تبیان، دستیار زندگی
در سوره لقمان مى فرماید: «فقط خداوند از داخل رحم ها خبر دارد» در حالى كه امروزه با سونوگرافى و امثال آن مى توان از داخل رحم ها با خبر شد و همچنین «نقش پدر و مادر در تعیین جنسیت» چگونه با این آیه سازگار است؟
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

تفاوت بین علم خدا و علم بشر

در سوره لقمان مى فرماید: «فقط خداوند از داخل رحم ها خبر دارد» در حالى كه امروزه با سونوگرافى و امثال آن مى توان از داخل رحم ها باخبر شد و همچنین «نقش پدر و مادر در تعیین جنسیت» چگونه با این آیه سازگار است؟

فرآوری: زهرا اجلال- بخش قرآن تبیان

علم خدا و علم بشر

علم سونوگرافی امروز، علم خدا را زیر سؤال نمی برد؟

خداوند متعال در پایان سوره ى لقمان مى فرماید: «إِنَّ اللَّهَ عِندَهُ عِلْمُ السَّاعَةِ وَیُنَزِّلُ الْغَیْثَ وَیَعْلَمُ مَا فِی الأَرْحَامِ وَمَا تَدْرِی نَفْسٌ مَّاذَا تَكْسِبُ غَداً وَمَا تَدْرِی نَفْسٌ بِأَیِّ أَرْضٍ تَمُوتُ إِنَّ اللَّهَ عَلِیمٌ خَبِیرٌ»؛ (لقمان/ 34) «آگاهى از زمان قیامت مخصوص خداست، و اوست كه باران را نازل مى كند، و آنچه را كه در رحم ها (ى مادران) است مى داند، و هیچ كس نمى داند فردا چه به دست مى آورد، و هیچ كس نمى داند در چه سرزمینى مى میرد؟ خدا عالم و آگاه است!»
مفسرین گفته اند: علم موارد پنجگانه اى كه در این آیه مطرح شده منحصر به خداوند تبارك و تعالى است.

علم خداوند در معرض سهو و خطا نمى باشد ولى انسان ها گاهى مرتكب سهو و خطا و اشتباه مى شوند.( گاهى خبر داده اند فرزند داخل رحم، دختر یا پسر است ولى وقتى به دنیا آمده برعكس بوده و یا گاهى خبر مى  دهند كه باران مى بارد ولى نمى بارد یا برعكس)

حال پرسش این است كه علم به رستاخیز و آینده ى افراد و مرگ انسان ها و ساعت دقیقش مخصوص خداوند است ولى امروزه جنس جنین دختر و پسر بودن را مى توان باخبر شد و یا در مورد بارش باران در علم هواشناسى پیش بینى هاى نسبتاً خوبى داریم. بنابراین بین یافته هاى علوم تجربى و این آیه ى شریفه در حقیقت توهم تعارض است كه براى رفع توهم نظر شما را به مطالب زیر جلب مى كنیم:
براى آیه ى شریفه ى مورد بحث مفسرین دو تفسیر ذكر كرده اند:
تفسیر اول: مقصود این باشد كه این علوم مخصوص خداست، اما جزئیات آن مراد است؛ به عبارت دیگر جزئیات بارش باران مانند مكان و زمان دقیق آن، و همچنین اگر بیان می فرماید که او به آنچه در شکم مادران است، آگاه می باشد، این تنها بدان معنی نیست که او فقط جنسیت آنان را می داند که با به وجود آمدن دانش سونوگرافی بخواهیم دانش خدا را چیزی همانند دانش بشری جلوه دهیم! بلکه او؛ به فرموده امام علی (علیه السلام)؛ علاوه بر آنکه جنسیت جنین ها را می داند، آگاه است که آیا آنها زیبایند یا زشت؟ سخاوتمندند یا خسیس؟ شقاوتمندند یا سعادتمند؟ هیزم جهنم اند یا رفیق پیامبران در بهشت[نهج البلاغه، بخشی از خطبه 128]؟ و نیز خداوند از ابتدا، دقیقا می داند که جنین، تا چه زمانی در شکم مادر باقی می ماند. آیا قبل از نه ماه، به هر دلیلی سقط شده و یا نارس به دنیا می آید؟ آیا در مدت مقرر پا به جهان می گذارد؟ و یا مدت بیشتری در شکم مادر باقی می ماند[رعد، 8 (للَّهُ یَعْلَمُ مَا تَحْمِلُ کُلُّ أُنْثَى وَمَا تَغِیضُ الأرْحَامُ وَمَا تَزْدَادُ وَکُلُّ شَیْءٍ عِنْدَهُ بِمِقْدَارٍ)]!

