دانشمندان منحرف، سرچشمه ی فتنه اند!
قُلْ یَا أَهْلَ الْكِتَابِ لِمَ تَكْفُرُونَ بِآیَاتِ اللّهِ وَاللّهُ شَهِیدٌ عَلَى مَا تَعْمَلُونَ (آل عمران ـ 98)
بگو اى اهل كتاب چرا به آیات خدا كفر مى ورزید با آنكه خدا بر آنچه مى كنید گواه است.
پیام های آیه:
1ـ سوال همراه با توبیخ ولى با لحنى مودّبانه، بهترین شیوهى هشدار است. «یا أَهْلَ الْكِتابِ لِمَ تَكْفُرُونَ»
2ـ اگر خداوند را شاهد اعمال خود بدانیم، دست از مخالفت او بر مى داریم. «لِمَ تَكْفُرُونَ»، «وَ اللَّهُ شَهِیدٌ»
3ـ اهل كتاب، فعّالیت هاى پنهانى علیه مسلمانان داشتند. «وَ اللَّهُ شَهِیدٌ عَلى ما تَعْمَلُونَ»
قُلْ یَا أَهْلَ الْكِتَابِ لِمَ تَصُدُّونَ عَن سَبِیلِ اللّهِ مَنْ آمَنَ تَبْغُونَهَا عِوَجًا وَأَنتُمْ شُهَدَاء وَمَا اللّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ (آل عمران ـ 99)
بگو اى اهل كتاب چرا كسى را كه ایمان آورده است از راه خدا باز مى دارید و آن [راه] را كج مى شمارید با آنكه خود [به راستى آن] گواهید و خدا از آنچه مى كنید غافل نیست.
پیام های آیه:
1ـ اهل كتاب براى پیشرفت اسلام، مانع تراشى و اخلال گرى مىكنند. «لِمَ تَصُدُّونَ»
2ـ كج نشان دادن اسلام، از راه هاى مبارزه با اسلام است. «تَبْغُونَها عِوَجاً»
3ـ دشمنان، هر لحظه براى انحراف شما تلاش مىكنند. «تَبْغُونَها عِوَجاً»
4ـ دشمنان، بر حقّانیت آیین شما آگاه و گواهند. «وَ أَنْتُمْ شُهَداءُ»
5ـ سرچشمهى فتنه، دانشمندان منحرفند. «وَ أَنْتُمْ شُهَداءُ»
6ـ اگر بدانیم كه لحظهاى از ما و رفتار ما غفلت نمى شود، دست از خطاكارى بر مى داریم. «مَا اللَّهُ بِغافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ»
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوَاْ إِن تُطِیعُواْ فَرِیقًا مِّنَ الَّذِینَ أُوتُواْ الْكِتَابَ یَرُدُّوكُم بَعْدَ إِیمَانِكُمْ كَافِرِینَ (آل عمران ـ 100)
اى كسانى كه ایمان آوردهاید اگر از فرقهاى از اهل كتاب فرمان برید شما را پس از ایمانتان به حال كفر بر مى گردانند.
پیام های آیه:
1ـ پیروى از دانشمندان منحرف، سبب ارتداد است. «إِنْ تُطِیعُوا فَرِیقاً»، «یَرُدُّوكُمْ»
2ـ عمل، در عقیده اثر مى گذارد. اطاعت از منحرفان، سر از انحراف عقیده در مى آورد. «إِنْ تُطِیعُوا فَرِیقاً»، «یَرُدُّوكُمْ»
3ـ نتیجه پیروى از بیگانگان، كفر و سوء عاقبت است. «یَرُدُّوكُمْ بَعْدَ إِیمانِكُمْ كافِرِینَ»
وَكَیْفَ تَكْفُرُونَ وَأَنتُمْ تُتْلَى عَلَیْكُمْ آیَاتُ اللّهِ وَفِیكُمْ رَسُولُهُ وَمَن یَعْتَصِم بِاللّهِ فَقَدْ هُدِیَ إِلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِیمٍ (آل عمران ـ 101)
و چگونه كفر مى ورزید با اینكه آیات خدا بر شما خوانده مى شود و پیامبر او میان شماست و هر كس به خدا تمسك جوید قطعاً به راه راست هدایت شده است.
پیام های آیه:
1ـ زمینه هاى انحراف و كفر، یا فقدان راه است و یا فقدان راهنما. امّا با وجود كتاب و سنّت و قوانین و رهبر الهى دیگر انحراف چرا؟ «كَیْفَ تَكْفُرُونَ وَ ...»
2ـ وجود قانون به تنهایى براى جلوگیرى از كفر و انحراف كفایت نمى كند، رهبر نیز لازم است. «وَ فِیكُمْ رَسُولُهُ ...»
3ـ تكیه و توكّل به خداوند و استمداد از او، رمز مصونیّت از تمام وسوسهها و انحرافات است. «مَنْ یَعْتَصِمْ بِاللَّهِ فَقَدْ هُدِیَ»
تفسیر: نفاق افكنان
آیه 98: در این آیه روى سخن به اهل كتاب كه منظور در اینجا یهود است مى باشد و خداوند به پیغمبرش فرمان مى دهد كه با زبان ملامت و سرزنش از آنها بپرسد انگیزه آنها در كفر ورزیدن به آیات خدا چیست؟ در حالى كه مى دانند خداوند از اعمال آنان آگاه است.
منظور از آیات خدا در اینجا یا آیاتى است كه در تورات درباره نشانه هاى پیامبر اسلام وارد شده بود، و یا مجموعه آیات و معجزاتى است كه به پیامبر اسلام نازل گردید و حكایت از حقانیت او مى كرد.
