پنج توصیه طلایی به مدعیان وهابی!
بعضی از رسانه ها و شبکه های ماهواره ای وابسته به جریان وهابی تکفیری، برای اثبات مدعای خود خواهان مناظره و گفتگو با عقلای شیعه شده اند، ولی این چنین وانمود می کنند که مخالفانشان در زمره ی عقلا قرار ندارند.
این برداشت و استدلال نا معقول و غیر عقلانی شخصیت های تکفیری در حالی در شبکه های ماهواره ای انعکاس پیدا می کند که، هر انسان عاقلی به سست و پوچ بودن چنین ادعایی اذعان خواهد داشت؛ چرا که این دسته افراد قبل از اثبات ادله ی خود و بدون هیچ سند و مدرکی مخالفان خود را شخصیت های بی عقل خطاب می کنند. در این نوشتار سعی داریم با استفاده از آیات قرآن کریم به منطق حاکم بر مناظره صحیح اشاره کنیم.
1-بهره مندی از استدلال و گفتار متقن و محکم
بندگان ویژه خدا دارای این خصوصیت اند که سخنان این و آن را بدون در نظر گرفتن گوینده و خصوصیات دیگر گوش فرا مى دهند و با نیروى عقل و خرد بهترین آنها را بر مى گزینند.
برای اثبات هر مدعایی لازم است از استدلال قوی و منطقی استفاده نمود و از عبارت پردازی و مستندات بی پایه و اساس پرهیز نمود، اینکه دیده می شود در بعضی از مناظرات و گفتگوهای به ظاهر علمی، به هر استدلال بی پایه و اساسی متمسک می شوند تا اینکه حقانیت منطق خود را به کرسی بنشانند، به دور از درایت علمی و عقلی می باشد. خداوند متعال در قرآن کریم به لزوم بهره مندی از این مؤلفه اشاره می فرماید: « یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ قُولُوا قَوْلاً سَدیداً؛ [سوره احزاب، آیه70]اى كسانى كه ایمان آورده اید، از خدا پروا دارید و سخنى استوار گویید.»
قول «سدید» از ماده «سد» به معنى محكم و استوار و خلل ناپذیر و موافق حق و واقع است، سخنى است كه همچون یك سد محكم جلو امواج فساد و باطل را مى گیرد. [1]
شخصیت های تکفیری وهابی در حالی سخن از عقلانی بودن گفتار خود می نمایند که بسیاری از فتاوای ایشان فاصله ی چند فرسخی با مبانی متقن دینی و عقلانی دارد؛ چرا که در عبارت پردازی های خود با دلایل واهی، مخالفان افکار افراطی خود را افرادی مشرک و بدون عقل معرفی می نمایند.
2-گفتگو و مناظره ای نیکو و زیبا
طرفین مناظره و گفتگو به هر اندازه که خود را صاحب حق و واقعیت قلمداد می کنند، نباید برای اثبات مدعا و گفته ی خود پا را از اخلاق و آموزه های قرآنی فراتر نهند و با منطقی به دور اخلاق و ادب با دیگری سخن گویند؛ چرا که ادب و اخلاق اسلامی اقتضا می نماید که متکلم در عبارات خود با دیگران از الفاظ زشت و غیر اخلاقی پرهیز نماید.
در واقع عبارت نامناسب و غیر اخلاقی، سیرت زشت افراد را به نمایش می گذارد، از این رو خدای متعال در این خصوص همگان را این چنین سفارش می نماید: «ِ وَ قُولُوا لِلنَّاسِ حُسْنا؛[سوره بقره، آیه83] و به مردم نیك بگویی»
این که شخصیت های وهابی پیش از مناظره مخالفان خود را افرادی بی عقل خطاب می نمایند، هیچ گونه سنخیّتی با ادب و اخلاق اسلامی ندارد. همچنین خدای متعال در آیه دیگر این چنین می فرماید: « وَ قُلْ لِعِبادی یَقُولُوا الَّتی هِیَ أَحْسَنُ إِنَّ الشَّیْطانَ یَنْزَغُ بَیْنَهُمْ إِنَّ الشَّیْطانَ كانَ لِلْإِنْسانِ عَدُوًّا مُبینا؛[سوره اسراء آیه 53] و به بندگان من بگو كه با یكدیگر به بهترین وجه سخن بگویند، كه شیطان در میان آنها به فتنهگرى است، زیرا شیطان آدمى را دشمنى آشكار است.»
