد، ج 5، ص 66، دارالکتب الاسلامیة، تهران، چاپ چهارم، 1407ق.

از آنچه بیان شد، روشن می شود که در وصیّت و بخشش های مالی دیگر، لازم است جوانب مختلف در نظر گرفته شود.

استفتاء

آیا پدر و مادر می توانند بر اساس نیاز فرزندان یا هر دلیل دیگر برای یک یا چند فرزند خود ارث بیشتری اختصاص دهند؟ اگر در وصیت خود بنویسد مثلا به فلان فرزند دو برابر داده شود اکتفا می کند؟ توصیه و سنت در اسلام در خصوص اختصاص ارث به طول کلی و به فرزندان از نظر رعایت مساوات بین پسران یا مساوات بین دختران چیست؟

اگر پدر یا مادری در زمان حیات خود اموال خود را بین فرزندان خود تقسیم کند تا تقسیم ارث به بعد از حیات او نیفتد، آیا چنین مالی مشمول احکام ارث است یا همچون درآمد عادی مشمول خمس خواهد بود؟ آیا چنین اقدامی توصیه شده است؟

آیا وقف تمام اموال یک توصیه اسلامی است؟ یا شایسته است بخشی برای امر خیر و بخشی برای فرزندان به ارث گذاشته شود؟

اساسا مهمترین توصیه های در وصیت درباره ارث چیست؟

پاسخ آیت الله العظمی سیستانی:

۱- می تواند در مقدار ثلث خود وصیت نماید و آن یا بخشی از آن را به بعضی از فرزندان وصیت کند.

۲- خمس دارد.

۳- بهتر است که اولاد را از ارث محروم نکند.

1- می تواند در مقدار ثلث خود وصیت نماید و آن یا بخشی از آنرا به بعضی از فرزندان وصیت کند. ۲- خمس دارد. ۳- بهتر است که اولاد را از ارث محروم نکند

پاسخ آیت الله شبیری زنجانی:

پدر و مادر نمی توانند وصیت کنند ارث کسی کمتر یا بیشتر از مقداری که خدا تعیین کرده باشد ولی می توانند بگویند به بعضی از فرزندانشان بیشتر از سهمشان پرداخت شود یا به کسی کمتر پرداخت شود یا پرداخت نشود و در این صورت وصیت ایشان تا ثلث مالی که به ورثه ضرر وارد می کند نافذ است و در بیشتر از آن بدون رضایت ورثه ای که متضرر می شوند نافذ نیست.

هبه کردن اموال در زمان حیات ارث نیست و خمس آن در صورتی که تا یک سال بعد از در اختیار گرفتن صرف در مخارج زندگی نشود لازم است.

وقف از مستحبات است. ولی لحاظ ورثه هم مخصوصا در صورت فقرشان امری مطلوب است.

پاسخ آیت الله العظمی صافی گلپایگانی:

به طور کلی انسان می تواند تا ثلث مال خود را وصیت کند که تملیک کسی نمایند ولی وصیت به تقسیم ارث بطور مساوی بین ورثه باطل است و اعتباری ندارد و در زمان حیات انسان می تواند مال خود را هر طور که می خواهد تقسیم و تملیک نماید و یا وقف نماید خواه برای اولاد وقف کند و یا غیر آن و در وصیت نسبت به اقرباء و فامیل علاوه بر وراث سفارش شده است.


منبع:

اسلام کوئیست
شیعه نیوز

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.