تبیان، دستیار زندگی
حضرت آیة الله بهجت (ره) در جواب سؤالی که شخصی پرسید: تصمیم به سیر و سلوک دارم، چه کنم؟ می گوید: ترک معصیت برای تمام عمر کافی و وافی است، اگرچه هزارسال باشد.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

توصیه آیة الله بهجت(ره) به جوانان !!

بهترین علاج ها كه علمای اخلاق و اهل سلوك برای معالجه مفاسد اخلاقی فرموده اند این است كه هر یك از اخلاق های زشت را كه در خود می بینیم در نظر بگیریم و بر خلاف آن تا مدتی مردانه اقدام كنیم و بر ضد آن رذیله رفتار كنیم و از خدا در هر حال توفیق طلب كنیم، مسلماً بعد از مدتی آن خُلق زشت رفع خواهد شد.

فرآوری: آمنه اسفندیاری - بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان

آیة الله بهجت

تزکیه؛ یعنی پاک کردن نفس از ناپاکی ها. نقطه شروع در تزکیه نفس و خودسازی، برای افراد مختلف متفاوت است. برای کسی که اسلام نیاوررده، اوّلین راه و نقطه شروع، اسلام آوردن است. برای مؤمنان، اوّلین مرحله، تنبه و آگاه شدن است به این که باید نفس را پاک کرد. البته تفکر در مسائلی؛ مانند چرایی خلقت و آفرینش، هدف از خلقت و علت بعثت انبیا و... باعث افزایش این تنبه و آگاهی خواهد شد. مرحله بعد، مرحله توبه از اعمال گذشته و عزم بر جبران است. مرحله دیگر، تلاش برای انجام امور واجب و ترک محرمات الاهی به اندازه علم خودمان و مداومت و استقامت در این راه است که باعث می شود خداوند علم های جدیدی به ما عطا کند و به این وسیله، در سیر و سلوک خود رشد پیدا کنیم. البته مراحل دیگری نیز وجود دارد که ما در این نوشتار به طور خلاصه آنها را بیان می کنیم:
1 تفكر: شرط اول مجاهده با نفس و حركت به سوی خداوند تفكر است؛ یعنی انسان هر روز مقداری تفكر كند در اینكه آیا خداوند متعال كه او را در این دنیا آورده و تمام اسباب آسایش او را فراهم آورده، وظیفه ما در مقابل این همه لطف چیست؟ اگر انسان عاقل، لحظه ای فكر كند مقصود خداوند را می فهمد كه همان تزكیه و تهذیب نفس انسان می باشد. (امام خمینی(ره)، چهل حدیث، ص 6 و 7)
2 عزم: یعنی تصمیم بر ترك گناهان و انجام واجبات بگیری، تصمیم و اراده ای قاطع و سخت؛ چرا كه قدم در راهی نهادی كه دارای مشكلات و سختی های زیادی می باشد كه بدون صبر و عزم نمی توان به مقابله با آنها برخواست و سالك و مجاهد می بایست به حول و قوه خداوند چنان عزمی داشته باشد (علامه تهرانی، رساله لب اللبابص 105) كه در مقابل همه مشكلات بایستد و بر آنها فائق آید.

بهترین علاج ها كه علما اخلاق و اهل سلوك برای معالجه مفاسد اخلاقی  فرموده اند این است كه هر یك از اخلاق های زشت را كه در خود می بینیم در نظر بگیریم و بر خلاف آن تا مدتی مردانه اقدام كنیم و بر ضد آن رذیله رفتار كنیم و از خدا در هر حال توفیق طلب كنیم، مسلماً بعد از مدتی آن خُلق زشت رفع خواهد شد.

