وقتی صدای طحال هم درمیآید
اسپلنومگالی به معنای بزرگی طحال است. در شرایط عادی طحال شما به اندازه مشت شماست، اما تعدادی از بیماریها از عفونتها گرفته تا بیماریهای کبدی و برخی از سرطانها باعث بزرگ شدن طحال میشوند.
طحال، عضوی 250 گرمی و به اندازه مشت بسته انسان است که از دستگاه لنفاوی محسوب میشود و زیر قفسه سینه و سمت چپ بدن قرار گرفته است.
این عضو کوچک و نرم در دوران جنینی، وظیفه خونسازی را به عهده دارد، اما پیش از تولد نوزاد این وظیفه مهم را به مغز استخوان واگذار میکند و پس از آن تصفیه خون و نیز تقویت سیستم ایمنی را با نگهداری از گلبولهای سالم قرمز و سفید و پلاکت خون به عهده میگیرد، اما این عضو تحت تاثیر عوامل میکروبی و ویروسی یا برخی نارساییهای کبدی، بزرگ و دچار بیماری میشود.
به همین علت، دکتر بابک بهار، فوقتخصص خون و سرطان تاکید میکند که بزرگشدن طحال به خودی خود قابل پیشگیری نیست، بلکه درمان و کنترل آن به درمان بیماریهای زمینهای عامل بروز این بیماری بازمیگردد.
بزرگی طحال در برخی موارد از طریق معاینه بدنی از سوی پزشک متخصص به علت قابل لمس بودن یک برجستگی در زیر دندههای سمت چپ بدن قابل تشخیص است، اما گاهی اوقات پزشک فقط با گرفتن شرح حال و انجام معاینه به این عارضه مشکوک میشود.
با این حال دکتر بهار تاکید میکند: گرچه تشخیص این بیماری از طریق آزمایش خون و شمارش تعداد گلبولهای قرمز و سفید و پلاکتها ممکن است، اما هیچ روشی برای تشخیص بزرگشدن طحال از سونوگرافی دقیقتر نیست.
فراموش نکنید علائمی چون بروز سریع خونریزی در شخص، احساس درد در قسمت بالا و سمت چپ شکم، احساس سیری بدون صرف غذا، کمخونی، احساس خستگی، عفونتهای مکرر، سکسکههای مکرر و بیدلیل، بیاشتهایی، تنگینفس، احساس سردی و تعریق پوست میتواند ناشی از بزرگشدن طحال باشد.
البته این عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران تاکید میکند: افرادی که عادت به ورزش ندارند، وقتی تمرینات ورزشی میکنند یا بسرعت میدوند در طرف چپ بدنشان در ناحیه زیر شکم احساس درد میکنند که میتواند خبر از وارد آمدن فشار به طحال بدهد که البته مورد جدی نیست و رفع میشود.
چرا طحال بزرگ میشود؟
وقتی صحبت از درمان بزرگی طحال میشود ذهن متخصصان معطوف به درمان بیماریها و علل ثانویهای میشود که به بزرگی طحال منجر شده است.
چرا که به گفته دکتر بهار، بزرگشدن طحال بیشتر علل عفونی، ویروسی و باکتریایی دارد و در درجه دوم به اشکالات جریان خون و نارساییهای کبدی مربوط میشود، یعنی اگر کبد دچار مشکل و التهاب بشود به طحال فشار میآورد.
در برخی موارد، بیماریهایی چون روماتیسم و برخی از انواع تالاسمی و حتی در مواردی تومورهای طحال نیز به بزرگشدن آن منجر میشود.
خوب است بدانید که از عفونتهایی که میتواند به بزرگی طحال منجر شود، عفونتهای ویروسی مانند مونونوکلئوز (یکی از بیماریهای مسری ویروسی در دستگاه تنفس، کبد و دستگاه لنفاوی است که بیشتر نوجوانان را درگیر میکند)، عفونتهای باکتریایی مانند سیفلیس یا عفونت لایه داخلی قلب و عفونتهای انگلی مانند مالاریاست.
