مهندسی معکوس چیست؟

(قسمت اول)

در اکثر مواقع موضوع مورد بررسی یک دستگاه مکانیکی، الکتریکی، برنامه نرم افزاری یا یک ماده بیولوژیکی یا شیمیایی می‌باشد که بدون داشتن دانش قبلی و تنها با جداسازی اجزا و تجزیه و تحلیل شیوه عملکرد آن، سعی در ایجاد یک نمونه جدید از آن می‌گردد. مهندسی معکوس به طور عمده در استفاده‌های تجاری و نظامی به کار می‌رود و هدف آن استنباط پارامترهای طراحی یک محصول موجود بدون داشتن دانش کافی در زمینه تولید آن محصول و فقط با پیمودن فرآیند معکوس و به کارگیری تکنیک‌های مشابه می‌باشد.

بی‌شك شناخت محصول و درك عوامل موثر در مشخصه‌های آن، اولین پیش‌نیاز بهبود كیفیت و نوآوری است كه لازمه آن درك مهندسی از مبانی عملكردی قطعه است.

درواقع فرایند بازخوانی یك بخش‎‎‎‏، زیر مجموعه یا كالا بدون كمك طرحها و اسناد و مدلهای كامپیوتری آنان را مهندسی معكوس می‌نامیم. مهندسی معكوس برای بازیابی و تشخیص اجزای متشكله یك محصول، بویژه در صورت عدم دسترسی به طراحی اولیه كاربرد داشته و برای نگهداری، گسترش و توسعه امكانات موجود و مهندسی مجدد مورداستفاده قرار می‌گیرد.

این روش، روش پذیرفته‌شده‌ای برای كشورهای در حال توسعه بشمار می‌رود. در این فرایند ابتدا میزان كمبود اطلاعات فنی برای پشتیبانی از تولید یك محصول معین می‌شود؛ سپس با انجام یك كار تیمی منسجم، متشكل از متخصصان و محققان رشته‌های مختلف علوم پایه به همراه مدیریت و سازماندهی مناسب تشكیلات تحقیقاتی و توسعه‌ای (R&D) سعی می‌شود مدارك و نقشه‌های خاص طراحی محصول به دست آید؛ با درنظر گرفتن مشخصات، هدف و شرایط طراحی محصول، استانداردهای ملی و رایج و همچنین پوشش دادن نقاط مجهول و ناشناخته سعی می‌شود مراحل نمونه‌سازی و نیمه‌صنعتی و در صورت لزوم ساخت و تولید محصول، انجام گردد.

مزایا و دستاوردهای مهندسی معكوس

مهندسی معكوس یكی از روشهای دسترسی به دانش فنی است. لازمه اجرای این روش وجود نمونه‌هایی از محصول است كه مبنای كار تحقیقات قرار می‌گیرد؛ در این روش برای دستیابی به دانش فنی به برون‌فكنی اطلاعات فنی از طریق تجزیه محصول متوسل می‌شویم كه اصطلاحا كشف كردن دانش فنی نامیده می‌شود.

در این فرایند كارشناسان مربوطه، مشخصات، هدف و شرایط طراحی محصول را در نظر گرفته و سعی در ساخت و تولید محصول طبق استانداردهای ملی و رایج خود دارند و نقاط مجهول و ناشناخته مساله را نیز با درایت و بررسیهای كارشناسی و تحقیقاتی پوشش می‌دهند، بدون اینكه از ابتدا درگیر جزئیات فنی و طراحی محصول شده باشند.

شاید بتوان از مهندسی معكوس به عنوان كپی‌برداری آگاهانه از یك محصول نام برد،‌ روشی كه عده‌ای از كشورهای شرق آسیا و نیز تعدادی از كشورهای اروپایی بعد از جنگ جهانی دوم عملا پیاده كردند و در حال حاضر جزء كشورهای پیشرفته و صنعتی محسوب می شوند.

مزایا و دستاوردهای مهندسی معكوس را می‌توان در موارد ذیل خلاصه نمود:

1 - ایجاد توانایی و تقویت تكنیكی-فناوری ساخت از طریق شناخت و درك كامل محصول (اخذ دانش فنی محصول) و بوجود آوردن اعتمادبه‌نفس در مهندسان و كارشناسان صنعت در مواجهه با صنایع و فن‌آوری‌های وارداتی.

2 - امكان طراحی یك محصول بهنگام، در سطح استانداردهای جهانی با كشف راههای جدید بهبود و توسعه محصول در جهت ارضای نیازهای مشتری همانند عملكرد بهتر، افزودن ویژگیهای مطلوب و رفع نواقص محصول؛ همچنین ارضای نیازهای بازار مثل تغییر فناوری یا بهبود آن و كاهش هزینه.

3 - ایجاد توان بالقوه جهت جذب، به هنگام انتقال فناوری‌های پیشرفته در عرصه جهانی.

4 - تربیت نیروی متخصص موردنیاز در صنایع استراتژیك.

5 - بوجود آوردن قدمهای سیستماتیك برای كمك به درك و مستندسازی طراحی و فرایند طراحی.

6 - امكان الگوبرداری رقابتی در جهت درك محصولات رقبا و توسعه بهتر محصولات خود.

7 - امكان انجام مهندسی مجدد با استفاده از دانش فنی اخذ شده بوسیله مهندسی معكوس.

مهندسی معكوس در زمینه‌های مختلف سخت‌افزاری و نرم‌افزاری از جمله برای غلبه بر عیب ها یا گسترش توانایی های دستگاههای موجود، تهیه قطعات یدكی و ایجاد مراكز تعمیر و نگهداری دستگاههای پیشرفته، به عنوان ابزاری برای یادگیری، ابزاری برای ساختن محصولات جدید و سازگار كه از محصولات موجود در بازار ارزان تر باشند، ابزاری برای رقابت، برای بالا بردن كارایی نرم‌افزارها مورداستفاده قرار می‌گیرد و در حیطه‌های سخت‌افزار و نرم‌افزار رایانه‌ای نیز اهمیت ویژه‌ای دارد.

دلایل استفاده از مهندسی معکوس

نوسازی نرم افزار: مهندسی معکوس به صورت کلی برای درک وضعیت موجود برنامه مورد نیاز است. این عمل به منظور برآورد درست کوشش های مورد نیاز برای مهاجرت اطلاعات سیستم به یک وضعیت دلخواه است.

نگهداری نرم افزار: مهندسی معکوس نرم افزار می تواند مستندات لازم را برای درک وضعیت فعلی نرم افزار سیستم فراهم کند.

آنالیز محصول: برای بررسی اینکه یک محصول چه گونه کار می کند،از چه اجزایی تشکیل شده، برآورد هزینه ها و مشخص کردن حقوق مالکیت بالقوه.

بازبینی امنیتی

بدست آوردن اطلاعات حساس به کمک دیس اسمبل و تجزیه و تحلیل طراحی اجزای سیستم

حذف محافظ کپی، دور زدن محدودیت های دسترسی.

ایجاد کپی های بدون مجوز / تایید نشده.

اهداف علمی / آموزشی.

  ادامه دارد...

منبع:  ieir-reverseeng/  catiabook/  reverse-engineering