ارث بردن بهشت توسط مۆمنان
از مجموع چند آیه از قرآن می توان نتیجه گرفت که اگر اشخاصی وجود داشته باشند که هنوز اسلام را نپذیرفته، ولی نسبت به آن دشمنی نداشته و در راه رسیدن به آنچه حق است، تلاش می نمایند و علاوه بر آن، از انجام کارهای نیک نیز غافل نمی باشند، می توان امید فراوانی داشت که مشمول رحمت واسعه الهی گردند
.ارث بردن بهشت توسط مۆمنان
شرح پرسش:
در آیه ی 11 سوره ی مۆمنون آمده که «مۆمنان بهشت را به ارث می برند»، ارث در اینجا چگونه معنا می شود؟
تعبیری در قرآن کریم وجود دارد که مۆمنان، بهشت را به ارث می برند. [1] در واژه ی ارث، شیء باید از شخصی به شخص دیگر منتقل شود؛ لذا استفاده آن در این آیه، پرسشی را در ذهن خواننده ایجاد می کند، اما با کمی دقت و تحقیق درباره ی آن به دست می آید که این تعبیر هیچ بُعدی ندارد.
در ذیل آیه ی مورد بحث، حدیثی نقل شده است که امام صادق (علیه السلام) می فرماید: «خداوند هیچ کس را نیافریده است، مگر اینکه براى او خانهاى در بهشت و خانهاى در دوزخ قرار داده است. هنگامى که بهشتیان در بهشت و دوزخیان در دوزخ جاى مى گیرند، منادى ندا می دهد: اى اهل بهشت! نظر افکنید. پس جملگى سر بر می آورند و به دوزخ نظر می افکنند. در این هنگام، جایگاهشان در آتش برایشان آشکار می شود، و به آنان گفته می شود: این است خانه هاى شما که اگر خدا را نافرمانى می کردید به آن در مى آمدید. پس اگر بنا بود کسى در آن جا از شدّت خوشحالى بمیرد، قطعاً بهشتیان در آن روز به سبب اینکه عذاب از آنها برگشته است از شدّت خوشحالى جان می باختند. سپس ندا می کنند: اى گروه دوزخیان! سر بردارید و به خانه هاى خود در بهشت نظر بیفکنید. آنان سر بر می آورند و خانه هاى خود را با تمام نعمت هایى که در آنها است می بینند. به آنان گفته می شود: این است خانه هاى شما که اگر خدا را اطاعت می‌کردید به آن داخل می شدید. آنگاه امام(علیه السلام) فرمود: اگر چنان بود که کسى از شدّت اندوه بمیرد، قطعاً دوزخیان در آن روز از شدّت اندوه می مردند: فَیُورَثُ هَۆُلَاءِ مَنَازِلَ هَۆُلَاءِ وَ هَۆُلَاءِ مَنَازِلَ هَۆُلَاء» [2]
محتوای این حدیث به گونه های دیگری نیز نقل شده است. [3]
براساس این روایت معنای آیه کاملاً مشخص شده و کلمه ی ارث نیز به معنای حقیقی خود معنا می شود که مۆمنان بهشت را از آنانی که شایسته آن نبودند، به ارث می برند.
از امام رضا(علیه السلام) نقل شده است؛ از میان چهار پایان فقط سه رأس وارد بهشت می‌شوند، الاغ بلعم باعورا، سگ اصحاب کهف و گرگی که به جهت ظلم بیش از حدّ پاسبانی فرزند او را طعمه خویش نمود
البته برخی مفسّران؛ علاوه بر این معنا، توجیهات دیگری را نیز ذکر کرده‌اند که کلمه ارث به معنای اصلی خود معنا شود. [4]
علاوه بر اینها، واژه ی ارث به غیر از معنای رایج خود، در معانی دیگری نیز استعمال می شود و می توان معانی دیگری نیز برای این کلمه قائل شد.
علامه طباطبائی(ره) در تفسیر خود، علاوه بر ذکر روایت فوق، می گوید: «این که مۆمنان فردوس را به ارث می برند، به معناى این است که فردوس براى مۆمنان باقى و همیشگى است، چرا که این احتمال مى رفت که دیگران هم با مۆمنان شرکت داشته باشند، و یا اصلاً غیر مۆمنان صاحب آن شوند بعد از آنها خداوند آن را به ایشان اختصاص داده و منتقل نموده است.» [5]
چه کسانی هرگز به بهشت راه نمی روند؟
در ارتباط با کسانی که وارد بهشت نمی شوند، آیات چنین می گویند:
آیات قرآن کریم
قرآن کریم مشرکان، متکبران و تکذیب کنندگان آیات الهی را در زمره کسانی می داند که هرگز به بهشت راه نخواهند یافت.
