والدین رحمت شده در روایات
از کنار هم قرار گرفتن مسئله توحید و موضوع احترام به والدین، میزان اهمیت بی‌شمار آن در اسلام روشن می‌شود؛ لکن والدین نیز نسبت به فرزندان، وظایفی دارند که انجام این وظایف، مطابق آنچه در شریعت به آن توصیه شده، باعث جلب رحمت حضرت حق و نیز رضایت ائمه (علیهم‌السلام) است.
در این مقاله، سعی شده است از منظر روایات، به آن تکالیف، نگاهی گذارا بیندازیم.
والدینی که فرزند آن‌ها، کلمه «بسم الله الرحمن الرحیم» را فرا می‌گیرد
پیامبر (ص) فرمود: هنگامی که آموزگار به کودکی، «بسم الله الرحمن الرحیم» را می‌آموزد و آن کودک کلمه «بسم الله الرحمن الرحیم» را فرا می‌گیرد و بر زبان جاری می‌کند، در این هنگام، خدای متعال برای آن کودک و برای والدین او و برای آن آموزگار، دوری و برائت از آتش جهنم را می‌نویسد. (1)
پیامبر اکرم (ص) به این مضمون فرمود: شخصی که نوشته «بسم الله الرحمن الرحیم» را که روی زمین افتاده باشد (به خاطر حفظ حرمت خدای عزوجل و نام او) بردارد و از پایمال شدن آن جلوگیری نماید، چنین شخصی (نزد خدای متعال) در زمره صدیقین خواهد بود و این کار او، باعث تخفیف عذاب از والدینش می‌گردد، اگرچه آن‌ها مشرک باشند. (2)
والدینی که فرزند خود را می‌بوسند
حضرت امیرالمۆمنین (ع) فرمود: بوسیدن فرزند، موجب رحمت می‌گردد. (3)
پیامبر اکرم (ص) فرمود: فرزندان خود را زیاد ببوسید؛ زیرا برای هر بوسه، درجه و منزلتی را در بهشت خواهید داشت. (4)
والدینی که فرزند خود را به خوبی تربیت می‌کنند
پیامبر اکرم (ص) فرمود: فرزندان خود را گرامی بدارید و آن‌ها را به خوبی تربیت کنید. این کار برای شما موجب آمرزش می‌گردد. (5)
امام کاظم (ع) در ضمن حدیثی فرمود: هشت خصلت است که هر شخص دارای آن‌ها باشد، خدای متعال او را وارد بهشت خواهد نمود و رحمتش را بر او خواهد گستراند. از جمله آن خصلت‌ها: خوب تربیت نمودن فرزند است. (6)
والدینی که فرزند خود را خوشحال می‌نمایند
پیامبر اکرم (ص) فرمود: شخصی که فرزند خود را خوشحال نماید، خدای متعال (در روز قیامت) او را خوشحال خواهد ساخت. (7)
پیامبر اکرم (ص) فرمود: شخصی که زنی از محارم خود را خوشحال سازد، خدای متعال او را در روز قیامت خوشحال خواهد نمود. (8)
والدینی که فرزند خود را دوست دارند
امام صادق (ع) فرمود: به درستی که خداوند عزوجل، شخص را (به خاطر شدت علاقه‌ای که به فرزندش دارد) مورد رحمت خود قرار می‌دهد. (9)
والدینی که فرزند خود را راضی می‌نمایند
پیامبر اکرم (ص) فرمود: شخصی که کودک خود را راضی نماید و دل وی را بدست بیاورد، خدای متعال او را (در روز قیامت) آن چنان مورد رضایت خود قرار می‌دهد که او نیز راضی گردد. (10)
والدینی که خطای فرزند خود را مورد عفو قرار می‌دهند
پیامبر اکرم (ص) به این مضمون فرمود: خدای عزوجل، مورد رحمت قرار می‌دهد شخصی را که خطاهای فرزند خود را مورد عفو قرار می‌دهد و از خدای متعال برای او طلب بخشش می‌کند.
