فرمانی قطعی در کنار دعوت به توحید!

بهترین کاری که فرزند می تواند برای پدر و مادر خویش بعد از مرگشان انجام دهد، انجام واجباتی است که آنها در حال زنده بودنشان از انجام آن بازمانده اند؛ مانند حج، نماز، روزه، پرداخت بدهی مالی و عمل به آنچه وصیت نموده اند. فرزند خوب فرزندی است که هر آنچه در توان دارد نسبت به پدر و مادرش انجام دهد، اعم از دعا و خیرات.

«وقضی ربّک الاّ تعبدوا الاّ ایاه و بالوالدین احساناً اما یبلغن عندک الکبر احدهما او کلاهما فلا تقل لهما افّ و لا تنهرهما و قل لهما قولاً کریماً؛ پروردگارت مقرر داشت که جز او را نپرستید و به پدر و مادر نیکی کنید. اگر یکی از آن دو یا هر دو نزد تو به پیری رسیدند، به آنان «وای» مگو و آنان را مران و با آنان [لطیف و سنجیده و] بزرگوارانه سخن بگو.» (سوره اسراء    آیه 23)
بارها در قرآن، احترام به پدر و مادر توصیه شده است، آن هم در کنار دعوت به توحید. در احادیث نیز احسان به والدین بسیار سفارش شده و از آزردن آنان نکوهش، به عمل آمده است، چنان که آمده است:
نگاه رحمت به والدین، پاداش حج مقبود دارد. رضایت آن دو، رضای الهی است و خشم آنان خشم خداست. احسان به پدر و مادر عمر شخص را طولانی می کند و سبب می شود که فرزندان او هم به وی احسان کنند.

در حدیث است که حتی اگر تو را زدند، تو «اُف» نگو، خیره نگاه مکن، دست بلند مکن، جلوتر از آنان راه نرو، آنان را به نام صدا نزن، کاری مکن که مردم به آنان دشنام دهند، پیش از آنان منشین،پیش از آن که از تو چیزی بخواهند به آنان کمک کن.
مردی مادرش را به دوش گرفته بود و طواف می داد و پیامبر را در همان حالت دید. پرسید: آیا حقّ مادرم را ادا کردم؟ فرمود: حتّی حق یکی از ناله های زمان زایمان را ادا نکردی.
مردی از پدرش نزد پیامبر (صلی الله علیه و اله) شکایت کرد. حضرت پدر را خواست و در این مورد سوال کرد. پدر پیر گفت: پسرم قوی و پول دار شده و به من کمک نمی کند. رسول خدا گریست و فرمود: هیچ سنگ و شنی نیست که این قصه را بشنود و نگرید! سپس به فرزند فرمود: «انت و مالک لأبیک» تو و دارایی ات از آن پدرت هستید.
از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) سوال شد: پس از مرگ پدر و مادر هم می توان به ایشان احسان کرد؟ فرمود: آری، از راه نماز خواندن برای آنان و استغفار برایشان و وفا به تعهداتشان و پرداخت بدهی هایشان و احترام به دوستانشان.
مردی از مادرش شکایت کرد که بداخلاق است. پیامبر (صلی الله علیه و اله) فرمود: آن روز که حامله بود، بداخلاق نبود،شب های بسیاری به خاطر تو بیدار شد، روزها برایت غصّه خورد. تو برای مادرت چه کردی؟ گفت: او را به حج بردم. فرمود: حقّ او را ادا نکرده ای.
امام صادق (علیه السلام) فرمود: اگر لفظی رقیق تر از «اُف» بود، خداوند آن را می فرمود. اولین گام عاقّ شدن، گفتنِ «اُف» است، عمل کسی که عاقِّ والدین باشد پذیرفته نیست، حتی اگر شهید در جبهه باشد.

یه نکته مهم و قابل توجه:

گفتیم که در قرآن کریم بعد از آن که خدای متعال انسا ن ها را از شرک نهی فرموده، نسبت به احسان در حق پدر و مادر و اطاعت از آنان سفارش کرده است.
اما توجه به این نکته ضروری است که دامنه و گستره اطاعت از پدر و مادر تا جایی است که مانع انجام دستورات الهی نشوند. یعنی اگر پدر یا مادر فرزند خود را از انجام واجبات دینی (فرائض دینی) منع کنند و یا او را بر انجام کاری که معصیت و خلاف شرع (حرام) است، امر کنند، در این صورت اطاعت از آنان واجب نیست. و اگر فرزند توانایی دارد باید در این موارد با آنان مخالفت کرده و واجبات دینی خود را انجام دهد و کارهای معصیت و خلاف شرع را ترک کند و اگر توانایی مخالفت با آنان را نداشته باشد و مجبور به ارتکاب حرام و یا ترک واجب شود گناه آن متوجه کسی است که او را به گناه انداخته است. و میزان گناه و عقوبت این کار بستگی به نوع واجبی دارد که ترک شده یا گناهی که فرزند انجام داده است.
اما اگر والدین ترک مستحبات و مباحات و یا انجام مکروهات و مباحات را از فرزندان خود بخواهند،  اطاعت از آنان لازم است. مثلاً اگر پدر و مادر فرزندشان را از روزه مستحبى نهی کنند، نباید فرزند روزه بگیرد. یا اگر روزه مستحبی فرزند موجب اذیت پدر و مادر بشود، باید ترک شود و اگر روزه گرفته باید افطار کند.

اهمیت دعا برای والدین:

دعا برای عموم مومنان و پدر و مادر بویژه، به هر زبان و هر شکلی که باشد پسندیده است؛ فرزندان می توانند به تناسب معلومات خود هر نوع دعای خیری را در حق والدین خود داشته باشند.
در وجوب نیکی به والدین و دعای خیر برای آنان فرقی بین زنده بودن و بعد از مرگشان نیست؛ یعنی فرزند وظیفه دارد همیشه از درگاه پروردگار برای آنان دعا و استغفار نماید.
بهترین کاری که فرزند می تواند برای پدر و مادر خویش بعد از مرگشان انجام دهد، انجام واجباتی است که آنها در حال زنده بودنشان از انجام آن بازمانده اند؛ مانند حج، نماز، روزه، پرداخت بدهی مالی و عمل به آنچه وصیت نموده  اند. فرزند خوب فرزندی است که هر آنچه در توان دارد نسبت به پدر و مادرش انجام دهد، اعم از دعا و خیرات.