تبیان، دستیار زندگی
خداوند در آیه 28 سوره توبه می فرماید: «اگر از فقر می ترسید، خداوند آن را بزودی برطرف نموده و شما را غنی می سازد.» از این جا معلوم می گردد باید برای برطرف نمودن فقر تلاش و آن را دور نماییم و گرنه قرآن می فرمود: شما نباید بترسید و باید با فقر بسازید. در اح
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

چه تلخ است فقر و نداری!!

فقر


فقر دردآورترین و غمناك ‎ترین معضل اجتماعی بشری است كه در طول تاریخ‎ همواره دامنگیر جامعه انسانی بوده و هست و تلاش‎های بی وقفه بشریت نتوانسته‎ است این مشكل بزرگ اجتماعی را حل نموده و از میان بردارد.

از نظر قرآن اگر فقر برای فردی یا جمعی پیش آید باید حالتی اضطراری تلقی نمود، که لازم است به زودی رفع گردد. و نباید کسانی در جامعه اسلامی برای همیشه فقیر باشند، بلکه باید خود فرد فقیر و افراد جامعه تلاش نموده تا فقر را بزودی برطرف و از عواقب بد آن مصون بمانند. خداوند در آیه 28 سوره توبه می فرماید: «اگر از فقر می ترسید، خداوند آن را بزودی برطرف نموده و شما را غنی می سازد.» از  این جا معلوم می گردد باید برای برطرف نمودن فقر تلاش و آن را دور نماییم و گرنه قرآن می فرمود: شما نباید بترسید و باید با فقر بسازید. در احادیث فراوانی از فقر به خداوند پناه برده شده و این نشان دهنده آن است که شر فقر زیاد است.

فقر در سخنان امام علی‎علیه السلام نیز یك پدیده زشت اجتماعی است كه امام‎ آن را با پست‎ترین صفت‎ها توصیف می‎كند؛ صفت‎هایی واقعی كه ماهیت و ابعاد و آثار زشت آن را، به بشریت منعكس می‎كند.ایشان می فرمایند:

«قبر (مردن‎) بهتر از فقر و نداری است‎.»

و نیز می‎فرماید:

«دو چیز مردم را هلاك می‎كند، ترس از فقر، و طلب فخر.»

امام‎ در موارد مختلف به آثار منفی فقر اشاره نموده و توصیه‎های مختلفی به‎ جامعه‎، در جهت از بین بردن فقر فرموده‎اند؛ امام خطاب به محمد بن حنفیه‎ می‎فرمایند:

«یَا بُنَی‎َّم، اِنِّى أَخَاف‎ُ عَلَیْك‎َ الْفَقْرَ، فَاستَعِذْ بِاللّه‎ِ مِنْه‎ُ، فَإِن‎َّ الْفَقْرَ مَنْقَصَه‎ٌ لِلدَّین‎ِ، مَدْهَشَه‎ٌ لِلْعَقْل‎ِ، دَاعِیَه‎ٌ لِلْمَقْت‎!.»

«فرزندم‎! از فقر بر تو می‎ترسم‎، از آن به خدا پناه ببر! زیرا فقر دین انسان را ناقص و عقل و اندیشه او را مشوش‎، و مردم را نسبت به او، و او را نسبت به مردم بدبین‎ می‎سازد

بر اساس‎ِ این بیان نورانی امام‎، فقر آثار بسیار بدی را بر عقل و دین انسان بر جا می‎گذارد. اگر این دو سرمایه مهم از انسان گرفته شود، جایگاه دینی و اجتماعی خود را از دست می‎دهد و در نتیجه به عنصری نامطلوب و بیهوده تبدیل می‎شود؛ و این‎ خود نوعی مرگ است‎.

امام علی‎ ،آن نمونه دوران و خلاصه و عصارة جهان‎ آفرینش‎، در دوران حكومت بحق خویش‎، تمام تلاش خود را در جهت رفع هر گونه‎ فقر به كار بست‎، امام‎ در حالی حكومت را به دست گرفت كه فقر، در نتیجه تجمع‎ ثروت نزد طبقه خاصی از بنی امیه در دوران خلافت عثمان‎، به اوج خود رسیده بود و این امر باعث گردید كه شكاف عمیقی میان دو طبقه ثروتمندان و تهیدستان به وجود آید. امام برای كم كردن فاصلة طبقاتی و از میان برداشتن فقر اجتماعی و دینی‎، نهایت‎ تلاش خود را مصروف ایجاد عدالت اجتماعی و رعایت قانون الهی نمود

چنانكه در روایت دیگر می‎فرماید:

«مفارقه‎ُ الدّین‎ِ مُفَارِقه‎ُ الأمن‎، وَ لا حَیاه‎َ مَع‎َ مَخافه‎ٍ، وَفَقْدُالعَقل فقد الحیاه‎، وَ لا یُقاس‎ُ بِالاَمْوَات‎ِ.»