والدینی که فرزند نیکوکاری دارند
پیامبر اکرم (ص) فرمود: پنج چیز از نشانه‌های سعادت به‌شمار می‌آید:
1-همسر شایسته داشتن، 2-فرزندان نیکوکار داشتن، 3-دوستان و هم‌نشینان شایسته داشتن، 4-دستیابی به رزق و روزی در شهر و دیار خود، 5-دوست داشتن آل محمد (ص). (11)
امام صادق (ع) فرمود: شخصی که مهر و محبت ما را در دل خود دارد، بر او لازم است که برای خود، زیاد دعا بنماید. زیرا مادر او پاک‌دامن بوده است. (12)
پیامبر اکرم (ص) فرمود: به‌درستی‌که فرزند شایسته، گلی از گل‌های بهشت است. (13)
امام صادق (ع) فرمود: فرزند شایسته. برترین میراثی است که از شخص فوت شده به یادگار می‌ماند. (14)
پیامبر اکرم (ص) فرمود: پنج گروه هستند که پس از مرگ آن‌ها، ثواب در نامه اعمالشان نوشته می‌شود: شخصی که درختی را بکارد، شخصی که چاه آبی را حفر کند، شخصی که مسجدی را برای خدا بنا نماید، شخصی که قرآنی را بنویسد و شخصی که فرزند شایسته و صالحی را به یادگار بگذارد. (15)
والدینی که فرزندشان، کمک‌کار آن‌ها می‌باشد
امام سجاد (ع) فرمود: از نشانه‌های سعادت یک شخص، آن است که فرزندانی داشته باشد که کمک‌کار او باشند. (16)
والدینی که فرزندشان (در زمان حیات) در حقشان دعای خیر می‌کند
حضرت امیرالمۆمنین (ع) فرمود: چهار گروه هستند که دعای آن‌ها مستجاب می‌گردد: پیشوای دادگری که برای پیروان خود دعا می‌کند، پدر نیکوکاری که در حق فرزند خود دعا می‌کند، فرزند نیکوکاری که در حق پدر خود دعا می‌کند و مظلوم. زیرا خدای عزوجل می‌گوید: به عزت و جلالم سوگند که تو را کمک و یاری خواهم نمود، اگرچه پس از گذشت مدت زمانی باشد. (17)
امام صادق (ع) فرمود: اجر و ثواب چند چیز است که (پس از مرگ آدمی) به او می‌رسد: داشتن فرزند شایسته و صالحی که برای او دعای خیر کند، از جمله آن امور می‌باشد. (18)
والدینی که فرزندشان برایشان استغفار می‌کند و از خدای متعال برای آن‌ها طلب آمرزش می‌نماید
امام صادق (ع) فرمود: شش چیز است که شخص مۆمن (بعد از مرگ خود) از آن‌ها سود و نفع می‌برد:
فرزند شایسته‌ای که برای او استغفار کند، قرآنی (که از او مانده باشد) خوانده شود، و چاه آبی که حفر کرده باشد، و درختی که کاشته باشد، و آبی که جاری کرده باشد و سنت حسنه‌ای که از آن پیروی گردد. (19)
پیامبر اکرم (ص) فرمود: فرزند، جگرگوشه مۆمن به‌شمار می‌آید. اگر قبل از والدین خود بمیرد (در روز قیامت) آن‌ها را مورد شفاعت خود قرار می‌دهد و اگر والدین قبل از او بمیرند، او برای آن‌ها از درگاه خدای متعال، استغفار می‌کند و آن‌ها آمرزیده می‌شوند. (20)
والدینی که فرزند آن‌ها، قرآن را تلاوت می‌نماید
امام صادق (ع) فرمود: شخصی که قرآن را از رو بخواند. بینایی او افزون می‌گردد؛ و عذاب والدین او تخفیف می‌یابد، اگرچه آن‌ها کافر باشند. (21)
امام صادق (ع) فرمود: شخصی که سوره توحید را در یکی از نمازهای واجب خود بخواند، خدای عزوجل او و والدینش را مورد مغفرت و آمرزش قرار می‌دهد. (22)
