تبیان، دستیار زندگی
این نام و هنر هرچند که از نام های خداوند نیست ، ولی خداوند این هنر را اول به خودش و در درجه دوم به پیامبرانش نسبت می دهد.
عکس نویسنده
عکس نویسنده
نویسنده : حامد شاد
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

قابل توجه عالمان و معلمان عزیز!

این نام و هنر هر چند که از نام های خداوند نیست، ولی خداوند این هنر را اول به خودش و در درجه دوم به پیامبرانش نسبت می دهد.

حامد شاد/دانشجوی دکترای مبانی اسلام - بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان
ارزش معلمی

«معلم» هر چند یکی از نام های خداوند نیست؛ ولی با این حال می توان خداوند را به استناد کلام خودش «اولین معلم» نامید: «الذی علم بالقلم علم الانسان ما لم یعلم» (۱)؛ کسی که به وسیله ی قلم تعلیم نمود؛ و به انسان آن چه را که نمی دانست آموزش داد.

هنری که خداوند به خود و پیامبرانش نسبت می دهد

هنر زیبای «معلمی» را خداوند بعد از خودش، در درجه ی دوم به پیامبرانش نسبت می دهد و می فرماید:
«هُوَ الَّذی بَعَثَ فِی الْأُمِّیِّینَ رَسُولاً مِنْهُمْ یَتْلُوا عَلَیْهِمْ آیاتِهِ وَ یُزَكِّیهِمْ وَ یُعَلِّمُهُمُ الْكِتابَ وَ الْحِكْمَةَ وَ إِنْ كانُوا مِنْ قَبْلُ لَفی ضَلالٍ مُبین» (۲)؛ همان خداوندی که در میان جمعیت درس نخوانده، رسولى از خودشان برانگیخت كه آیات خداوند را بر آن ها مى خوانَد و آن ها را تزكیه مى كند و به آنان كتاب و حكمت مى آموزد؛ هر چند پیش از آن در گمراهى آشكارى بودند.

هنر معلم تنها آموختن دروس مصوّب نیست؛ معلم خوب در کنار آموزش دروس و سرفصل های تصویب شده، باید معرفت و معنویت و بصیرت را نیز به دانش جویان خود بیاموزد و آنان را خوب تربیت کند و سبک درست زندگی را با رفتار و کردار خود به آن ها تعلیم دهد.
همان طور که معلمی، ادامه ی کار خدا و انبیا است، شخص معلم نیز باید تصویری مناسب از خدا و اولیای خدا و الگویی نیکو برای خوب زیستن باشد.

باید گفت که زدودن تاریکی جهل و نادانی با نور علم و دانش، یک امر مقدسی است که از خداوند متعال شروع شده، و به وسیله ی انبیا و اولیای الهی توسعه پیدا کرده، و به دست معلمان عزیز در پهنه ی جامعه ی انسانی گسترش یافته است. بنابراین به آسانی می توان اذعان کرد که کار معلم، ادامه ی فیض خداوندی و الطاف نبوی است.
حضرت خاتم الانبیا صلی الله علیه و آله می فرماید: آیا شما را از بخشنده ترین بخشنده خبر ندهم؟ خداوند بخشنده ترین بخشنده است و من بخشنده ترین فرزند آدم هستم و بعد از من، بخشنده ترین شما، کسی است که دانشی را بیاموزد و آن را نشر دهد و به دیگران آموزش دهد. (۳)
روزی رسول اکرم (صلی الله و علیه و آله) به مسجد رفت و دید دو گروه در آن جا هستند؛ یک گروه به دعا و مناجات مشغولند و گروه دیگر به مباحثات علمی. فرمود: هر دو مجلس به سوی نیکی در حرکتند؛ آنان خدا را می خوانند و اینان دانش اندوزی می کنند و افراد نادان را به فهم عمیق می رسانند؛ اینان برترند. من برای تعلیم و آموختن مأمور شده ام. این را فرمود و در مجلس علم و دانش نشست. (۴)
این جمله ی نغز نیز از آن حضرت نقل شده است: «اِنّما بُعِثتُ مُعلّماً»؛ من تنها برای معلمی مبعوث شده ام. (۵ )
عبد الرحمن سُلَّمی به یکی از فرزندان امام حسین علیه السلام سوره ی حمد را آموخت. هنگامی که فرزند، آموخته اش را برای پدر خواند، چنان او را خوش آمد که هزار دینار و هزار حله و هدایای دیگر به معلم فرزندش عطا فرمود. کسی به این سخاوت حضرت اعتراض کرد، حضرت پاسخ فرمود: این پاداش کجا و آموزشی که او به فرزند من داده کجا؟! (۶)
اهتمامی که به آموزش و تعلیم در سیره و سنت پیامبر و اهل بیت علیهم السلام مشاهده می شود، منحصر به تعالیم وحیانی نیست؛ بلکه مطلق علم آموزی و سواد اندوزی در نظر آنان ارزشمند و همواره مورد توصیه و تشویق بوده است. بعد از جنگ بدر که عده ای از کفار به اسارت مسلمانان درآمده بودند، پیامبر اکرم (صلی الله و علیه و آله) فرمود: هر کدام از اسرا که ده نفر از مسلمانان بی سواد را باسواد کند، آزاد خواهد شد. (۷)
از حضرت مسیح (علیه السلام) نقل شده است: کسی که دانشی به دست آورد و به آموخته اش عمل کند و آن را به دیگران نیز بیاموزد، در ملکوت اعظم، با عظمت به شمار آید! (۸)

