سریال بی استاندارد!

نگاهی به سریال «بیمار استاندارد» ساخته سعید آقاخانی به بهانه پخش در نوروز.

بخش سینما و تلویزیون تبیان

برای نوروز سال 95 حدس زدن درباره برنامه های سیما کار چندان سختی نبود، چرا که با توجه به بحران بودجه در سازمان و عدم حمایت دولت از این رسانه مهم ملی نمی توانستیم توقع چندانی از صداوسیما برای تولید آثاری شاخص، باکیفیت و اثرگذار داشته باشیم.
وقتی که مدام از چند ماه قبل خبر ساخته نشدن و عدم تولید سریال های پرطرفدار نوروزی مانند «پایتخت»، به دلیل عدم تخصیص بودجه به این بخش، در رسانه ها رد و بدل می شد، گمان ها مبنی بر ساخت ویژه برنامه هایی بدون پیشرفت نسبت به سال قبل بیشتر قوت گرفت. ساخته نشدن مجموعه پرطرفدار کلاه قرمزی که سال ها بین مردم جایگاه خود را پیدا کرده بود، از دیگر مواردی بود که بینندگان تلویزیونی را دچار نگرانی کرد. برخی مجموعه ها هم بودند که هر چه در قالب مجموعه های دنباله دار جلوتر می روند، سوژه هایشان تکراری می شود و داستان هایشان بیشتر سمت حاشیه های رو به زوال می رود اما خاطرات و تکیه کلام های موجود در بدنه مجموعه ها تاثیرات خود را در جامعه و میان مردم و استقبال عمومی خواهد داشت.

با همه این شرایط ناگوار، مخاطب در ایام فراغت برنامه های خوب می خواهد و تلویزیون باید به این نیاز پاسخ دهد و برای این مساله نیاز به نقد آثار پخش شده در ایام نوروز در رسانه ملی خواهد بود. نکته ای که در این میان حائز اهمیت بود کپی برداری های متعدد در برنامه های مختلف ویژه نوروز بود که در برخی موارد هم بسیار ضعیف این عمل صورت گرفت و در این زمینه هم می طلبید با یک کار کارشناسی و برنامه ریزی شده درباره ساخت این دست برنامه ها تصمیم گیری شود تا حداقل کپی برداری در سطحی باشد که بیننده شاهد یک تکرار ضعیف از برنامه ای دیگر نباشد.  از طرفی عدم استقبال از سریال های نوروزی  صداوسیما در سال 95 نکته ای بود که بیشتر از هر چیز دیگری  در مقایسه با سال های پیش به چشم می آمد و در این میان سریال پخش شده از شبکه یک سیما با نام «بیمار استاندارد» نمونه ای کامل از ضعف ساخته های امسال بود. سریالی که از گروهی خوب به همراه بازیگرانی سطح بالا و حرفه ای جمع آوری شده بود اما به دلیل وجود ضعف در فیلمنامه و عدم انتقال پیام به مخاطب در همان قسمت های ابتدایی بسیاری از مخاطبان خود را از دست داد.

سریال «بیمار استاندارد» به نویسندگی بهرام توکلی و به کارگردانی سعید آقاخانی ساخته ای در فضای واقعیت و تخیل است که در موقعیت واقعی و تئوری یک بیمار استاندارد روایت می شود. این سریال درباره بهنام، فارغ التحصیل رشته بازیگری است که به دلیل مشکلاتی که دارد، با رئیس یک مرکز روان درمانی گفت وگو می کند و او به بهنام پیشنهاد می دهد برای حل مسائلش مستقیما با آنها مواجه شود و به این ترتیب بهنام نقش یک بیمار روانی را بازی کند تا از طرف دیگر پزشک هم بتواند طبق تئوری «بیمار استاندارد» دانشجویانش را بیازماید.

