قصه گوی ظهر جمعه (مصاحبه)

گفتگو با محمدرضا سرشار

نامش محمدرضا سرشار است؛ اما خیلی ها او را با نام مستعار رضا رهگذر می شناسند. نویسنده ای توانا که در زمینه ی ادبیات کودک سابقه ای طولانی دارد و خیلی از کودکان دهه شصتی با قصه های ظهر جمعه اش خاطره دارند. نویسندگی، قصه گویی، ترجمه و بازنویسی متون تاریخی از جمله فعالیت هایی است که در طول این سال ها انجام داده. «انواع ادبیات کودک محور»، «نگاه داستانی به قصه یوسف در قرآن مجید» و «راز شهرت صادق هدایت» سه کتابی است که امسال از او در نمایشگاه کتاب می بینیم.

سرشار هم اکنون با عنوان رئیس علمی گروه ادبیات اندیشه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و عضو هیئت علمی این مرکز پژوهشی مشغول به کار است. همزمان با شروع نمایشگاه کتاب گفتگویی با او داشتیم درباره آثارش در نمایشگاه که در ادامه می خوانید:

اخیرا در گفتگویی گفته بودید «انواع ادبیات کودک محور» یکی از هشت کتابی است که با عنوان «درباره ادبیات داستانی» نوشته اید و تاکنون هفت جلد از این مجموعه هشت جلدی منتشر شده اما کتاب مذکور علی رغم این که چهار سال است واگذار شده هنوز به بازار راه نیافته است؛ علت این وقفه طولانی بین تولید تا عرضه در چیست؟

عنوان کلی این مجموعه هشت جلدی (درباره ادبیات داستانی ) است که کتاب انواع ادبیات کودک محور یک جلد از آن است. هفت جلد قبلی هم همین مرحله زمانی را تا چاپ سپری کرد. بطوری که به تدریج چاپ شد و بدست مخاطب رسید.
علت تأخیر در چاپ این آثار را باید از ناشر سوال کرد اما علت اصلی این ضعف را باید در بازار کتاب، کمبود سرمایه، مسایل داخلی انتشارات و... دنبال کرد. البته ناشر محترم قول عرضه هر سه کتاب را در نمایشگاه امسال دادند .
کتاب دیگری هم با عنوان «نگاهی داستانی به قصه یوسف در قرآن مجید» دارید که ظاهرا آن هم با وجود اینکه در اختیار ناشر قرار گرفته دچار همین وقفه در چاپ شده و قرار است در نمایشگاه عرضه شود.

کل این مجموعه هشت جلدی از جمله کتاب (نگاه داستانی به قصه حضرت یوسف علیه السلام در قرآن ) در سال 91 به ناشر ارائه شد. شاید بروکراسی اداری را بتوانیم علت عمده ی طولانی شدن چاپ و عرضه بدانیم که البته این اتفاق چیزی از اعتبار انتشارات مذکور کم نمی کند.

در مورد نوع روایت داستان در «نگاه داستانی به قصه حضرت یوسف» کمی توضیح دهید.

موضوع این کتاب از قدیم الایام مورد توجه مفسران بود اما در دوران معاصر افرادی مانند سید قطب از نویسندگان مصری با نگاه داستانی این سوره را بازبینی و با معیارهای داستان نویسی امروز تحلیل کردند. در دوران پس از انقلاب هم در ایران عده ای از نویسندگان ما با همین گرایش به این داستان پرداختند که به مراتب از آثار مصری ها پیشرفته تر بود؛ اما آثار مصری ها به عنوان پیشکسوت در این نحوه تحلیل به عنوان سکوی پرتاب نویسندگان ایرانی قرار داشت.
انگیزه اصلی بنده برای تألیف این کتاب از زمان تدریس این سوره با نگاه داستانی در دانشگاه بود که احساس کردم این سوره از قرآن از نگاه داستانی هنوز هم جای تحلیل و تأمل دارد که انشالله شاید پس از چاپ برای برخی از مفسران قرآن هم قابل استفاده باشد.

پس در واقع یک مجموعه هشت جلدی تخصصی است؟

به طور کلی این مجموعه تخصصی است و در ابتدا قرار بود این مجموعه با 24 عنوان ارائه شود اما بدلیل تأخیر در چاپ نسبت به سایر عناوین از ادامه منصرف شدم.
 