همچنین بیماریهایی چون سیروز و سایر بیماریهای کبدی، برخی انواع کم خونی و سرطانهای خون و نیز بروز فشار خون در رگ طحال یا کبد نیز میتواند بزرگی طحال را به دنبال داشته باشد.
بزرگ شدن طحال چه عوارضی در پی دارد؟
بزرگی طحال ممکن است بر کارکردهای طحال اثر بگذارد. برای مثال با بزرگ شدن طحال، این اندام علاوه بر تصفیه کردن سلولهای قرمز پیر و آسیبدیده، سلولهای قرمز طبیعی را هم تصفیه میکند و در نتیجه تعداد سلولهای قرمز سالم در خون شما کاهش مییابد.
همچنین طحال بزرگ بسیاری از پلاکت های خون را به دام میاندازد. در نهایت سلولهای قرمز خون و پلاکت درون طحال لخته میشوند و با کارکرد طبیعی آن تداخل میکنند.
یک طحال بزرگشده ممکن است حتی بیشتر از جریان خونی که به آن رشد میکند، بزرگ شود و در نتیجه بخشهایی از این اندام آسیب میبیند یا نابود میشود.
بزرگی طحال با کاهش دادن سلولهای قرمز، پلاکتها و سلولهای سفید سالم در جریان خون ممکن است فرد را دچار کمخونی، افزایش احتمال خونریزی یا عفونتهای مکرر کند.
همچنین بزرگی طحال ممکن است زمینهساز پارگی طحال شود. حتی طحال طبیعی بافت نرمی دارد و به آسانی به خصوص در تصادفات ماشین آسیب میبیند.
هنگامی که طحال شما بزرگ میشود، احتمال پارگی طحال بیشتر میشود. پارگی طحال به خونریزی مرگبار به درون حفره شکم میانجامد و باید فورا مورد عمل جراحی قرار بگیرد.
زندگی بدون طحال
نکته مهم در درمان بزرگی طحال آن است که بسیاری از افراد میتوانند فقط با درمان علل و بیماریهای ثانویهای که به بزرگی طحال منجر شده است، اصلاح الگوی فعالیت شان و نیز مراقبت از ابتلا به بیماریهای عفونی به درمان موثر این مشکل دست یابند و برخی دیگر نیز باید تن به جراحی بدهند و این عضو را از بدنشان خارج کنند.
دکتر بهار با تاکید بر این که افرادی که دچار بزرگشدن طحال شدهاند، باید از ورزش حرفهای و شدید اجتناب کنند، میگوید: اگر بزرگشدن طحال تشخیص داده شود، ابتدا پزشک به درمان بیماریهای مرتبط با این عارضه و در مرحله آخر، روش جراحی فکر میکند.
البته هر فردی میتواند بدون طحال به زندگی خود ادامه دهد، اما از آنجا که اینگونه افراد بیشتر در معرض ابتلا به انواع عفونتها قرار دارند باید پیش از عمل جراحی به آنها واکسن ذاتالریه چند ظرفیتی طبق دستورالعمل خاصی تزریق شود. این واکسنها از بروز عفونت خون، استخوان و مفاصل در این افراد جلوگیری میکند.
همچنین این افراد نهتنها باید از سفر به مناطقی که احتمال ابتلا به بیماری مالاریا در آنجا وجود دارد اجتناب کنند، بلکه باید بهداشت فردی خود را با دقت و حساسیت بیشتری حفظ و سعی کنند تا از مواجهه با افراد مبتلا به بیماریهای عفونی دوری کنند.
هشدار
به خاطر داشته باشید که اگر در طرف چپ بالای شکم احساس درد میکنید، بخصوص اگر درد شدید است یا هنگام نفس عمیق کشیدن بدتر میشود، باید در اولین فرصت به پزشک مراجعه کنید.
فرآوری: نیره ولدخانی
بخش سلامت تبیان
منابع:
جام جم - پونه شیرازی
هفته نامه سلامت- دکتر علی ملائکه
مطالب مرتبط: