تبیان، دستیار زندگی
در هفته گذشته مدیر کل بحران استان مازندران از وقوع 20 مورد آتش سوزی در مازندران و خسارت 40 هکتار اراضی جنگلی خبر داد .
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

آتش و جنگل


در هفته گذشته مدیر کل بحران استان مازندران از وقوع 20 مورد آتش‌سوزی در مازندران و خسارت 40 هکتار اراضی جنگلی خبر داد . و مهم‌ترین و نخستین علت این وقایع، را عامل انسانی دانست. آتش سوزی جنگل خسارات جبران ناپذیری را به محیط زیست وارد می کند این مقاله به بررسی این آسیب ها می پردازد.

آتش سوزی در جنگل

آتش سوزی در جنگل نوعی فعل و انفعال شیمیائی است که برای تولید آن سه عامل، ماده سوختنی، حرارت، اکسیژن ضروری است که این سه عامل را مثلث حریق گویند.امکان بروز آتش سوزی در جنگل بدلیل عوامل انسانی اعم از توریست ها و طبیعت گردان، دامداران، روستاییان، کشاورزان، مرتع داران و شکارچیان زیاد است، همچنین کمبود راه های دسترسی به جنگل باعث ایجاد فرصت برای آتش سوزی و توسعه آن و افزایش خسارت ناشی از آن می شود. آتش سوزی در جنگل بدلیل عوامل طبیعی همچون آذرخش و مواد آلی جنگل نیز امکان پذیر است. در اثر حریق ترکیب جنگل تغییر پیدا کرده بطوریکه بسیاری از گونه های گران بها از بین می روند و در ختان و درختچه های نامرغوب و علف های هرز جایگزین آنها می شوند و بعضی اوقات این پدیده ممکن است باعث تقلیل تراکم درختان و نهال های جنگل کم و یا قطع شدن رشد و نمو طبیعی و پایین آمدن ارزش تجارتی درختان شود. باین ترتیب که ممکن است در اثر حریق یک یا چند شاخه و یا قسمتی از تنه و یا ریشه و یا تمام درخت خشک شده از بین برود.علت خشکیدن درخت از بین رفتن کامبیوم است. نهال ها و درختان جوان جنگل که پوست نازکی دارند بیش از درختان کهن در اثر آتش سوزی صدمه می بینند و حتی آتش سوزی ناچیز برای از بین  نونهال ها کفایت می کند. همچنین در اثر آتش سوزی بذور جنگلی از بین رفته، تجدید حیات طبیعی جنگل مختل می شود. چنانچه  اگر هر چند سال یک بار در محلی آتش سوزی رخ دهد حتی اگرحریق خفیف باشد ممکن است اصلاً جنگل مجال تجدید نسل نیابد.

آتش سوزی در جنگل بدلیل عوامل انسانی اعم از توریست ها و طبیعت گردان، دامداران، روستاییان، کشاورزان، مرتع داران و شکارچیان زیاد است، همچنین کمبود راه های دسترسی به جنگل باعث ایجاد فرصت برای آتش سوزی و توسعه آن و افزایش خسارت ناشی از آن می شود

خسارتی که از آتش سوزی به درختان جنگلی وارد می شود در حدود غیر معینی نوسان می کند.گاهی خسارت ناشی از داغ زخم در بن درخت است . بندرت اتفاق می افتد که آتش موجب سوختگی کل درخت شود که در این صورت آسیب  شدید است .اگر بر اثر آتش سوزی بافت زایای درخت آسیب ببیند درخت می میرد. درختان با پوست نازک نسبت به درختان با پوست کلفت از آتش سوزی بیشتر آسیب می بینند.در درختانی که از تنه آنها رزین و سقز می تراود ،آتش سوزی خسارت بیشتری وارد می سازد. سوزنی برگان مقاومت کمتری نسبت به پهن برگان در برابر آتش سوزی دارند. زخم های حاصل از آتش برای حمله قارچ ها نیز راه ورود می گشایند.دوام سلامت چوب به شرایط جوی، گونه درخت و این که پوست تا چه مدت بر تنه بماند بستگی دارد.اگر محل خشک و درخت عاری از حشره و قارچ باشد  ،در فساد چوب تاخیر روی می دهد.آتش موجب ظهور گونه هایی می شودکه ممکن است نسبت به گونه های موجود قبلی ارزش و اهمیت و مرغوبیت کمتر داشته باشند. بسیاری از گونه های گران بها مقاومت کمتری به آتش دارند ،آتش ممکن است این گونه های گران بها را نابود کند و جا برای تکثیر و استقرار گونه های کم بها باز شود. اغلب اتفاق می افتد که به جای درخت، پس از آتش سوزی، بوته و درختچه مستقر می شود به این ترتیب آتش ممکن است موجب تغییر نما و نمود جنگلی شود.