آیه 99: سپس آنها را ملامت مىكند كه اگر خود شما حاضر به پذیرفتن حق نیستید چه اصرارى دارید كه دیگران را نیز از راه خدا منحرف سازید، و راه مستقیم الهى را در نظر آنها كج و نادرست جلوه دهید؟ در حالى كه شما باید نخستین دستهاى باشید كه این منادى الهى را "لبیك" گوئید، زیرا بشارات ظهور این پیامبر قبلاً در كتب شما داده شده و شما گواه بر آنید (وَ أَنْتُمْ شُهَداءُ).
بنابراین چرا با سمپاشی ها و وسوسه ها و القاى شبهات و روشن ساختن آتش كینه هاى فراموش شده، مردم را از راه مستقیم الهى دور مى سازید و علاوه بر انحراف، خود بار سنگین مسئولیت انحراف دیگران را نیز بر دوش مى كشید؟! چرا؟ وَ مَا اللَّهُ بِغافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ: در پایان آیه آنها را تهدید مى كند كه خدا هرگز از اعمال شما غافل نیست.
شاید تعبیر به "عدم غفلت خداوند" در اینجا به خاطر این باشد كه یهود براى پیشبرد مقاصد شوم خود، غالباً دست به نقشه هاى مخفیانه و توطئه هاى پنهانى مى زدند كه در افراد غافل و بى اطلاع زود موثّر واقع مى شد و لذا مى فرماید: اگر بعضى از مردم به خاطر غفلت تحت تأثیر توطئه هاى شوم شما قرار گیرند، خداوندى كه از اسرار نهان و آشكار آنها آگاه است، غافل نخواهد بود و مجازات او در انتظار شما است!
آیه 100: سپس روى سخن را به مسلمانان اغفال شده كرده، به آنها هشدار مى دهد كه اگر تحت تأثیر سخنان مسموم دشمن واقع شوند و به آنها اجازه دهند كه در میان افرادشان نفوذ كنند و به وسوسه هاى آنها ترتیب اثر دهند، چیزى نخواهد گذشت كه رشته ایمان را به كلى خواهند گسست و به سوى كفر باز مى گردند، زیرا دشمن، نخست مى كوشد آتش عداوت را در میان آنها شعله ور سازد و آنها را به جان هم بیفكند و مسلّماً به این مقدار قناعت نخواهد كرد و به وسوسه هاى خود همچنان ادامه مى دهد تا به كلى آنها را از اسلام بیگانه سازد.
از آنچه گفته شد، روشن مى شود كه منظور از بازگشت به كفر كه در آیه فوق به آن اشاره شده، "كفر حقیقى و بیگانگى مطلق" از اسلام است و نیز ممكن است منظور از "كفر" همان عداوت ها و دشمنى هاى دوران جاهلیت باشد كه آن خود، یكى از شعبهها و نشانههاى كفر محسوب مى شود، چه اینكه ایمان سرچشمه محبت و برادرى است، و كفر سرچشمه پراكندگى و عداوت است.
آیه 101: بعد به صورت تعجب از مومنان سوال مى كند: چگونه ممكن است شما راه كفر پیش گیرید، در حالى كه هم پیامبر در میان شما است، و هم آیات الهى، مرتّباً بر شما خوانده مىشود و دانه هاى باران احیا كننده وحى، بر قلب شما فرو مى ریزد.
این جمله در حقیقت اشاره به این است كه اگر دیگران گمراه شوند، زیاد جاى تعجب نیست، تعجب در این است كه افرادى كه پیامبر را در میان خود مى بینند و دائماً با عالم وحى در تماس هستند چگونه ممكن است گمراه گردند، و مسلّماً اگر چنین اشخاصى گمراه شوند، مقصر اصلى خود آنها هستند و مجازاتشان بسیار دردناك خواهد بود.
وَ مَنْ یَعْتَصِمْ بِاللَّهِ فَقَدْ هُدِیَ إِلى صِراطٍ مُسْتَقِیمٍ:
در پایان این آیات به مسلمانان توصیه مى كند براى نجات خود از وسوسه هاى دشمنان، و براى هدایت یافتن به صراط مستقیم، دست به دامن لطف پروردگار بزنند و به ذات پاك او و آیات قرآن مجید متمسك شوند و به آنها صریحاً مى گوید: "هر كس به خدا تمسك جوید به راه راست هدایت خواهد شد".
نکات:
از نكته هایى كه در این آیات جلب توجه مى كند این است كه در دو آیه اول كه روى سخن در آن به یهود است به صورت خطاب بالواسطه است، زیرا به پیامبر دستور مى دهد كه این مطالب را به آنها بگوید، لذا با كلمه "قل" (بگو) شروع شده است، اما در دو آیه اخیر كه روى سخن به مومنان است، خطاب بدون واسطه صورت گرفته، و بدون كلمه "قل" شروع شده است و این نشانه نهایت لطف و توجه خاص خداوند به بندگان با ایمان است.
بحث لغوی:
شهید: شهادت در اصل به معنى حضور، مراد از آن در اینجا ظاهرا دانایى است.
تصدون: صد: منع كردن و اعراض
عوجا: (بر وزن فرس) كجى و (بر وزن عنب) كج. مقصود از آن انحراف در دین است.
غافل: غفلت به معنى سهو، اشتباه و بى خبرى است.
یعتصم: عصم: امساك. اعتصام: چنگ زدن (قاموس قرآن)
آمنه اسفندیاری
کارشناس ارشد علوم قرآن و حدیث
بخش قرآن تبیان
منابع:
تفسیر نور، ج 2
تفسیر نمونه، ج 3
تفسیر أحسن الحدیث، ج2
قاموس قرآن
مطالب مرتبط:
لجاجت و تعصّب، مانع تفكّر، استدلال و حقبینى