1. «کسانى که آیات ما را تکذیب کردند، و در برابر آن تکبّر ورزیدند، (هرگز) درهاى آسمان به رویشان گشوده نمىشود و (هیچ‌گاه) داخل بهشت نخواهند شد، مگر این که شتر از سوراخ سوزن بگذرد! این‌گونه، گنهکاران را جزا مى دهیم». (اعراف، 40)
2. «به تحقیق آنان که گفتند که خدا همان مسیح پسر مریم است، کافر شدند. مسیح گفت: اى بنى اسرائیل، اللَّه پروردگار من و پروردگار خود را بپرستید؛ زیرا هر کس که براى خداوند شریکى قرار دهد خدا بهشت را بر او حرام می کند، و جایگاه او آتش است و ستمکاران را یاورى نیست». (مائده، 72)
3. «و آنها که آیات ما را تکذیب کنند، و در برابر آن تکبّر ورزند، اهل دوزخ‌اند، جاودانه در آن خواهند ماند». (اعراف، 36)
با توجه به مطالب ارائه شده، می توان گفت این گروه‌ها هرگز وارد بهشت نمی شوند، در صورتی که موفق به توبه نشوند، اما در صورتی که توبه کنند با توبه تمام گناهان بخشوده خواهد شد، حتی شرک.
آیا از حیوانات هم وارد بهشت می شوند؟
روایاتی وجود دارد که ظاهراً تمام آن ها به تفسیر قمی برمی گردد. علی بن ابراهیم قمی در تفسیر خود روایتی را به امام رضا(علیه السلام) نسبت می دهد که چنین است: «فَقَالَ الرِّضَا (علیه السلام) فَلَا یَدْخُلُ الْجَنَّةَ مِنَ الْبَهَائِمِ إِلَّا ثَلَاثَةٌ- حِمَارَةُ بَلْعَمَ وَ کَلْبُ أَصْحَابِ الْکَهْفِ وَ الذِّئْبُ وَ کَانَ سَبَبُ الذِّئْب أَنَّهُ بَعَثَ مَلِکٌ ظَالِمٌ رَجُلًا شُرْطِیّاً- لِیُحْشِمَ قَوْماً مِنَ الْمُۆْمِنِینَ وَ یُعَذِّبَهُمْ- وَ کَانَ لِلشُّرْطِیِّ ابْنٌ یُحِبُّهُ، فَجَاءَ ذِئْبٌ فَأَکَلَ ابْنَهُ فَحَزِنَ الشُّرْطِیُّ عَلَیْه»؛ (قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، ج 1، ص 248) از امام رضا(علیه السلام) نقل شده است؛ از میان چهار پایان فقط سه رأس وارد بهشت می‌شوند، الاغ بلعم باعورا، سگ اصحاب کهف و گرگی که به جهت ظلم بیش از حدّ پاسبانی فرزند او را طعمه خویش نمود.
«این که مۆمنان فردوس را به ارث می برند، به معناى این است که فردوس براى مۆمنان باقى و همیشگى است، چرا که این احتمال مى رفت که دیگران هم با مۆمنان شرکت داشته باشند، و یا اصلاً غیر مۆمنان صاحب آن شوند بعد از آنها خداوند آن را به ایشان اختصاص داده و منتقل نموده است»
ماجرای گرگ این گونه است که پادشاه ستمگری مرد پاسبانی را برای آزار و شکنجه قوم مۆمنی مأمور کرده بود و آن پاسبان پسری داشت که به او بسیار علاقمند بود، این گرگ آمد و فرزند او را خورد و پاسبان اندوهگین شد، خداوند هم به جهت انتقامی که این گرگ از او گرفت، این گرگ را وارد بهشت می‌سازد.
آیا بهشت مختص مسلمانان است؟
در قرآن دو گروه از آیات وجود دارد مبنی بر این که:
اولاً: اگر افرادی از اهل کتاب (همانند مسیحیان، یهودیان و صابئین)، ایمان به خدا و روز قیامت داشته و عمل نیک انجام دهند، خداوند به آنان پاداش مناسب عطا می فرماید. (بقره، 62؛ مائده، 69؛ حدید، 27)
ثانیاً: اگر اشخاصی که هنوز حق به طور کامل برای آنها تبیین نگردیده و نسبت به آن، عنادی هم ندارند، در آخرت منتظر تصمیم خداوند می مانند.
واژه های مستضعفین و اصحاب اعراف در مورد این گونه افراد است. (اعراف، 46؛ نساء، 97 و 98. و نیز روایتی در همین زمینه در کتاب کافی ج 2، ص 383-382 وجود دارد)
از مجموعه این آیات می توان نتیجه گرفت که اگر اشخاصی وجود داشته باشند که هنوز اسلام را نپذیرفته، ولی نسبت به آن دشمنی نداشته و در راه رسیدن به آنچه حق است، تلاش می نمایند و علاوه بر آن، از انجام کارهای نیک نیز غافل نمی باشند، می توان امید فراوانی داشت که مشمول رحمت واسعه الهی گردند.
پی نوشت:
[1]. مۆمنون، 10 و 11: «أُوْلَئکَ هُمُ الْوَارِثُونَ، الَّذِینَ یَرِثُونَ الْفِرْدَوْسَ هُمْ فِیهَا خَلِدُون»؛ آنان همان وارثانند که بهشت را به ارث برند و در آن جاودان باشند.
[2]. شیخ صدوق، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ص 258
[3]. مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، ج 8، ص 91
[4]. برای اطلاعات بیشتر ر.ک: فخرالدین رازی، ابوعبدالله محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، ج 23، ص 263
[5]. طباطبائی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج 15، ص 12
فرآوری: آمنه اسفندیاری
بخش قرآن تبیان
منابع:
سایت اسلام کوئیست
بحار الأنوار، ج 8
تفسیر المیزان، ج 15
