تبیان، دستیار زندگی
قدمت ارزشیابی و اندازه گیری آموزشی به آن زمانی برمی گردد که برای اولین بار فردی به آموزش فرد دیگری پرداخته است. در تعریفی که اغلب مربیان تربیتی از آموزش و پرورش می کنند، آن را به عنوان یک سلسله فعالیت های منظم می دانند....
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

ضرورت ارزشیابی آموزشی

قدمت ارزشیابی و اندازه گیری آموزشی به آن زمانی برمی گردد که برای اولین بار فردی به آموزش فرد دیگری پرداخته است. در تعریفی که اغلب مربیان تربیتی از آموزش و پرورش می کنند، آن را به عنوان یک سلسله فعالیت های منظم می دانند که در جهت ایجاد تغییرات مطلوب در رفتار فراگیر صورت می گیرد. با توجه به این تعریف هرگز نمی توان بدون اندازه گیری و ارزشیابی تغییرات ادعا نمود که آموزشی صورت گرفته است. به عبارتی می توان ارزشیابی را شاهدی بر نحوه ی آموزش و داوری بر میزان یادگیری که نتیجه آموزش است قلمداد کرد.

ارزشیابی توصیفی

چنان چه ارزشیابی را عبارت از فرایندی منظم برای تعیین و تشخیص میزان پیشرفت یادگیرنده در رسیدن به هدف های آموزشی بدانیم، ضرورت ارزشیابی آموزشی در هریک از زمینه های سه گانه ی زیر روشن تر می گردد:

الف) در زمینه دانش آموز:

  • تهیه مدارک و شواهدی بر میزان پیشرفت یا عقب ماندگی دانش آموز
  • شناخت استعدادها، توانایی های خاص و ذوق و علاقه دانش آموز
  • شناخت نقاط ضعف دانش آموز به منظور کمک به او برای جبران ضعف و کاستی های دانش آموز
  • تشویق دانش آموز به انجام فعالیت های بیش تر در آینده و هدایت یادگیری او
  • پرورش قوه قضاوت و داوری دانش آموز
  • تعیین ملاک و مجوز علمی برای ارتقا و یا عدم ارتقا دانش آموز به پایه بالاتر

ب)در زمینه معلم:

  • ارزیابی از معلم و کار معلم در طول سال تحصیلی که آیا کافی بوده است یا خیر؟
  • ارزیابی از روش تدریس معلم در مواردی که تدریس کرده و این که آیا مفید و موثر بوده است یا خیر؟ و این امر به اصلاح یا تثبیت روش او منجر خواهد شد.
  • ارزیابی از میزان موفقیت معلم در اجرای کامل برنامه و دستیابی به اهداف آموزشی و تربیتی
  • تحریک و تشویق معلم به کار بیشتر و مناسب تر در آینده

ج) در زمینه برنامه:

  • ارزیابی محتوای آموزش از آن جهت که آیا قابل پیاده شدن برای مقطع سنی یا کلاس معین بوده است یا خیر؟
  • کشف این موضوع که دانش آموزان در چه مسائلی بیشتر دچار مشکل بوده اند؟ و چه قسمت هایی را خوب نفهمیده اند.
  • چنان چه برنامه به تجدید نظر، تعدیل، افزایش یا کاهش محتوا برای گروه سنی خاص و یا کلاس معین نیاز داشته باشد، نتیجه را باید به برنامه ریزان آموزشی اطلاع داد.

اهداف کلی از ارزشیابی آموزشی

براساس آن چه بیان شد، ارزشیابی آموزشی اهداف متفاوتی خواهد داشت:

به طور کلی چهار دلیل اصلی برای ارزشیابی آموزشی وجود دارد:

  1. تشخیص و کمک به اعتلای وضع تدریس
  2. کمک به تصمیم گیری مسئولان در مورد مدرسان
  3. کمک به دانش آموزان
  4. تدارک ضوابطی در مورد تحقیق در زمینه تدریس