همانطور که به چکیده داستان اشاره شد، داستان آن کاملا از فضای کمیک و طنز دور بوده و به همین خاطر نمی توان از آن توقع خنداندن مردم را داشت اما تبلیغات و آنونس فیلم طوری طراحی شده بود که با وجود بازیگری مثل جواد عزتی، بیننده منتظر تماشای  فضایی شاد و طنزآلود در این سریال بود اما سریال جدید سعید آقاخانی با توقعی که از سابقه او در سریال های دزد و پلیس و زن بابا می رفت، بسیار متفاوت بود و خبری از دیالوگ های کوتاه و طنزپردازی و شخصیت سازی کمدی نبود.  نویسنده با نگارش سبک جدیدی از داستان که با اضافه کردن شخصیت های متعدد و خرده پیرنگ هایی در بدنه اصلی همراه بود قصد داشت با چندوجهی شدن داستان از حالت کلیشه ای (که معمولا در قسمت های ابتدایی می توان به پایان سریال ها پی برد) جلوگیری کند اما این مهم در برخی موارد باعث شده بود بیننده با فضایی عجیب و غریب و گنگ روبه رو شود که نه تنها جاذبه ای برای دنبال کردن ادامه برای مخاطب نداشت بلکه بیننده را دچار سردرگمی و احساس شلختگی در داستان می کرد تا جایی که حتی برخی عوامل فیلم در مصاحبه های خود اعلام داشتند در دیدن این سریال باید کمی حوصله به خرج داد تا جایگاه خود را در میان مخاطبان پیدا کند و ارتباط میان داستان و بیننده برقرار شود.
 نگارش فیلمنامه اعم از پیگیری چند داستان در کنار هم و به کنایه گفتن پیام های سریال که شاید در اکثر قسمت ها برای بیننده درک و فهم آن نیاز به دقت فراوان داشت حتی شلوغی برخی سکانس ها، این فکر را در ذهن مخاطب ایجاد می کرد که نقش بهرام توکلی در این سریال شاید کمی بیشتر از نویسندگی بود و بسیاری از قسمت های فیلم یادآور من دیگو مارادونا هستم و آن سبک فیلمسازی می شد. سریال «بیمار استاندارد» اگرچه از درونمایه ای با گرایش به طرح مسائل اخلاقی، تربیتی و روانشناسی برخوردار است اما این مجموعه نیز قابلیت چندانی برای تأثیرگذاری بر مخاطب ندارد، چنانکه از حد تقبیح سطحی برخی رفتارهای ناشایست و تشویق ترک عادات بد  فراتر نرفت.  موضوع های مطرح شده در «بیمار استاندارد» حرف تازه ای نسبت به آنچه در دیگر سریال هایی که همزمان درحال پخش بودند، نداشت. اینجا نیز به شکلی گل درشت و در سطح، در فضا و ساختاری نه چندان منسجم و موثر، پیام هایی که شاید سر در آوردن از خیلی از آنها کار ساده ای نبود در جریان بود.
مخاطب به راحتی نمی پذیرد که از روایت منطقی منحرف شود مگر آنکه این تمهید را به نفعش ببیند.  چه بسا روایت های خیالی که برای مخاطبان از هر واقعیتی واقعی تر به نظر رسیده اند. مجموعه های بسیاری  از نمونه های موفق این عزیمت آگاهانه ذهن تماشاگر از واقعیت به خیال هستند و چنان مخاطب در این ورطه تازه احساس رضایت می کند که گسستن از آن و نزدیک شدن به واقعیت برایش سخت می شود. پیش تر از این سعید آقاخانی با ساختن مجموعه های تلویزیونی و جذب طیف گسترده ای از مخاطبان، سبک خود را در ساختن مجموعه های تلویزیونی پایه ریزی کرده بود که آخرین اثر او تفاوت های بسیاری با ساخته های قبلی که از او شاهد بودیم، داشت.

در کنار نکات منفی و عدم جذابیت برای مخاطب نکات مثبتی هم در این فیلم وجود داشت که می توان به بازی بابک حمیدیان و تصویربرداری و همچنین ساختار تیتراژ آن اشاره کرد. ساختار بدیع و فانتزی این مجموعه با وجود بازیگران خوبی که داشت آنطور که باید از آب در نیامد و لوکیشن های مختلف و داستان های موازی که همه در یک زمان صورت می گرفت جاذبه ای نداشت. با توجه به اینکه هر اثری باید در زمان خودش نقد و بررسی شود اما با سهل اندیشی و ساده نگری که برای ساخت ویژه برنامه های نوروزی در سال 95 وجود داشت، شاید بتوان سریال های پخش شده در امسال را جزو ضعیف ترین ساخته ها در نظر گرفت که با اقبال و توجه عمومی هم روبه رو نشدند.