روزنامه های فارسی در خارج از ایران

از آنجایی که دیکتاتورها و پادشاهان خودکامه مایل نیستند که چیزی بر خلاف میل خود بشنوند در عهد ناصری تمام روزنامه ها، حتی آنهایی که عنوان ملتی داشت هم دولتی بوده و سانسور می شدند. حتی در عهد سلطنت کوتاه مظفرالدین شاه تا زمان مشروطیت هیچ روزنامه انتقادی حق انتشار نداشت.

به دلیل همین سانسورها و سختگیری ها، روزنامه های ایرانی که در خارج از ایران چاپ می شد به صورت قاچاق و به وسیله مسافران، جهان گردان و زوَار یا ضمن بارهای تجاری به ایران فرستاده می شد و به شکل محرمانه دست به دست می گشت.

در این مقاله برخی از این روزنامه های معروف و مشهور را برای شما معرفی می کنیم:

اختر:

نخستین روزنامه ایرانی که به سبکی جدید در خارج از کشور چاپ و منتشر شد. این روزنامه در سال 1292ه.ق به تشویق میرزا نجف قلی خان تبریزی، یکی از مامورین دولت ایران در پایتخت عثمانی، به مدیریت اقا محمد طاهر تبریزی تاسیس گردید. نویسندگان اختر بسیاری از روشنفکران و آزادیخواهان مشهور آن زمان مانند، میرزا آقاخان کرمانی، شهید احمد روحی، میرزا مهدی خان تبریزی ( ناشر حکمت در قاهره)، میرزا علی محمد خان کاشانی ( ناشر ثریا و پرورش)با این روزنامه همکاری نزدیک داشتند.

این روزنامه در پیشامدهای مهم، از جمله داستان امتیاز توتون و تنباکو، مقالات سودمندی نوشت.

قانون:

بعد از اختر روزنامه قانون را پرنس ملکم خان ناظم الدوله در سال 1307 ه.ق با همکاری جمعی از آزادیخواهان در لندن منتشر کرد. نویسنده قانون خود ملکم خان بود و نوشته های آن، که سبک ساده و شیرینی داشت، علاقه و اشتیاق مردم را جمع می کرد و مطالب آن در انقلاب فکری و نهضت سیاسی و اجتماعی ایران نقش بسیاری داشت.

حکمت:

روزنامه هفتگی حکمت در سال 1310ه.ق در قاهره چاپ می شد و نویسنده آن، میرزا مهدی خان (زعیم الدوله) بود، که از استانبول به مصر رفت و در آنجا روزنامه حکمت را تاسیس کرد. حکمت در نوشتن پارسی بدون ترکیبات عربی اصرار زیادی داشت.

ثریا:

این نشریه هفتگی در سال 1316 ه.ق در قاهره منتشر شد. نویسنده آن در ابتدا میرزا علی محمدخان کاشانی بود و آوازه گفتارهای تند او به همه جا رسیده بود ولی او از این نشریه جدا شد و انتشار ثریا را به سید فرج الله خان کاشانی واگذار کرد و ثریا از ارج افتاد.

پرورش:

این روزنامه در اوایل سال 1318 ه.ق منتشر شد و از بهترین و مهمترین روزنامه های فارسی به شمار می رفت که دارای اسلوب نگارش زیبا و مقالات خوب بود که یکی از موجبات انقلاب فکری ایران به شمار می آمد.

حبل المتین:

روزنامه هفتگی حبل المتین در سال 1311 ه.ق در کلکته تاسیس شد و از همه روزنامه های آن زمان بزرگتر و بنام تر بود و چون در هندوستان چاپ می شد، در بیان هر سخنی آزاد بود و درباره گرفتاری های سیاسی ایران می نوشت و راهنمایی های دلسوزانه می کرد و بارها پیشنهاد قانون و حکومت مشروطه نمود.

نویسنده آن، سید جلال الدین کاشانی موید الاسلام مردی وارسته و نیک بود. اگر چه قرائت و نشر این روزنامه از طرف دولت ممنوع شده بود، اما به ایران می رسید و نقش بسیار زیادی در آگاهی مردم داشت.

آن بخش از حبل المتین که به موضوعات مذهبی اختصاص داشت، "اتحاد اسلام" شمرده می شد.