آتش موجب ظهور گونه هایی می شودکه ممکن است نسبت به گونه های موجود قبلی ارزش و اهمیت و مرغوبیت کمتر داشته باشند. بسیاری از گونه های گران بها مقاومت کمتری به آتش دارند ،آتش ممکن است این گونه های گران بها را نابود کند و جا برای تکثیر و استقرار گونه های کم بها باز شود

در مناطقی از جنگل ها که برای مقاصد تفریحی استفاده می شود حریق نه تنها باعث از بین رفتن درختان و نهال ها و پوشش مرده و زنده می شود بلکه منظره طبیعت را نامطلوب و ارزش تفریحی جنگل را از بین می برد . آتش نه تنها موجب ضایع شدن چوب و خاک و کاهش قدرت مولد جنگل بلکه سبب نابودی ارزش تفریحی جنگل نیز می شود.  و از این راه به در آمد موسساتی که از صدور اجازه تفرج در جنگل ها عوایدی بدست می آورند لطمه وارد می آید. در نتیجه ی آتش سوزی به  کشتزارها ،خانه ها ،دام های اهلی و .....آسیب می رساند  وحیات انسان نیز دچار خطراتی که گاهی بسیار شدید است می شود .

آتش سوزی در جنگل

آتش سوزی جنگل بطور مستقیم و غیر مستقیم باعث از بین رفتن بسیاری ازاحشام، پرندگان ، ماهی ها و جانوران جنگلی می شود، زیرا بر اثر آتش سوزی تعداد زیادی از حیوانات جنگلی می سوزند و چون علوفه و دیگر مواد مغذی آنان نیز نابود می شود از این رو بطور غیر مستقیم نیز از آتش آسیب می بینند. آتش سوزی هایی که در بهار رخ می دهد اثر بسیار مضری در تولد حیوانات دارد زیرا تخم و جوجه های پرندگان و یا نوزادان جانوران دیگر در معرض یا مسیر حریق قرار می گیرند جان خود را از دست می دهند .بعلاوه در اثر آتش علوفه حیوانات از بین میرود از این رو بطور غیر مستقیم نیز آسیب می بینند.آتش موجب سوختن گیاهان خشک و دیگر گیاهانی که ارزش علوفه ای دارند می شود. آتش سوزی های نسبتاً شدید به ریشه این گونه گیاهان لطمه می زند و موجب مرگ آنها می شود و به این ترتیب ممکن است گونه های علوفه ای مطلوب جای خود را به گونه های کم ارزش و نا مطلوب دهند.

آسیب هایی که به جنگل وارد می شود خسارت های جبران ناپذیری بر دیگر منابع طبیعی نیز  وارد می کند  که همه ی این آسیب ها زندگی ما انسان ها را نیز تحت شعاع  خود قرار می دهد. پس همه به فکر آینده محیط زیست خود باشیم.

عطیه بیرانوند

کارشناس ارشد منابع طبیعی

بخش محیط زیست تبیان


منابع:

1. بانج شفیعی، ع .، اكبری نیا، م.، جلالی، غ.، عزیزی، پ. وحسینی، م.،1384. تاثیر آتش ‌سوزی بر ساختار جنگل، مطالعه مورد‌ی، سری چلیر خیرود‌كنار (حوزه 45 گلبند‌ نوشهر). پژوهش و سازندگی

2. بیرانوند،ع. 1389. بررسی و نقشه سازی خطر آتش سوزی اکوسیستم های جنگلی با استفاده از GIS.، مطالعه موردی، کاکارضا- لرستان، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران.

3. جزیره‌ای، م. ح.، 1384. نگهداشت جنگل، موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران

4. رستاد، ه.، 1388. بررسی اثر آتش‌سوزی بر خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک و تجدید حیات در توده‌های جنگل‌کاری شده سوزنی برگ در جنگل‌های استان گیلان. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد رشته جنگلداری، دانشگاه گیلان

5. کاظمی ، س. م، .1381. آتش و اکوسیستم های جنگلی.

6. مافی‌غلامی، د.، نوری کمری، ا.، و صادقی، ش.، 1388. تاثیر آتش‌سوزی بر اكوسیستم جنگل. مجموعه مقالات دومین كنفرانس بین‌المللی سلامت، ایمنی و محیط زیست دراصفهان

7. هاشم‌پور، ش.، 1384. بررسی تاثیر آتش‌سوزی، عوامل مهم ایجاد‌کننده و راه‌های پیشگیری از آن در جنگل‌ها، مطالعه موردی حوزه آبخیز شفارود. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد رشته جنگلداری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران

مطالب مرتبط: