تبیان، دستیار زندگی
او «قتیل العزة» نامیده شد، تا درس سازش ناپذیری و روح عزتمندی را به پیروانش منتقل سازد. چراکه بهترین راه برای اصلاح فرد و اجتماع، انتقال روح عزتمندی به آنان است. روح عزت است كه انسان‌ها را در برابر خداوند خاضع و فروتن می‌سازد و در برابر غیر خدا تسلیم‌ناپذی
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

بزرگ طلایه‌دار عزّت و شرافت

امام حسین

مـیـل به عزت و انزجار از ذلّت از امور فطرى است كه خداوند بر اساس حكمت بالغه خود در نـهـاد افـراد بـشـر بـه ودیعت نهاده است تا انسان از كارهاى ذلّت آور دورى جوید و از فرومایگى بپرهیزد. عـزّت حالتى است كه نمى گذارد انسان شكست بخورد و مغلوب واقع شود و ذلّت مخالف آن اسـت، یـعـنـى نـبـود حـالت شرافت و عزت در آدمى، به طورى كه انسان به سادگى پذیراى شكست شده، مغلوب دیگران مى شود.(1) خـلقـت خـدایى ما و تربیت مكتبى ما به گونه اى است كه ذلّت زدایـى و تـنفّر از ذلّت پذیرى در فرهنگ شیعه به صورت شعار حیاتى و همگانى درآمـده است و شیعیان با الهام از این اصل تربیتى، همواره عزّتمدارانه زندگى مى كنند.

یک اصل تربیتی متعالی

اساسا هر مكتب تربیتی برای تربیت انسان‌ها، اصول و راه و رسمی را پیشنهاد می‌ نماید و در مكتب سالار شهیدان، حضرت حسین بن علی علیهماالسلام، اساس تربیت انسان‌ها «عزت ‌مداری» و زندگی همراه با عزت و شرافت انسانی است. انسانی ‌كه در این مكتب پرورش می ‌یابد، فلسفه مرگ و زندگی را به خوبی دریافته و در هر شرایطی بر حفظ عزت پافشاری نموده و هرگز حاضر نمی ‌شود حیات با ذلت و خواری را بر مرگ با عزت و شرافت ترجیح دهد.

استاد شهید مطهری می‌گوید: «هیچ یك از ائمه درباره سلامت نفس به اندازه حسین بن علی علیهماالسلام سخن نگفته است»(2) زیرا امام حسین علیه السلام مظهر عزت است، مرگ شرافت‌ مندانه را بر زندگی ذلت بار ترجیح داد و فریاد برآورد: «هیهات منا الذلة». او در مقابل‌ خواست یزید ایستادگی كرد و نهضت بزرگی را به انجام رساند؛ گر چه مرگ سرخ را به جان خرید.

شهید مطهری وقتی از شعارهای امام حسین علیه السلام در روز عاشورا بحث می‌ كند می ‌گوید:

«یكی از اشعاری كه اباعبدالله علیه السلام در روز عاشورا می‌خواند و آن را شعار خویش قرار داده بود این شعر بود: «الموت اولی من ركوب العار و العار اولی من دخول النار ؛ مرگ در نزد من از ننگ، ذلت و پستی، بهتر، عزیزتر و محبوب‌تر است». اسم این اشعار را باید شعار آزادی و عزت و شعار شرافت گذاشت، یعنی برای یك مسلمان واقعی مرگ همیشه سزاوارتر است از زیر بار ننگ رفتن»(3):

مرا عار آید از این زندگی                             كه سالار باشم كنم بندگی

او «قتیل العزة» نامیده شد، تا درس سازش ناپذیری و روح عزتمندی را به پیروانش منتقل سازد. چراکه بهترین راه برای اصلاح فرد و اجتماع، انتقال روح عزتمندی به آنان است. روح عزت است كه انسان‌ها را در برابر خداوند خاضع و فروتن می‌سازد و در برابر غیر خدا تسلیم‌ناپذیر و سربلند می‌نماید

روحی آمیخته با عزت

هـر چـنـد سـخـنـانـى كـه از امـام حـسـیـن علیه السلام بـه ما رسیده بسیار اندك، و خطبه ها و كلمات قـصـار حضرتش محـدود اسـت، ولى هـیـچ مـطـلبـى در كـلمـات و نـامـه هـاى ایـشـان، بـه انـدازه عزت و كـرامـت نـفـس بـه چـشـم نـمـى خـورد. تو گویی روح حسین علیه السلام مساوى با بزرگوارى و عزتمندى است .عزت و كرامت و ذلّت ناپذیرى در سخنان، اشعار و رجزهاى امام متجلّى است .

شخصى آن حضرت را از رفتن به كربلا برحذر داشت ؛ حضرت در جوابش فرمود:

سَاَمْضى وَ ما بِالْمَوْتِ عارٌ عَلَى الْفَتى                      اِذا ما نَوى حَقَّا وَ جاهَدَ مُسلِما

فَاِنْ عِشْتُ لَمْ اَنْدَمْ وَ اِنْ مِتُّ لَمْ اُلَمْ                          كَفى بِكَ ذُلاًّ اَنْ تَعیشَ وَ تُرغَما (4)

بـه كـربـلا خـواهـم رفـت و مـرگ بـر شـخـص جـوانـمـرد آنگاه كه نیّت دارد و در راه هدف بزرگى چون اعلاى كلمه حق جهاد مى كند، ننگ نیست. پـس اگـر در ایـن راه زنـده مـانـدم پـشـیمان نمى گردم و اگر كشته شدم ملامت نمى شوم . براى ذلّت و خوارى تو همین بس كه زنده باشى و مغلوب و مقهور گردى .

