در همدان چه بخوریم؟ چه بخریم؟

همدان و اسدآباد از آن دست مناطقی هستند که انواع صنایع دستی و همچنین چندین نوع خوراکی مانند خشکبار یا شیرینی‌هایی مانند انگشت پیچ و کماج را برای سوغات تهیه کرد.

نخستین سوغاتی که به ذهن هر مسافر همدان می‌رسد، سفال لالجین، یکی از مراکز سفال‌سازی کشور است. از میان صنایع دستی چوبی شامل خراطی، نازک‌کاری، منبت‌کاری و معرق‌کاری در این استان خراطی و به‌ویژه منبت‌کاری بیشتر رواج دارد. شیشه‌گری دستی و گیوه‌بافی دیگر صنایع دستی رایج‌اند.

سنگ‌تراشی یکی از کهن‌ترین پیشه‌های ایران است و استان همدان یکی از مراکز مهم استخراج سنگ و هنر سنگ‌تراشی است.

فرش و گلیم همدان با طرح و نقشه خاص منطقه را نیز باید به خاطر داشت. از انواع فرش‌هایی که در همدان بافته می‌شود یک نوع ریزبافت آن که در اندازه‌های کله‌گی بافته می شود معروف و مشهور است و سایر اندازه های دیگر مانند کناره، دوزرعی، پنج چارک، خرک، پشتی، روکرسی و سجاده‌ای نیز در همدان بافته و به بازار عرضه می‌شود. طرح‌هایی که بیشتر در همدان بافته می‌شود طرح ماهی و ترنج‌دار است.

نقشه‌های گلیم در استان همدان به شکل ساده و برجسته عبارت‌اند از ضربدری، گل قندی، گل سبدی، گل لاله، اسلیمی، خرچنگی، زنگوله، دست دلبر و جناقی.

سوغات اسدآباد

در اسدآباد همدان نیز از آنجا که اساس‌ اقتصاد شهرستان بر کشاورزی، دامداری و تا حدودی ‌بر صنایع دستی استوار است، محصولات کشاورزی و باغی و انواع فرآورده‌های دامی مرغوب مانند انگور، سیب، آلو و زردآلو، هلو، گردو و بادام و تره‌بار را می‌توان تهیه کرد.

در شهرستان اسدآباد صنایع دستی از جایگاه خوبی برخوردارهستند. بافت قالی، گلیم و جاجیم در این شهرستان رواج دارد.

چه بخوریم؟

در همدان اقسام شیرینی‌ها از جمله برساق، سوجوق، باسوق، پپکه چوک، نان نارگیلی و تهیه و مصرف انواع مرباها نیز رواج دارد. ترشی های مختلفی نیز در استان همدان تهیه می‌شود و به عنوان چاشنی مورد استفاده قرار می‌گیردکه ترشی رب میوه، ترشی لیته، فلفل ترشی، شور فلفل از جمله‌ی این چاشنی‌ها هستند.

شیرینی سنتی همدان هم کماج است که به اعتقاد بیشتر مردم بهترین کماج‌های همدان را می‌توان از شیرینی‌فروشی‌های خیابان بوعلی و منطقه 600 دستگاه خرید.

از دیگر شیرینی ها می‌توان از شیرمال، حلوازرده، انگشت پیچ، آبنبات قیچی، حلوالوزی، چای بغدادی، نان چای و راحت‌الحلقوم نام برد. اما از همه این ها که بگذریم، به دو یار معروف همدانی می رسیم: حلوا زرده و انگشت پیچ! حلوا زرده حلوایی بسیار مقوی و خوش طعم است که با ترکیب زرده تخم مرغ، نشاسته، گلاب و زعفران و شکر تهیه می شود و انگشت پیچ یک دسر شیرین کم نظیر تهیه شده از سفیده تخم مرغ است. غلظت هر دو این دسرها مثل شله زرد و کمی سفت تر از آن است و مرغوب ترین نمونه هایش را باید از شیرینی فروشی های قدیمی و معروف شهر همدان تهیه کنید. اگر گذارتان به همدان افتاد، فراموش نکنید که این دو شیرینی را همراه با کماج به عنوان سوغاتی به شهر خود ببرید.