3-تسلیم حق بودن در مناظره
بر اساس آموزه های اسلامی، یک انسان مسلمان هیچ گاه نباید تابع و تسلیم هوای نفس خود باشد، بدین جهت سزاوار است در گفتگو و مناظرات علمی به دور از هر گونه تعصب کورکورانه و نفسانی بعد از گوش کردن منطق طرف مقابل، در صورتی که با واقعیت و حقیقت منطبق بود تسلیم آن شد؛ کما اینکه خدای متعال در این خصوص می فرماید: «الَّذینَ یَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَیَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ أُولئِكَ الَّذینَ هَداهُمُ اللَّهُ وَ أُولئِكَ هُمْ أُولُوا الْأَلْبابِ؛[سوره زمر، آیه18 ] آن كسانى كه به سخن گوش مى دهند و از بهترین آن پیروى مى كنند، ایشانند كسانى كه خدا هدایتشان كرده و اینان خردمندانند.»
محققان تفسیر نمونه در ذیل این آیه شریف می نویسند: «این دو آیه كه به صورت یك شعار اسلامى در آمده، آزاد اندیشى مسلمانان، و انتخابگرى آنها را در مسائل مختلف به خوبى نشان مى دهد. بندگان ویژه خدا دارای این خصوصیت اند که سخنان این و آن را بدون در نظر گرفتن گوینده و خصوصیات دیگر گوش فرا مى دهند و با نیروى عقل و خرد بهترین آنها را بر مى گزینند" هیچ گونه تعصب و لجاجتى در كار آنها نیست، و هیچ گونه محدودیتى در فكر و اندیشه آنها وجود ندارد، آنها جویاى حقند و تشنه حقیقت، هر جا آن را بیابند با تمام وجود از آن استقبال مى كنند، و از چشمه زلال آن بى دریغ مى نوشند و سیراب مى شوند. آنها نه تنها طالب حقند و تشنه گفتار نیك، بلكه در میان خوب و خوب تر و نیكو و نیكوتر دومى را بر مى گزینند.» [2]
4-استفاده از کلام حق و پرهیز از داد و فریاد:
قول «سدید» از ماده «سد» به معنى محكم و استوار و خلل ناپذیر و موافق حق و واقع است، سخنى است كه همچون یك سد محكم جلو امواج فساد و باطل را مى گیرد
یک استدلال و مستند مورد استفاده در یک مناظره می بایست بر اساس حق و حقیقت و به دور از هر گونه گفتار بی پایه و اساس و غیر منطقی باشد. علاوه بر رعایت این موضوع سزاوار است، در مناظره از پرخاشگری و داد و فریاد اجتناب نمود؛ چرا که در منطق قرآن، داد و فریاد این چنین نکوهش شده است: «وَ اغْضُضْ مِنْ صَوْتِكَ إِنَّ أَنْكَرَ الْأَصْواتِ لَصَوْتُ الْحَمیرِ؛ [سوره لقمان، آیه19] و صدایت را آهسته ساز، كه بدترین آوازها بانگ خران است.»
5-عدالت در گفتار:
رعایت عدالت در گفتار، از جمله بایسته های یک مناظره ی اسلامی است. حق گفتن و پرهیز از برچسب زنی های بی اساس و پرهیز از توهین و افتراء، از جمله بایسته های عدالت در گفتار است.
خدای متعال در خصوص ضرورت بهره مندی از این شاخص قرآنی می فرماید: «وَإِذا قُلْتُمْ فَاعْدِلُوا؛[انعام/152] و هنگامى كه سخنى مى گویید، عدالت را رعایت نمایید.»
سخن آخر:
شخصیت های سلفی که خود را پیرو خلف صالح سلف خود معرفی می نمایند سزاوار است، با رعایت قواعد و قوانین مناظره اسلامی از هر گونه پیش داوری و برچسب زنی غیر اخلاقی به مخالفان خود پرهیز نمایند و تابع حق و حقیقت باشند.
پی نوشت ها:
[1]. تفسیر نمونه، ج17، ص447.
[2]. همان، ج19، ص412.