جایگاه و ارزش معلمی

حق معلم و استاد تو این است که به او احترام بگذاری؛ متانت کلاس و مجلسش را حفظ کنی؛ با دقت به سخنانش گوش بسپاری؛ رویت به او باشد و به او توجه نمایی؛ صدایت را بر او بلند نکنی؛ هرگاه کسی از او سؤالی کرد، تو جواب ندهی، بلکه بگذاری خودش جواب دهد؛ در محضرش با دیگری سخن نگویی؛ و در حضور او از کسی غیبت نکنی؛ اگر کسی پیش تو از او بدگویی کرد، از او دفاع کنی و عیب هایش را بپوشانی و خوبی ها و صفات نیکش را آشکارا یاد کنی

رسول خدا (صلی الله و علیه و آله) نیز درباره ی  ارزش والای معلمی می فرماید: بهترین صدقه و نیکوکاری، این است که انسان دانشی را بیاموزد و سپس آن را به برادرش بیاموزد. (۹)
چنین جایگاه والایی که اسلام عزیز برای معلم ترسیم می کند، جز با تکریم و بزرگ داشتی شایسته و درخور، قدردانی نمی شود. مهم تر از همه، دانش آموزان و دانش جویان باید قدر معلم و استاد خوب خود را بدانند و او را تکریم کنند. چنانچه امام زین العابدین (علیه السلام) در این باره می فرماید: حق معلم و استاد تو این است که به او احترام بگذاری؛ متانت کلاس و مجلسش را حفظ کنی؛ با دقت به سخنانش گوش بسپاری؛ رویت به او باشد و به او توجه نمایی؛ صدایت را بر او بلند نکنی؛ هرگاه کسی از او سؤالی کرد، تو جواب ندهی، بلکه بگذاری خودش جواب دهد؛ در محضرش با دیگری سخن نگویی؛ و در حضور او از کسی غیبت نکنی؛ اگر کسی پیش تو از او بدگویی کرد، از او دفاع کنی و عیب هایش را بپوشانی و خوبی ها و صفات نیکش را آشکارا یاد کنی. (۱۰)
چه بی انصاف و بدکردار هستند کسانی که علم و دانش را از خدا و پیامبرانش گرفته اند، ولی سودای سکولاریزم و جدایی علم و دین در سر می پرورانند! اگر خدا و انبیای الهی اولین معلمان هستند و اگر دین سرچشمه ی علم و دانش است، چگونه می توان دین را جدا از علم و در برابر آن پنداشت؟! چگونه می توان عالَم علم را از عالم دین تفکیک کرد و از آمیختن آن ها جلوگیری کرد؟!
سرّ این کج اندیشی را باید این جا جست وجو کرد که دین یک نگاه جامع و کاملی به انسان و زندگی دارد و دانش دینی مبتنی بر این نگاه جامع و کامل است؛ به همین دلیل، در کنار بدن و سلامت بدنی و لذایذ جسمانی و دنیوی، رشد روحی و سلامت روانی و لذایذ معنوی و سعادت اخروی را نیز می بیند و حتی برای آن اهمیتی بیش تر قائل است. اما سکولاریزم که یکی از افسون های ابلیسی است، به دنبال تهی کردن انسان از حقیقت خود و حقیقت حیات و غافل کردن او از رشد روحی و معنوی و محروم کردنش از لذت های بی انتها و سعادت جاوید است؛ از همین رو، دانش را منهای دانسته های دینی و آموختن را منهای آموزه های حقیقی می خواهد.