ممكن است ما با سونوگرافى به صورت كلى اطلاع پیدا كنیم دختر است یا پسر و حتى برخى از متخصصان بتوانند تشخیص دهند كه حدوداً چند روز دیگر به دنیا مى آید، ولى جزئیات دقیق در مورد خصوصیات جسمى و روحى و امثال آن از دسترس بشر خارج است ولى خداوند تمام این جزئیات را مى داند.

آیا هیچ پزشک متخصصی می تواند چنین ادعایی داشته باشد و آیا بشر هیچ گاه می تواند به این حد از دانش دست یابد؟!
 شاید بشر بتواندتا حدی وضعیت آب و هوایی را پیش بینی نموده و یا حتی با بارور نمودن ابرها، قطراتی از باران را جابجا نماید، اما آیا او می تواند مانع برخورد سیاره زمین با سایر اجرام آسمانی شده و یا مراقب منحرف نشدن کره خاکی از مسیر تعیین شده خود باشد؟!
بنابراین، باید با هر پیشرفت جدیدی در دانش، به این باور درست نیز دست یابیم که نایافته های بسیار دیگری وجود دارد که تا رسیدن به آن، باید راه درازی را بپیمائیم و همین امر را دلیل توقف ناپذیری علم و دانش بدانیم و هر یافته جدیدی، ما را بیشتر به وجود قدرتی که این نظم را به وجود آورده، رهنمون گردد، نه اینکه با داشتن دانشی محدود، خود را از خداوند بی نیاز تلقی نماییم.
بنابر این ممكن است ما با سونوگرافى به صورت كلى اطلاع پیدا كنیم دختر است یا پسر و حتى برخى از متخصصان بتوانند تشخیص دهند كه حدوداً چند روز دیگر به دنیا مى آید، ولى جزئیات دقیق در مورد خصوصیات جسمى و روحى و امثال آن از دسترس بشر خارج است ولى خداوند تمام این جزئیات را مى داند.
تفسیر دوم: این كه عبارت «وَیَعْلَمُ مَا فِی الأَرْحَامِ» و جمله قبل از آن «وَیُنَزِّلُ الْغَیْثَ» دو جمله  ى معترضه است.
بنابراین تفسیر، علم به نزول باران و خصوصیات آن مخصوص پروردگار نیست و انحصار آن از آیه استفاده نمى شود. و معناى جمله «وَیَعْلَمُ مَا فِی الأَرْحَامِ» هم این است كه خدا آنچه را كه در رحم مادران است مى  داند ولى از آنجا كه این دو جمله معترضه است سیاق انحصار علم امور مذكور به  خدا، شامل این قسمت آیه نمى شود. (لقمان/ 34) و دیگران هم مى توانند از داخل رحم ها و نزول باران اطلاع یابند.
اگر ما تفسیر دوم را در آیه بپذیریم دیگر این آیه درصدد بیان این نكته نمى باشد، كه فقط خداوند مى  داند كه فرزند در رحم مذكر است یا مونث؛ بلكه آیه مى فرماید: «خداوند به این مسئله علم دارد و این، علم دیگران را نفى نمى كند. بلكه انسان ها نیز مى توانند با كاوش در زمینه هاى مختلف در روابط با پدیده  ها و واكنش هاى شیمائى كرموزوم ها و سلول هاى جنین، تاثیر غذاها و داروها، به جنس جنین پى ببرند و مقدماتى را براى این كار فراهم كنند كه بچه پسر یا دختر شود و حتى مى تواند این مساله قبل از انعقاد نطفه یا بعد از انعقاد نطفه اتفاق بیفتد و آیات تعارضى با یافته هاى علوم پزشكى نخواهد داشت.

