راهی برای بهره بردن دائم از فیض خدا!

آیت‌الله جوادی ‌آملی در ادامه سلسله جلسات درس اخلاق خود بیان کرد: قرآن کریم دستورات فراوانی دارد، برخی از این دستورها مقطعی است، مثل اینکه می‌فرماید "در ماه مبارک رمضان روزه بگیرید و مانند آن"، اما گاهی هم برخی دستورها دائمی است، مانند توصیه به یاد خدا "یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اذْکُرُوا اللَّهَ ذِکْراً کَثیراً".

سرّ این که باید همیشه به یاد خدا بود بر اساس دو نکته است، یکی از آنها به خاطر جذب خیر است، چون خدای متعال «دائم الفیض علی البریة» و «دَائِمَ الفَضلِ عَلَی البریَّة» است و این‌طور نیست که افاضه الهی تعطیل ‌بردار باشد.

خداوند «باسط الیدین بالعطیّة» است. وقتی دائماً خدای متعال به ما فیض می‌رساند، ما هم باید ذکر کثیر داشته باشیم، یعنی یاد او در دل و نام او بر لب، می‌شود ذکر کثیر. اگر خداوند «دائم الفیض» است، باید دائماً به یاد فیّاض باشیم تا دائماً از فیض الهی بهره مند بشویم.

دشمن دائماً وسوسه می‌کند. مگر ابلیس شب و روز دارد و انسان را آرام می‌گذارد؟! در خواب هم مزاحم آدمی است. پس اصرار قرآن کریم بر یاد خدا برای مقابله با وسوسه‌های شیطانی است.

مقام ذات در دسترس احدی نیست و حقیقتی بسیط و نامتناهی است، اکتناه صفات ذات هم چون نامتناهی و بسیط است در دسترس احدی نیست. هیچ عقلی به کُنه ذات اقدس الهی راه ندارد، اما آن مقداری که شناخت خدا ممکن است آن راه باز است. چرا که ما با فعل خدا، فیض خدا، وجه خدا و نور خدا کار داریم.

یاد خدا طنابی است که اگر انسان آن را بگیرد، از هر سقوطی نجات می‌یابد. البته یاد و نامی که انسان را به مقامی می‌رساند و جزء مخلَصین می‌کند، تنها یاد مبدأ و توحید نیست، چون توحید به تنهایی مشکل ما را حل نمی‌کند، آن چه مشکل ما را حل می‌کند این است که خدا از ما مسئولیت می‌خواهد. ما نیامده‌ایم که در گودال گناه فرو رویم.

آثار ذکر بر روح و روان

یكی از زیباترین جلوه های ارتباط عاشقانه با خدا و اساسی ترین راه های سیر و سلوك، ذكر است؛ یعنی مترنّم بودن زبان و قلب انسان به اسماء حُسنای الهی و شاداب نگه داشتن گل روح در زیر باران یاد حق.

رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم به اصحابشان فرمودند: آیا می خواهید شما را به بهترین و پاکیزه ترین کارهایتان نزد پروردگارتان، و رفعت دهنده ترین اعمال در درجات معنویات، و آنچه برای شما بهتر از درهم و دینار است، و آنچه بهتر از روبرو شدن با دشمنان و مقابله با آنهاست، راهنمایی کنم؟ همگی گفتند: آری ای رسول خدا صلی الله علیه و آله، ایشان فرمودند: آن ذکر کثیر خداوند متعال است

ذكر خدا، از یاد بردن هستی محدود خویش در رهگذر یاد اسمای الهی است و تداوم و استمرار آن زنگار گناهان را از روی دل می زداید؛ زیرا غفلت و فراموشی حق تعالی، ساحت دل را مكدّر می كند. ذكر خداوند آثار و ثمرات اعجاب آور و باشكوهی دارد كه هر یك از آنها در سازندگی روحی و اخلاقی انسان تأثیر به سزایی دارد. این آثار عبارتند از:

1- یاد خدا نسبت به بنده

اولین اثر یاد خدا این است كه خدای متعال نیز انسان را یاد می كند. «مرا یاد كنید تا شما را یاد كنم».

2- روشنی دل

خداوند؛ ذكر خویش را موجب نورانی شدن و بیداری دل ها می داند. مردن دل و افسردگی از هولناك ترین سیه روزی هاست.

یكی از موثرترین عوامل علاج مرگ دل و احیای دوبارة آن، پناه بردن به ذكر خداست؛ ذكر حق نور است و مداومت در آن، قلب را از تاریكی و نا امیدی و قساوت نجات می دهد.

3- آرامش قلب

به تعبیر قرآن طمأنینه و سكون قلب از جمله آثار مستقیم یاد خداست. «كسانی كه ایمان آورده اند و دل هایشان به یاد خداست، بدانید تنها با یاد خدا دل ها آرام می گیرد.»

4- خشیت و ترس از خدا

از جمله آثار یاد خدا برای مومنان، خداترسی و خشیت می باشد. قرآن در این زمینه می فرماید: «تنها مومنان هستند كه هرگاه یاد خدا به میان آید، دل هایشان ترسان شود».

5- بصیرت یافتن و شناخت شیطان

یكی از عوامل اصلی سقوط انسان و سیه روزی او، افتادن به دام های ناپیدای شیطان است و ذكر حق به انسان بصیرتی می دهد كه وسوسه های پنهان و دام های ناپیدای شیطان را به سهولت بشناسد و در دام او نیفتد.

6- بخشش گناهان

از آثار و ثمرات اخروی یاد خداوند، مغفرت الهی می باشد كه شامل حال یاد كنندگان خدا می گردد و اضافه بر آن، خداوند وعده اجر و پاداش بزرگ نیز به ایشان داده است.

7- حكمت و علم

یكی دیگر از ثمرات ذكر، پختگی عقل و كمال و حكمت است. ذكر باعث فروزان شدن قوه ادراك انسان و جوشش فكر و اندیشه می شود. جان فرد شایستگی این را پیدا می كند كه منعكس كننده حقایق غیبی در خود گردد و خداوند به اندیشه و عقل این افراد مدد رساند.

در روایات و احادیث ما به جایگاه مهم ذکر و برخی اذکار شریف و آثار مهم آنها تصریح شده است که به برخی از آنها اشاره می نمائیم.

فرآوری: محمدی

بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان

منابع:

خبرگزاری تابناک

سایت اسک قرآن