و نیز فرمود:

«اِنّى لا اَرىَ الْمَوْتَ اِلاّ سَعادَةً والْحَیوةَ مَعَ الظّالمین اِلاّ بَرَما» (5)

من مرگ را جز سعادت و زندگى با ظالمان را جز ننگ و عار نمى دانم .

همچنین آن حضرت فرمود:

«هِیهاتَ مِنّا الذِلّة یَاءْبى اللّهُ ذلكَ لَنا ورَسُولُهُ والمُۆ مِنونَ» (6)

ذلت و خـوارى از مـا خـانـدان نبوى دور است . خداوند و پیامبرش و مۆ منان آن را بر ما نمى پسندند.

یـعـنـى خـلقـت خـدایى ما و تربیت مكتبى ما به گونه اى است كه ذلت تا حریم ما فاصله بـسـیار دارد.

عاشورا

در معرکه شرافت

حضرت حسین بن على علیهماالسلام در عمل هم این معنا را نشان داد. او در روز عاشورا در واپسین لحظات حیاتش كه دشمن مى خواست به خیمه هایش یورش بَرَد، فرمود:

«وَیـلكـم یـا شیعة آل ابى سفیان! اِنْ لَمْ یكنْ لكم دین ولا تخافُونَ الْمَعادَ فكونوا اَحْرارا فى دنیاكُمْ اَنَا اُقاتِلكم وانتم تُقاتِلونَنى والنساء لَیس علیهم جناح » (7)

اى پـیـروان خـانـدان ابـوسـفـیـان واى بـر شـمـا! اگر دین ندارید و از قیامت نمى ترسید لااقـل در دنـیـاى خـود، آزادمرد باشید و در خود احساس شرافت بكنید. من با شما مى جنگم و شما هم با من؛ این زنان كه تقصیرى ندارند!

در آخـرین بارى كه ابن زیاد از امام علیه السلام خواست در برابر یزید سر تسلیم فرود آورد، آن حضرت فرمود:

«لا اُعطیكم بیدى اعطاء الذلیل ولا اقرُّ اقرار الْعَبید» (8)

مـن مـانـنـد یك آدم پست، دست به دست شما نمى دهم و مانند یك برده به [حكومت غاصبانه] شما اقرار و اعتراف نمى كنم .

«هیچ یك از ائمه درباره سلامت نفس به اندازه حسین بن علی علیهماالسلام سخن نگفته است» زیرا امام حسین علیه السلام مظهر عزت است، مرگ شرافت‌ مندانه را بر زندگی ذلت بار ترجیح داد و فریاد برآورد: «هیهات منا الذلة». او در مقابل‌ خواست یزید ایستادگی كرد و نهضت بزرگی را به انجام رساند؛ گر چه مرگ سرخ را به جان خرید

بالاتر از آن، امام علیه السلام در گرماگرم جنگ و در حالى كه تمام یارانش به خون غلتیده بودند، شعار سیادت و كرامت و عزتمدارى و آقایى سر داد و از ذلّت و پستى، اعلان بیزارى كرد و فرمود:

اَلْمَوْتُ خَیرٌ مِنْ رُكُوبِ الْعارِ                           وَالْعارُ اَوْلى مِنْ دُخُولِ النّارِ (9)

مـرگ بـا عـزّت بـهـتـر از زندگى توام با ننگ و عار است و مرگ با ذلّت و شكست ظاهرى بهتر از زندگانیى است كه نهایتش عذاب و دوزخ است.

کشته راه عزّت

آری، او «قتیل العزة» نامیده شد، تا درس سازش ناپذیری و روح عزتمندی را به پیروانش منتقل سازد. چراکه بهترین راه برای اصلاح فرد و اجتماع، انتقال روح عزتمندی به آنان است. روح عزت است كه انسان‌ها را در برابر خداوند خاضع و فروتن می‌سازد و در برابر غیر خدا تسلیم‌ناپذیر و سربلند می‌نماید. امام حسین بن علی علیهماالسلام با قیام و نهضتی كه در تاریخ برپا نمود و با مكتبی كه به عنوان مظهر عزت و كرامت انسانی آفرید، انسان‌ها را به عزت حقیقی كه همان ذلت در برابر رب و سازش ‌ناپذیری در برابر غیر رب بود، رهنمون ساخت. چراکه عزت به معنای كامل كلمه، از آن خداست و او با لطف و كرمش آن رابه هر كس كه بخواهد كرامت می‌كند. «مَنْ كانَ یُریدُ العِزَّةَ فَللّهِِ العِزَّةُ جَمعیا» (فاطر/ 10) ؛ هر كسی كه عزت بخواهد آگاه باشد كه عزت همه از آن خداست. و به هر كس كه بخواهد می ‌بخشد.

پی نوشت:

1) مفردات راغب اصفهانى ، ص 563.

2) مرتضى مطهرى ، فلسفه اخلاق، ص90..

3) مرتضى مطهرى ، حماسه حسینی، ج1، ص203.

4) همان، ص 152.

5) سید محسن امین ، المجالس السنّیة ، ج 1، ص 92

6) همان ، ص 111.

7) فرهنگ جامع سخنان امام حسین علیه السلام ، ص 565.

8) مرتضى مطهرى ، گفتار معنوى ، 185،

9) فرهنگ جامع سخنان امام حسین علیه السلام ، ص 561.

فرآوری: ابوالفضل صالح صدر     

بخش تاریخ و سیره معصومین تبیان


منابع:

عزت عاشورایی، موسسه تحقیقات و نشر معارف اهل البیت علیهم السلام.

نشریه معارف اسلامی، شماره 53 .

فصلنامه‌ دانشگاه اسلامی، شماره 16.

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.