قابل توجه عالمان و معلمان عزیز

حضرت خاتم الانبیا صلی الله علیه و آله می فرماید: آیا شما را از بخشنده ترین بخشنده خبر ندهم؟ خداوند بخشنده ترین بخشنده است و من بخشنده ترین فرزند آدم هستم و بعد از من، بخشنده ترین شما، کسی است که دانشی را بیاموزد و آن را نشر دهد و به دیگران آموزش دهد

از حضرت مسیح (علیه السلام) نقل شده است که می فرماید: چگونه می توان کسی را اهل دانش خواند که دنیای خود را بر آخرتش ترجیح می دهد و آن چه را که به او زیان می رساند، از آن چه به سود او است، بیش تر دوست می دارد؟! (۱۱)
پیامبر اسلام (صلی الله و علیه و آله) می فرماید: کسی که دانشش بیشتر شود ولی هدایت و رشد معنوی اش بیشتر نشود، جز بر دوری اش از خدا چیزی افزوده نشده است. (۱۲)
امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) نیز می فرماید: بدان که خیری نیست در دانشی که سودمند نباشد و آموختن دانشی که سزاوار آموختن نباشد، سودی ندهد. (۱۳)

هنر معلمی در این است

هنر معلم تنها آموختن دروس مصوّب نیست؛ معلم خوب در کنار آموزش دروس و سرفصل های تصویب شده، باید معرفت و معنویت و بصیرت را نیز به دانش جویان خود بیاموزد و آنان را خوب تربیت کند و سبک درست زندگی را با رفتار و کردار خود به آن ها تعلیم دهد.
همان طور که معلمی، ادامه ی کار خدا و انبیا است، شخص معلم نیز باید تصویری مناسب از خدا و اولیای خدا و الگویی نیکو برای خوب زیستن باشد.

کلام آخر:

در پایان هم نوا می شویم با پیامبر اکرم (صلی الله و علیه و آله) و برای معلمان خوب کشورمان چنین دعا می کنیم: اللهم اغفِرْ للمُعلمینَ و اَطِلْ اَعمارَهم و بارِکْ لهم فی کَسبِهِم؛ خداوندا آموزگاران را مورد مغفرت خود قرار ده و به آن ها طول عمر و برکت در کسب عنایت بفرما! (۱۴)

پی نوشت ها :
۱. علق، ۴ و ۵
۲. جمعه، ۲
۳. میزان الحکمه
۴. بحارالأنوار، ج 1، ص 206
۵. شرح اصول کافی صدرا، ج ۲، ص ۹۵
۶. بحارالأنوار، ج 44، ص 191
۷. فروغ ابدیت، ج ۱، ص ۵۱۸
۸. میزان الحکمه، به نقل از تنبیه الخواطر، ج ۱، ص ۸۲
۹. میزان الحکمه، به نقل از امالی طوسی
۱۰. میزان الحکمه
۱۱. میزان الحکمه، به نقل از منیة المرید، ص ۱۴۱
۱۲. میزان الحکمه، به نقل از تنبیه الخواطر، ج ۲، ص ۲۱
۱۳. نهج البلاغه
۱۴. تاریخ بغداد



مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.