کتاب دیگری که از شما در نمایشگاه امسال عرضه می شود «راز شهرت صادق هدایت» است که چندین بار تجدید چاپ شده و امسال با افزودن یکصد صفحه به آن، بناست راهی بازار شود. کمی در مورد این کار توضیح دهید.

اولین بار این کتاب سال 85 چاپ شد؛ به دنبال تبلیغات وسیع bbc در خارج از کشور با عنوان بزرگداشت یکصدمین سالگرد صادق هدایت و به دنبالش جریان شبه روشنفکری که در داخل به برگزاری مراسم و تقدیر از هدایت می پرداخت بنده و گروهی از دوستان در مجموعه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی تصمیم به اقدامی برای دفع این هجمه گرفتیم تا این اقدام تبدیل به مسئله روز نشود. از طرفی اگر نگاه انتقادی به این مسئله داشتیم باز به این تبلیغات سو دامن زده بودیم. بنابراین گروهی متشکل از پنج الی شش نفر را در پژوهشگاه
جمع کردیم و جلسات هفتگی با عنوان نقد آثار صادق هدایت برگزار شد. احساس کردم علاوه بر نقد داستانی آثار هدایت، به نقد افکار و اندیشه های او هم نیاز هست و با این انگیزه برای جلوگیری از بهانه جویی های دیگران عمده ی این نقدها را از قول دوستان هدایت و طرفداران آثارش تهیه کردم. بطور کلی در این اثر به هیچ عنوان فضایی برای رد این آن وجود ندارد، چرا که غالب این نقل قول ها از سوی دوستان و طرفداران شخص صادق هدایت است.
این کتاب در حدود 200 صفحه در بخش های مختلف (دوران های مختلف فکری، زنگی ادبی، زندگی خانوادگی، دوستان و تحصیلات) تألیف شده و در اولین چاپش مورد استقبال چشمگیر مخاطبان قرار گرفت.
البته به دلیل جنبه نقادانه ای که به شخصیت کتاب شده بود مورد هجمه قرار گرفتیم اما نقد جدی بر این اثر تألیفی وارد نشد.

با توجه به صد صفحه ی اضافه شده به کار، تفاوت عمده ای در اثر اتفاق افتاده؟

در سال 91 مدارک جدیدتری از آثار هدایت برایم روشن شد که تصمیم به توضیح بیشتر برای مخاطب گرفتم و بخش های جدیدتری به کتاب اضافه کردم که جمعا حدود 100 صفحه به چاپ قبلی اضافه شد و می شود گفت یک اثر جدید محسوب می شد چرا که یک سوم به حجم اصلی کتاب اضافه شده.

نمایشگاه کتاب امسال در شهر آفتاب برگزار می شود، فکر می کنید این تغییر مکانی در مراجعه و فروش کتاب تأثیر دارد ؟

طبعا این فاصله مکانی برای مراجعان تهرانی اثر منفی خودش را دارد اما در مورد مراجعان شهرستانی کمتر. البته تدابیری که برای حمل و نقل مراجعین صورت گرفته از جمله مترو شاید از اثر منفی این قضیه کم کند اما باز هم صرف زمان طولانی برای رسیدن به نمایشگاه خودش مشکل زاست. از دیدگاه من بهترین مکان در شرایط کنونی برای برگزاری نمایشگاه هم از لحاظ فضای معنوی و هم از لحاظ فنی مصلی بود.

برای کسانیکه می خواهند به نمایشگاه کتاب بروند پیشنهادی دارید تا انتخاب بهتری در خرید کتاب داشته باشند؟

هنوز اطلاع دقیقی از آثار ارائه شده در نمایشگاه ندارم اما می شود معیارهایی را برای تهیه کتاب مناسب گفت که مفید است. از جمله اینکه سراغ کتاب هایی برویم که نیازهای ما را پاسخگو باشد در واقع صِرف شهرت نویسنده ی کتاب نباید آن را تهیه کرد که این به لحاظ هزینه زمانی و مالی  بصرفه نیست. به طور مثال شخصی که به شکل تخصصی داستان نویسی را دنبال می کند باید سراغ بهترین آثار در این زمینه برود.
فاکتور بعدی نویسنده اثر است؛ نویسنده در حیطه تخصص خودش باید صاحب نظر باشد تا اثر خوبی را ارائه دهد. ناشر معتبر هم از جمله راههای تشخیص کتاب خوب است. بطور مثال ناشری که سابقه طولانی تری در رشته تفسیر دارد کتاب های معتبر تری از نویسندگان مطرح در این زمینه منتشر می کند .