3 مشارطه، مراقبه، محاسبه و مواخذه: این چهار عمل از اهمیت حیاتی برخوردار بوده و از لوازم سیر الی الله می باشد و از حضرت امام موسی علیه السلام نیز نقل شده كه فرموده اند: هركس كه هر روز یك بار اعمال خود را محاسبه نكند از ما نیست. (محدث نوری، مستدرك الوسائل ج 12، ص 153)
مشارطه آن است كه در اول روز شرط كند كه امروز گناهی انجام نخواهد داد و این مطلب را تصمیم بگیرد و معلوم است كه یك روز گناه نكردن كاری است آسان و سهل و می توان به راحتی از عهده اش بر آمد. پس از مشارطه باید وارد مراقبه شوی یعنی در تمام مدت متوجه عمل به شرط خود باشی و پیوسته مراقب اعمال و احوال خود باشی تا مرتكب گناهی نشوی و به همین حال مراقب باشی تا موقع محاسبه كه آخر شب وقتی اختصاص دهی و در آن وقت كه به تمام كارهای شبانه روز خود رسیدگی نمایی و حساب نفس را بكنی كه در این روز مرتكب گناه شده یا نه. اگر گناهی مرتكب نشده باشد شكر خدا كن و بدان كه یك قدم پیش رفتی و منظور نظر الهی شدی و امید است كار برای تو سهل و آسان شود و آن وقت است كه اطاعت خداوند و ترك معاصی برایت شیرین خواهد شد و اگر مرتكب گناه شده باشد باید خود را مواخذه كنی و از خداوند بخواهی و بنا بگذاری كه فردا مردانه عمل كنی و بهمین حال باشی تا خدای تعالی ابواب توفیق و سعادت را بر روی تو باز كند.
4 معالجه مفاسد اخلاقی: بهترین علاج ها كه علمای اخلاق و اهل سلوك برای معالجه مفاسد اخلاقی فرموده اند این است كه هر یك از اخلاق های زشت را كه در خود می بینیم در نظر بگیریم و بر خلاف آن تا مدتی مردانه اقدام كنیم و بر ضد آن رذیله رفتار كنیم و از خدا در هر حال توفیق طلب كنیم، مسلماً بعد از مدتی آن خُلق زشت رفع خواهد شد.
5 استاد: در زمینه تهذیب و تزكیه نفس و اصلاح اخلاق برنامه تنظیم كنید، استاد برجسته در زمینه اخلاق برای خود معین نمایید. جلسه وعظ و پند و نصیحت تشكیل دهید. بدون استاد (با واسطه و بی واسطه) نمی توان مهذب شد؛ چطور شده برای هر علم در دنیا استاد و مدرس لازم است ولی علوم معنوی و اخلاقی كه هدف بعثت انبیاء و از لطیف ترین و دقیقترین علوم است به تعلیم و تعلم نیازی ندارد؟ (جهاد اكبر، ص 23)
6 استفاده از ایام الله: برای خودسازی و تهذیب ماه هایی همچون رجب، شعبان و ماه مبارك رمضان فرصت بسیار خوبی است و در این ماه ها است كه درهای رحمت الهی  به روی بندگان باز و شیاطین در غل و زنجیر به سر می برند و اصلاح نفس در این ماه های مبارك آسان تر است. (جهاد اكبر، ص 40)

همچنین می توانی از دوستان خود، معایب خود را بپرسی و بهتر آنكه یكی از دوستان متدین و رازدار و مهربان را از میان ایشان اختیار كنی و با او عهد نمایی كه مراقب احوال تو باشد. تو را از معایب خبردار كند و چون تو را بر عیبی آگاه سازد شاد و خوشحال گردی و در صدد رفع آن برآیی

7 همنشینی با خوبان: از دوستی با رفقای بد و شرور دوری كنید و دوستان خوب برای خودتان انتخاب كنید؛ زیرا كه صحبت با هركس اثری عظیم در اتصاف به اوصاف او و تخلق به اخلاق او دارد. چرا كه طبع انسان دزد است و آنچه مكرر از دیگران ببیند اخذ می كند. (نقراقی، ملا احمد، معراج السعاده ص 65)
و همچنین می توانی از دوستان خود، معایب خود را بپرسی و بهتر آنكه یكی از دوستان متدین و رازدار و مهربان را از میان ایشان اختیار كنی و با او عهد نمایی كه مراقب احوال تو باشد. تو را از معایب خبردار كند و چون تو را بر عیبی آگاه سازد شاد و خوشحال گردی و در صدد رفع آن برآیی. (نقراقی، ملا احمد، معراج السعاده ص 68)
8 رفق و مدارا: و این نیز از مهم ترین امور سلوك است، چرا كه اندك غفلتی در این امر سبب می شود كه علاوه بر آنكه سالك از ترقی و سیر باز می ماند بلكه برای همیشه به كلی از سفر زده خواهد شد. سالك در ابتدای سفر خود چون شور و شوق وافری دارد تصمیم می گیرد كه اعمال عبادی زیادی انجام دهد و به هر عملی دست زند، این طرز عمل علاوه بر اینكه مفید نیست زیان آور هم هست؛ چون در اثر تحمیل اعمال زیاد بر نفس، نفس عكس العمل نشان داده و اعمال عبادی را پس می زند و دیگر میلی برای عبادت در خود نمی یابد. (رساله لب اللباب، ص 106)
بنابراین سالك وقتی مشغول عبادت مستحبی است با آن كه میل و رغبت دارد بایستی دست از عمل بكشد تا میل و رغبت به عبادت در او باقی مانده، همیشه خود را تشنه عبادت ببیند. به طور كلی عبادت موثر در سیر و سلوك فقط و فقط ناشی از میل و رغبت است. (رساله لب اللباب، ص 107)
9 دعا و توسل: و این اهم امور و تاثیر گذارترین آنهاست و به جرات می توان گفت كسی بدون آن نمی تواند به مقصد برسد؛ و آن اینكه در هر حال به خود امیدی نداشته باشی كه از غیر خدای تعالی كاری بر نمی آید، پس از خدای خود بخواهید كه شما را در این راه دستگیری نماید و با عجز و زاری و در خلوت از خداوند متعال بخواهد كه شما را در این مقصد همراهی نماید و رسول اكرم صلی الله علیه و آله و آل بیت طاهرینش علیهم السلام را شفیع قرار دهید كه خداوند به شما توفیق عنایت فرماید و در لغزشگاههایی كه هست شما را دستگیری نماید. (چهل حدیث، ص 9 و 8)


منابع:
سایت اندیشه قم
سایت اسلام کوئیست
به سوی محبوب (دستورالعمل ها و راهنمایی های حضرت آیة الله بهجت ره)
چهل حدیث امام خمینی (ره)

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.