اهداف ارزشیابی پیشرفت تحصیلی برای دانش آموزان

ارزشیابی پیشرفت تحصیلی دانش آموزان یا به مفهوم خلاصه تر همان امتحان اگرچه در نگاه اول متوجه دانش آموزان است، اما باید دانست که نتایج آن تنها متوجه دانش آموزان نخواهد بود. باید دانست که ارزشیابی در مدارس سنتی براساس آزمون هایی با جواب های کوتاه و بلند است که بر توانایی یادآوری اطلاعات تاکید دارد، در حالی که مدارس متحول شده بر توانایی دانش آموز در بیان کاربرد و اثبات دانش و مهارت ها تاکید دارد. بر این اساس و با توجه به انتقاداتی که در سال های اخیر به امتحانات فعلی وارد شده ، لازم است در طرح امتحانات نکات زیر مورد توجه جدی قرار بگیرد:

امتحانات نباید بر محفوظات دانش آموزان تکیه داشته باشد.

امتحانات نباید موجب ایجاد اضطراب و نگرانی در بین دانش آموزان و والدین و حتی معلمین شود.

امتحانات نباید موجب آن باشد که دانش آموزان بیشتر به مطالبی روی آورند که از آن ها سوال طرح شود، چرا که یکپارچگی یادگیری دچار لطمه می شود.

امتحانات نباید به گونه ای جلوه داده شود که باعث تقویت تلقی از امتحان به عنوان هدف به جای ابزار گردد.

گرایش غیر منطقی به نمره بیست از تبعات منفی امتحانات فعلی است که نتیجه آن احساس شکست در دانش آموز به دلیل عدم دستیابی به این نمره خواهد بود که باید این گرایش تصحیح شود.

امتحانات نباید موجب ایجاد رقابت های ناسالم و حسادت آمیز در بین دانش آموزان، به جای تعمیم روح تعاون و همکاری برای دستیابی به اهداف آموزشی گردد.

ارزشیابی توصیفی

بنابراین رویکردهای اساسی در ارزشیابی باید به گونه ای باشد که متوجه هدف های دوره تحصیلی بوده و نتایج آن به راهنمایی و انگیزش دانش آموزان و معلمان منجر شود و از سوی دیگر ارزشیابی نباید به طور مستقل و بدون ارتباط با سایر عناصر آموزش طراحی شود، بلکه باید با توجه به هدف ها، روش های تدریس، و به طور کلی عناصر مختلف برنامه درسی مورد توجه قرار بگیرد.

ارزشیابی به منظور تکمیل یادگیری ها و مشخص نمودن پیشرفت ها و بهتر شدن ها انجام می پذیرد. انسان در مراحل مختلف زندگی خواسته و ناخواسته آزمون های پی در پی را پشت سر می گذارد. به دیگر سخن حیات انسان سراسر تلاش است و امتحان، اما آن چه که در این جا بیش تر مورد توجه است هدف ها، برنامه ها، و چگونگی انجام امتحانات معمول در مدارس و مراکز آموزشی است. طراحی و برگزاری آزمون های گوناگون در نظام آموزشی هر جامعه ای می تواند اهداف زیر را در برداشته باشد:

1-      ارزیابی چگونگی تحقق هدف قابلیت های پیش بینی شده در هر مورد و موضوع درسی
2-      مشخص کردن میزان یادگیری و پیشرفت تحصیلی فراگیران
3-      ارزیابی تاثیر کاربرد فن آوری آموزشی در میزان فراگیری دانش آموزان.
4-      شناخت هرچه بیش تر توانمندی ها و استعدادهای مختلف شاگردان.
5-      راهنمایی و هدایت تحصیلی، شغلی و حرفه ای دانش آموزان.
6-      تعیین برنامه های آموزشی خاص به تناسب ویژگی های و استعدادهای دانش آموزان استثنایی.
7-      ایجاد محرک های لازم برای مطالعه و یادگیری موضوعات درسی
8-      مشخص کردن هدف ها و جهت های مطالعه
9-      تهیه و تدوین مواد آموزشی و برنامه های درسی متناسب با ویژگی های گروه های مختلف سنی
10-   فراهم کردن زمینه ی احساس خود ارزشمندی و اعتماد به نفس از طریق کسب موفقیت در آزمون های طراحی شده است.

در مقاله بعدی به توضیحات بیش تری درباره ارزشیابی آموزشی خواهیم پرداخت.


مرکز یادگیری سایت تبیان - فرآورنده : نسیم گوهری