پیامبر اکرم (ص) به این مضمون فرمود: هنگامی که شخص مۆمن، قرآن می‌خواند، خدای عزوجل به دیده رحمت به او می‌نگرد و خدای عزوجل برای هر آیه، هزار حورالعین به او کرامت می‌فرماید و خدای متعال برای هر حرفی از قرآن، نوری در صراط به او عنایت می‌فرماید و هنگامی که او قرآن را ختم کند، خدای عزوجل، ثواب سیصد و سیزده پیامبر را به او می‌دهد و مانند آن است که کتب انبیاء را تلاوت نموده است و جسد او بر آتش جهنم حرام می‌گردد و پس از ختم قرآن، هنگامی که از جای خود برمی‌خیزد، خدای متعال او و والدینش را مورد مغفرت و آمرزش قرار می‌دهد. (23)
والدینی که در راه دفاع از فرزند و حریم خانواده، کشته می‌شوند
حضرت امام صادق (ع) فرمود که پیامبر اکرم (ص) فرمودند: شخصی که در راه دفاع نمودن از حریم فرزند و خانواده خود کشته می‌شود، شهید محسوب می‌گردد. (24)
والدینی که با فرزند خود مدارا می‌کنند
حضرت امیرالمۆمنین (ع) فرمود: شخصی که یتیمی را مورد تفقد و پناه قرار می‌دهد، و به شخص ضعیف و مستمند رحم می‌کند، و والدین خود را مورد شفقت قرار می‌دهد، و با فرزند خود مدارا می‌نماید، و با زیردستان خود مدارا می‌کند؛ خدای متعال او را در بهشت و رضوان جای خواهد داد و رحمت خود را بر او گسترده خواهد ساخت. (25)
والدینی که با محبت، به فرزند نگاه می‌کنند
پیامبر اکرم (ص) فرمود: نگاه کردن والدین به فرزند خود (از روی محبت) عبادت به‌شمار می‌آید. (26)
والدینی که به فرزند خود، نماز را آموزش می‌دهند
در حدیث آمده است: نماز را در سن هفت سالگی به فرزندان خود بیاموزید؛ و در هشت سالگی از آن‌ها بخواهید تا نماز بخوانند. (27).
والدینی که به فرزند خود نیکی می‌نمایند
امام صادق (ع) فرمود: سه چیز است که اگر شخص مۆمن، آن‌ها را بجای آورد، این کار باعث زیادی نعمت و بقای آن بر او خواهد بود:
1) طول دادن رکوع و سجود در نماز.
2) طول دادن نشستن بر سر سفره، هنگامی که دیگران بر سر سفره او حضور دارند.
3) نیکی کردن به فرزند و خانواده. (28)
والدینی که (در نبود پدر و مادر خود) به فرزند خود نیکی می‌کنند
امام صادق (ع) فرمود: شخصی که به فرزند خود نیکی می‌نماید، همانند آن است که به والدین خود نیکی کرده است. (29)
روزی امام کاظم (ع) به مردی فرمود: آیا والدین تو زنده هستند؟
آن مرد گفت: خیر.
امام (ع) به آن مرد فرمود: آیا تو فرزند داری؟
آن مرد گفت: بله.
در این هنگام امام (ع) به او فرمود: به فرزند خود نیکی نما؛ زیرا این امر به منزله نیکی نمودن به والدینت به‌شمار می‌آید. (30)
والدینی که به فرزند خود در راه نیکی کردن یاری می‌کنند
پیامبر اکرم (ص) فرمود: خداوند مورد رحمت قرار می‌دهد، شخصی را که فرزند خود را در راه نیکی کردن یاری می‌نماید. (31)
پیامبر اکرم (ص) فرمود: خداوند مورد رحمت قرار می‌دهد، پدر و مادری که فرزندشان را در راه نیکی کردن به خود یاری می‌دهند (32)
والدینی که در حق فرزند، دعای خیر می‌کنند
پیامبر اکرم (ص) فرمود: عفو نمودن فرزند و بخشیدن او (هنگامی‌که عمل ناشایستی از وی سرمی زند) و دعا نمودن در حق او، از نشانه‌های نیکی نمودن به فرزند به‌شمار می‌آید. (33)
توجه به تعالیم اسلامی و توصیه‌ها و راه‌های تربیتی آن، مایه سعادت در همه‌ی امور است. در موضوع حقوق و تکالیف والدین نیز، اگر به آموزه‌های زمامداران دین، توجه ویژه‌ای بشود، سعادت و رحمت واسعه حق را به دنبال خواهد داشت که نمونه‌هایی از آن‌ها بیان گردید.
برای اطلاع از منابع استفاده شده در این مقاله، به اینجا مراجعه نمایید.