باید با هر پیشرفت جدیدی در دانش، به این باور درست نیز دست یابیم که نایافته های بسیار دیگری وجود دارد که تا رسیدن به آن، باید راه درازی را بپیمائیم و همین امر را دلیل توقف ناپذیری علم و دانش بدانیم و هر یافته جدیدی، ما را بیشتر به وجود قدرتی که این نظم را به وجود آورده، رهنمون گردد، نه اینکه با داشتن دانشی محدود، خود را از خداوند بی نیاز تلقی نماییم.

تفاوت بین علم خدا و علم بشر

دكتر «دَیّاب» در كتاب «طب در قرآن» بنابر فرضى كه تفسیر اول را در آیه بپذیریم چند تفاوت بین علم خدا و علم بشر بر مى شمارد و مى گوید:
1. علم خداوند معمولًا نیاز به واسطه ندارد اما بشر نیاز به دستگاه و واسطه دارد.
2. علم خداوند در معرض سهو و خطا نمى باشد ولى انسان ها گاهى مرتكب سهو و خطا و اشتباه مى شوند. (گاهى خبر داده اند فرزند داخل رحم، دختر یا پسر است ولى وقتى به دنیا آمده برعكس بوده و یا گاهى خبر مى دهند كه باران مى بارد ولى نمى بارد یا برعكس)
3. خداوند تمام خصوصیات جنین را مى داند ولى ما برخى از آن را مى دانیم.

جمع بندى

براى آیه ى شریفه مورد بحث دو تفسیر ارائه شده:
1. مقصود از علم خداوند به جنین علم به جزئیات جنین مى باشد (ویژگى هاى جسمى، روحى و استعدادها و ...) و همچنین منظور از علم خداوند به نزول باران، علم به جزئیات آن مى باشد (زمان و مكان دقیق باران و مقدار دقیق آن و ...)
2. عبارت «وَیَعْلَمُ مَا فِی الأَرْحَامِ» و «ینزل الغیث» دو جمله معترضه مى باشند بنابراین تفسیر علم به «آنچه در رحم ها مى باشد» و علم به «نزول باران» مخصوص خداوند نیست بلكه دیگران نیز مى توانند از آن مطلع شوند.

اگر بیان می فرماید که او به آنچه در شکم مادران است، آگاه می باشد، این تنها بدان معنی نیست که او فقط جنسیت آنان را می داند که با به وجود آمدن دانش سونوگرافی بخواهیم دانش خدا را چیزی همانند دانش بشری جلوه دهیم! بلکه او؛ به فرموده امام علی (علیه السلام)؛ علاوه بر آنکه جنسیت جنین ها را می داند، آگاه است که آیا آنها زیبایند یا زشت؟ سخاوتمندند یا خسیس؟ شقاوتمندند یا سعادتمند؟ هیزم جهنم اند یا رفیق پیامبران در بهشت؟[نهج البلاغه، بخشی از خطبه 128]

بنابر این:
دانش خداوند و دانش بشری با هم منافاتی ندارند، بلکه خداوند بر همه چیز با تمام جزئیاتش؛ و حتی بدون در نظر گرفتن موقعیت زمانی؛ آگاه بوده، اما دانش بشری، تنها منحصر به برخی از امور، آن هم به طور محدود است. البته این دانش، همواره در راه پیشرفت و تکامل است، اما با این وجود و با مقایسه با نادانسته ها، به هیچ عنوان نمی تواند همانند دانش خداوندی ارزیابی گردد. و آیه ای که در مورد خلقت انسان بیان نموده، با دانش جدید بشری ناهمخوان نیست. حتی اعلام این نکته توسط قرآن که در مراحل تکون جنین، پیدایش استخوان بر روئیدن گوشت تقدم دارد، از اعجاز علمی قرآن شمرده شده است.
هر كدام از این دو تفسیر را كه بپذیریم در مى یابیم كه آیه با یافته هاى علمى تعارض ندارد و در حقیقت توهم تعارض شده بود كه با اندكى دقت رفع توهم مى شود.


منابع:
کتاب پژوهشى در اعجاز علمى قرآن، ج 2
سایت موسسه المهدی
سایت اسلام کوئیست