مشاور اقتصادی رئیس جمهور در گفتگو با تبیان
امسال از رکود خارج می‌شویم
بسته پیشنهادی دولت برای خروج اقتصاد از رکود توسط ستاد هماهنگی امور اقتصادی تهیه شده که در زمان تهیه این بسته محمدعلی نجفی، دبیر و مسعود نیلی ریاست آن را بر عهده داشته است اما یک هفته بعد از ارائه این بسته اسحاق جهانگیری در حکمی مسعود نیلی مشاور اقتصادی رئیس‌جمهور را به عنوان دبیر کارگروه تخصصی (به جای نجفی) این ستاد انتخاب می‌کند و نجفی فقط عضو کارگروه باقی می‌ماند.
نیلی معتقد است که این بسته قابلیت اجرای دارد و دولت می‌تواند با اجرای آن بعد از موفقیتی مانند کاهش تورم، کشور را از رکود خارج کند. نیلی در گفتگوی خود با تبیان به تشریح نقاط مثبت این بسته می‌پردازد:
یکی از انتقادات اساسی به بسته خروج از رکود، مشابه "نسخه‌های غربی بودن" آن است. آیا این موضوع را قبول دارید؟
اصلا نسخه‌هایی که برای خروج از رکود در کشورهای غربی پیاده می‌شود نمی‌تواند در ایران هم کاربرد داشته باشد. البته این را قبول داریم که بسته ارائه شده سندی کوتاه مدت است و اقتصاد ایران نیاز به اصلاح عمیق دارد. بیماری رکود که در اقتصاد ایران است با رکود در کشورهای پیشرفته که در چند سال گذشته رخ داده بود، متفاوت است و باید مواظب باشیم که نمی‌توان از همان نسخه برای خروج از رکود استفاده کرد؛ در صورتی که از رکود خارج شویم و دوباره به آن برگردیم، مشکلات برای اقتصاد کشور بیشتر خواهد شد.
اما در بسته ارائه شده سخن از خروج تورم به صورت پایدار بحث می‌شود.
بله و این سند کوتاه مدت راهی است برای خروج رکود به صورت پایدار و نه موقتی.
در علم اقتصاد معمولا رکود و تورم مخالف یکدیگر هستند. آیا می توان همزمان با کاهش تورم از رکود خارج شد؟
یکی از راهکارهای خارج شدن از رکود، افزایش تورم است اما ما نمی‌توانیم به قیمت ایجاد تورم از رکود خارج شویم. بسته پیشنهادی دولت نیز بنا ندارد با تورم از رکود خارج شود. در سند یاد شده برخی از عوامل دیده شده و شرایط بنگاه‌های اقتصادی بهتر از گذشته می‌شود.
به نظر شما رکود از چه زمانی آغاز شد؟
از زمستان سال 90.
اصلا نسخه‌هایی که برای خروج از رکود در کشورهای غربی پیاده می‌شود نمی‌تواند در ایران هم کاربرد داشته باشد. البته این را قبول داریم که بسته ارائه شده سندی کوتاه مدت است و اقتصاد ایران نیاز به اصلاح عمیق دارد
و این رکود چگونه به وجود آمد؟
تحریم، کاهش درآمدهای نفتی، وابستگی اقتصاد به نفت و افت سرمایه‌گذاری. رکود، افت تولید و درنتیجه افت درآمد، روی اقتصاد مردم تاثیر گذاشته است. تورم در سال 90 معادل 20درصد، سال 91 معادل 30 درصد و سال 92 معادل 40 درصد شده بود. در آن زمان منابع مالی به شدت زیاد بود و واحدهای اقتصادی دوره وفور درآمدهای نفتی را تجربه کرده‌اند؛ زمانی که درآمدهای نفتی سرشار بود و با شرایط تحریم‌ها هم مواجه نبودیم. اما هم اکنون تولیدکننده داخلی در شرایط کنونی در رقابت نابرابر با تولیدکننده خارجی قرار گرفته و در نتیجه وابستگی بنگاه‌ها به خارج افزایش یافته است؛ ضمن آنکه همه این عوامل باعث شده تولید در کشور کم عمق شود. در سال‌های اخیر کنترل بانک مرکزی روی بازار پولی کاهش و در نتیجه پایه پولی در کشور افزایش یافت. دولت تمام درآمدهای نفتی را در بودجه لحاظ کرد؛ به همین دلیل بودجه انبساطی شد.