سفره سنتی همدان

پخت انواع آش و آبگوشت در همدان به واسطه سردسیر بودن بسیار رواج دارد، همچنین کوفته‌ای مخصوص خود دارد. خوردن آبگوشت در سفره‌خانه سنتی یا صرف وعده غذایی در منطقه خوش آب و هوای عباس‌آباد رنگ دیگری به سفر خواهد داد. برخی از انواع غذاهای محلی مانند کوفته همدانی، آش بروش، تله کنجی، تاماشی و سرکوله و همچنین چندین نوع آبگوشت رواج دارد.

آبگوشت‌های متنوع شامل غورابه، کدو، کلم و گوجه فرنگی و آش شامل پتله یا بلغور، سوماق، ترش و رشته در همدان به‌یژه در گذشته به علت برودت هوا استفاده زیادی داشته و امروزه نسل جوان استقبال زیادی از این نوع غذاها ندارند. از این میان آش سوماق و ترش و آبگوشت غورابه و کدو از جمله غذاهایی هستند که برای دیگر شهرها ناشناخته است.

مردم استان همدان به علت داشتن سبزی‌های کوهی متنوع در دامنه کوه‌ها تمایل بیشتری به طبخ آش با این سبزها دارند که دارای خواص بسیار زیادی است.

آش اماج یکی از آش‌های معروف همدان است که با لوبیا چشم بلبلی، عدس، سبزی شامل تره و پیازچه، تخم مرغ و اماج تهیه می‌شود. اماج، خود نیز خمیری است که در اشکال نامنظم تهیه و در حرارت خشک شده و در آش ریخته می‌شود.

آش هویج و جو یکی از غذاهای همدان است که در وعده افطار سر سفره قرار می‌دهند. این غذا شامل نخود، بلغور، گوشت چرخکرده و هویج می‌شود که قبل از بردن سر سفره، مقداری کشک به آن اضافه می‌شود.

خوراکی دیگری که بر سفره همدان قرار می‌گیرد، ترحلوا نام دارد که با هویج، شکر، گلاب، زعفران و آرد برنج و هل سابیده تهیه شده و در پایان با دارچین تزیین می‌شود.

در همدان به واسطه سردسیر بودن همان طور که گفته شد انواع آش تهیه می‌شود و آش برنج یکی از کاربردی‌ترین آنهاست. این آش که شامل برنج، گشنیز، عدس و آب قلم می‌‌شود، بسته به سلیقه با ماست یا آبغوره صرف می‌شود. غذای دیگر مناسب هوای سرد همدان، آش فلفل است که با گوشت، نخود، گوجه فرنگی، سیب زمینی و فلفل سبز همدان تهیه شده و زنجبیل و زیره سبز همراه آبلیمو به آن طعم می‌دهد.

کوفته همدان شاید برای آنها که کوفته را مخصوص آذربایجان می‌دانند، تعجب‌برانگیز باشد اما همدان نیز کوفته مخصوص خود را دارد که به‌ویژه برای سیزده‌به‌در طبخ می‌شود. کوفته همدانی از گوشت گوسفندی، لپه، نخود، برنج و آرد نخودچی تهیه شده و در میان آن تخم مرغ پخته، آلو و گردو قرار می‌گیرد.

به هر حال اگر در همدان هستید یا قصد رفتن به آنجا را دارید، دیزی همدانی یادتان نرود. بهترین جا برای خوردن آن نیز محل حمام تاریخی قلعه که با تغییر کاربری به موزه مردم‌شناسی و سفره‌خانه سنتی تبدیل شده است. علاوه بر آن خوردن غذا در باغ‌های عباس‌آباد هم تجربه دیگری است.

غذاهایی ثبت شده

بد نیست بدانید میراث فرهنگی همدان اواخر سال گذشته شیرمال، کماج، حلوا زرده و انگشت پیچ همدان را به ثبت ملی رساند و در فهرست سوغاتی های ایرانی ثبت کرد. همچنین پنج غذای محلی همدان هم به زودی ثبت ملی خواهند شد. این غذاها که بخشی از فرهنگ و سبک و سیاق زندگی مردم را نشان می‌دهند شامل کاچی، سرداشی، آبگوشت بزباش، کلم و یخنی هستند.

فراوری: الهام مرادی

بخش گردشگری تبیان

برگرفته از: خبرگزاری میراث فرهنگی، مهر