«از دست رفتن دین‎، (سبب‎) نابودی امنیت است‎، و با ترس و وحشت‎، زندگی‎ مفهومی ندارد، و زوال عقل (سبب‎) زوال زندگی است و جامعه بی‎خرد را جز با مردگان نتوان قیاس كرد

پس فقر خطرناكترین بیماری است كه جامعه را تهدید می‎كند و در صورت عدم‎ تسریع در درمان آن‎، جامعه دچار اختلال و فروپاشی و در نهایت باعث از دست رفتن‎ دین و معنویت می‎گردد. این هشدار بزرگی است كه امام امیرالمۆمنین‎ جامعه‎ بشری را عموماً و به جامعه اسلامی را خصوصاً مورد خطاب قرار داده و از پیامدهای‎ فقر بر حذر داشته است‎.

اسلام‎، كه آخرین و كامل‎ترین پیام آسمانی به بشریت است‎، جهت مبارزه با این‎ معضل اجتماعی‎، شیوه‎های استواری را به همراه دارد كه عمل به این شیوه‎ها و دستورات‎، باعث استحكام ساختار نظام اقتصادی و از میان برداشتن همیشگی فقر و تهی دستی می‎گردد.

خداوند در آیه 28 سوره توبه می فرماید: «اگر از فقر می ترسید، خداوند آن را بزودی برطرف نموده و شما را غنی می سازد.» از این جا معلوم می گردد باید برای برطرف نمودن فقر تلاش و آن را دور نماییم و گرنه قرآن می فرمود: شما نباید بترسید و باید با فقر بسازید. در احادیث فراوانی از فقر به خداوند پناه برده شده و این نشان دهنده آن است که شر فقر زیاد است

اسلام برای جلوگیری از نفوذ و گسترش فقر اقتصادی و نیز برای‎ پیشرفت اقتصادی راه‎هایی را پیش بینی كرده است‎. و رهبران الهی برای مبارزه‎ اساسی و زیربنایی با فقر اقتصادی‎، پیوسته توصیه‎های فراوانی به زمامداران برای‎ تحكیم پایه‎های اقتصادی جامعه و فقرزدایی‎، كمك به قشر آسیب ‎پذیر و كم درآمد جامعه می‎كردند و خود نیز عملاً برای از میان بردن فقر و نداری تلاش می‎نمودند، و به فقرا كمك می‎كردند. امام علی‎ ،آن نمونه دوران و خلاصه و عصاره جهان‎ آفرینش‎، در دوران حكومت بحق خویش‎، تمام تلاش خود را در جهت رفع هر گونه‎ فقر به كار بست‎، امام‎ در حالی حكومت را به دست گرفت كه فقر، در نتیجه تجمع‎ ثروت نزد طبقه خاصی از بنی امیه در دوران خلافت عثمان‎، به اوج خود رسیده بود و این امر باعث گردید كه شكاف عمیقی میان دو طبقه ثروتمندان و تهیدستان به وجود آید. امام برای كم كردن فاصلة طبقاتی و از میان برداشتن فقر اجتماعی و دینی‎، نهایت‎ تلاش خود را مصروف ایجاد عدالت اجتماعی و رعایت قانون الهی نمود.از این رو امام همه توان خود را در قول و عمل بسیج كرد تا با اسباب و علل فقر مبارزه كند، و شیوه جاودانه‎ای را، برای برپایی جامعه‎ای عادل پی‎ریزی كرد، كه در آن فقیر با غنی‎ برابر باشد.

فرآوری: فاطمه زین الدینی

بخش نهج البلاغه تبیان    


منابع

اكبر اسد علیزاده،سیاست فقر زدایی در جامعه

پایگاه اطلاع رسانی نهج البلاغه

فقر از دیدگاه قرآن و نهج البلاغه، مدرسه علمیه نرجس

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.