به طور ساده راهکارهای دولت برای خروج از رکود چیست؟
باید از ظرفیت پیمانکاری و صادرات کشور استفاده کرد و بانک و بازار سرمایه هم باید در زمینه اعطای تسهیلات همکاری کنند. یکی از آسیب‌های اقتصادی این است که تعداد بنگاه‌های کوچک و متوسط کم شده و باید تلاش کنیم این بنگاه‌ها را حمایت و تقویت کنیم تا اشتغالزایی انجام شود. البته دولت در یک سال اخیر اقداماتی انجام داده که به خروج از رکود کمک می‌کند مثلا تصمیمات دولت سبب شده تا با قاطعیت تمام وابستگی‌ها به بانک مرکزی قطع شود. به طور کلی دولت انقباض پولی ایجاد نکرده بلکه انضباط پولی را برقرار کرده است. ضمن این‌که دور کردن اقتصاد از التهاب تورمی، بخشی از اقتصاد دولت است و در این دولت شاهد ثبات بخشیدن به بازار ارز، تقلیل بودجه و هدفمندی یارانه‌ها هستیم.
دولت برای اجرای این بسته با چه موانعی مواجه است؟
موانع و محدودیت‌های زیادی برای اجرای بسته وجود دارد. اول تحریم است. متاسفانه در دسترسی به بازارهای جهانی با محدودیت روبه‌رو هستیم. دومین محدودیت کمبود منابع و سرمایه‌گذاری است. البته تنگناهای مالی در اقتصاد کشور ادامه دارد و باید ببینیم بازار سرمایه تا چه حد می‌تواند منابع خلق کند و در اختیار بنگاه‌های اقتصادی قرار دهد. در این میان باید به تجهیز بیشتر منابع مالی پرداخت اما بانکها در اعطای تسهیلات با محدودیت‌های جدی روبه‌رو هستند. به عنوان مثال در موضوع اقتصاد مقاومتی ما دو ویژگی بارز مواجه هستیم؛ در این اقتصاد به درون‌زایی و برونگرایی تاکید زیادی شده البته متاسفانه در برونگرایی با محدودیت روبه‌رو هستیم ولی همه آن‌چه را که سبب درون‌زایی رشد اقتصادی کشور می‌شد را در نظر گرفته‌ایم. به هر حال باید نظام تجهیز منابع در داخل اقتصاد را سامان داد و هم آن چیزی را که بر فعالیت‌های بانک موثر واقع می‌شود را لحاظ کرد. اما هم‌اکنون بانکها از دولت طلبکار هستند و این امر سبب محدود شدن منابع شده است. تاکنون در کشور ظرفیت‌های پیمانکاری خوبی ایجاد شده و دولت باید برای پیمانکاران سیاست‌های خوبی در نظر بگیرد. از سوی دیگر نیروی پیشخوان هم باید بتواند تحولات را به بخش‌های دیگر سرایت دهد که در این میان دو حوزه بانک و سرمایه بسیار مهم هستند؛ بنابراین باید کاری کرد تا بانکها بتوانند تسهیلات بیشتری بپردازند.
اگر دولت این بسته پیشنهادی را اجرا کند، چه موقع از رکود خارج می‌شویم؟
اگر شرایط کنونی ادامه یابد و اتفاق خاصی در بیرون نیفتد اقتصاد امسال از رکود خارج و رشد اقتصادی کشور مثبت می‌شود.
مصاحبه: اسدالله خسروی بخش اقتصاد تبیان
مطالب مرتبط:
