2راه ابراز عشق و محبت به خداوند!!

حضرت علی ـ علیه السّلام ـ فرمودند: كسی كه دوست دارد بداند جایگاه او در نزد خداوند چگونه است پس باید ببیند خداوند در نزد او چه جایگاهی دارد پس هر انسانی بین دو امر مخیر گردیده، امر دنیا و آخرت، پس امر آخرت را بر دنیا كسی انتخاب می كند كه خدا را دوست دارد و كسی كه اختیار می كند امر دنیا را، پس او كسی است كه خداوند در نزد او جایگاهی ندارد.

هنگامی که نیازهای ایمنی‌جویی معنوی تا حدی ارضا شد، نیاز دوستی با خدا ظاهر می‌شود. این نیاز فرد را در جهت ایجاد روابط محبت‌آمیز با خدا سوق می‌دهد. نیاز دوستی با خدا شامل دریافت محبت از خداوند و ابراز محبت به او می‌شود. نیاز دوستی با خدا در آیات بسیاری از قرآن با واژه‌ی «محبت» و «ودّ» بیان شده است. خداوند در وصف مۆمنان می فرماید: «آنان که ایمان آورده‌اند، خداوند را بیشتر دوست دارند».[1]

دوستی با خدا در پی شناخت و تصور مثبت از خدا ایجاد می‌شود. افرادی که به خدا ایمان دارند و او را «منبع ایمن» و «امنیت‌بخش» برای خود می‌دانند، رابطه‌ی عاطفی سالم با او برقرار نموده و عمیق‌ترین مراتب عشق به خدا در دل آنها ایجاد می‌شود. در روایات تصریح شده است که مقام حُبّ برتر از مقام ترس و نیاز به دوستی با خدا در مرحله‌ی بالاتر از نیاز به ایمنی و ترس از خدا قرار دارد.[2] در واقع نیاز دوستی با خدا هنگامی ظاهر می‌شود که نیاز ایمنی فرد تا حدودی ارضا شده باشد و بیم در او نباشد. «آگاه باشید، که بر دوستان خدا نه بیمی است و نه آنان اندوهگین می‌شوند».[3]

در روایات از محبت به خدا به حقیقت و گوهر دین یاد شده است.[4] عرفا بنیادی‌ترین نیاز معنوی انسان را نیاز به عشق- که مقصود عشق به ذات حق است- می‌دانند.

محبت و عشق به خدا دو راه دارد:

1- راه نظرى؛ در محبت، علم و شعور نهفته است و تا زمانى كه انسان نسبت به چیزى شناخت پیدا نكند، آن را دوست نمى‏دارد.

2- راه عملى؛ حضرت على(علیه السلام) نیز مى‏فرمایند: «اگر خدا را دوست مى‏دارید محبّت دنیا را از قلب‏هایتان خارج كنید»، (میزان الحكمه، ج2، ص 228، ر 3167).

عبدالرزاق كاشانى (شارح كتاب منازل السائرین) مى‏نویسد: «عشق و محبّت به محبوب اقتضا مى‏كند وصال را، و وصال میسّر نمى‏شود مگر به بذل روح، و انس به جمال هم اقتضا مى‏كند كه قلب از التفات به غیر او ممنوع شود. پس افراد محبّ وقتى در محبّت صادق‏اند كه قلبشان تعلق به محبوب داشته باشد»، (شرح منازل السائرین، ص 168). (براى مطالعه بیشتر ر.ك: محمدرضا كاشفى، آیین مهرورزى، صص 77 ـ 83)

امام صادق ـ علیه السّلام ـ فرمودند: انسان محب و دوستدار خدا ... كسی است كه به هنگام مناجات با خدا فرشتگان به وجود او مباهات و به دیدارش افتخار می كنند، خداوند به وسیله او شهرها را آباد می كند و به جهت كرامت و بزرگواری او بندگان خود را كرامت می بخشد، خواسته های بندگانش را به حق او عطا می كند، به وسیله او بلا را از مردم دفع می نماید. اگر مردم مقام و منزلت محبین خدا را در پیشگاه او می دانستند كه چیست، تنها به وسیله خاك قدم آنها به خدا تقرب می جستند

در بحث روش تحصیل محبت خداوند، علاوه بر عنوان محبت به عنوان عبادت و اطاعت و معرفت نیز باید توجه نمود؛ زیرا این سه عنوان (معرفت، محبت و عبادت) كاملاً به هم مربوط‏اند و محبت ریشه در معرفت و عبادت دارد. این بحث از پیچیدگى خاصى برخوردار است؛ زیرا محبت نسبت به معرفت، گاهى قبل و گاهى بعد از آن قرار مى‏گیرد و همچنین، محبت نسبت به عبادت، گاهى قبل از آن و گاهى پس از آن قرار مى‏گیرد.

به عبارت دیگر، گاهى محبت معلول معرفت است و گاهى علت آن و همچنین، محبت گاهى علت عبادت است و گاهى معلول آن. بنابراین براى روشن شدن بحث لازم است روابط این سه عنوان مورد بررسى قرار گیرد تا دقیقا آشكار شود كه جایگاه محبت در كجا است و عوامل و اسباب تحصیل و تحریک آن كدام است.

نشانه های محبان خداوند متعال

رسول اكرم ـ صلی الله علیه و آله ـ فرمودند: خداوند می فرماید: هیچ بنده ای با چیزی بهتر از انجام واجبات به من اظهار دوستی و محبت نكرده است و همانا بنده با انجام نوافل اظهار محبت و دوستی به من می نماید تا آنجا كه محبوب من واقع می شود‌، پس زمانی كه من او را دوست بدارم گوش او می شوم كه با آن می شنود، چشم او می شوم كه با آن می بیند، زبان او می شوم كه با ‌آن سخن می گوید، دست او می شوم كه با آن می گیرد و پای او می شوم كه با آن راه می رود، اگر مرا بخواند اجابتش می كنم و اگر چیزی از من بخواهد به او خواهم داد. (المحاسن، ج 1، ص 454 )

«عشق و محبّت به محبوب اقتضا مى‏كند وصال را، و وصال میسّر نمى‏شود مگر به بذل روح، و انس به جمال هم اقتضا مى‏كند كه قلب از التفات به غیر او ممنوع شود. پس افراد محبّ وقتى در محبّت صادق‏اند كه قلبشان تعلق به محبوب داشته باشد»