راهکارهایی برای دوام حالات معنوی
وقتی پای سخنرانی مذهبی می نشینم یا کتاب مذهبی می خوانم یا روزهای بعد از اعتکاف یا مثلا وقتی از زیارت می آیم با عشق و شور فراوان عبادت می کنم، از نمازهایم لذت می برم، خیلی مراقب رفتارم هستم اما این آثار ماندگار نیست کم کم سست می شوم، می دانم که این روند کاملا طبیعی ست اما از شما می‌خواهم راهنمایی ام کنید که چگونه حال معنوی ام را حفظ کنم؟
در روایتی آمده : روزی حمران بن اعین به امام باقر علیه السلام عرضه داشت مطلبى دارم- خداوند بر عمر شما بیفزاید و به ما توفیق بهرهمندى از وجود شما عنایت فرماید - و آن این است که ما وقتى در حضور شما هستیم و از بیانات شما استفاده می کنیم؛ از این محضر بیرون نمی شوم مگر با یک دل مهربان و حالت خوش- نسبت به دنیا بىاعتنا می شویم و این زخارف و ثروتهایى که در دست مردم است در نظر ما بىارزش جلوه می کند ولى وقتى در اجتماع قدم می گذاریم و با بازار و بازرگانان مربوط می شویم محبت و علاقه بدنیا در دل ما جا باز می کند. حضرت فرمود البته اینها حالات قلب است گاهى سخت مىشود و گاهى نرم مىشود . (بحار الانوار-ترجمه جلد 67 و 68، ج1، ص: 57)
اما این نکته را نیز نباید فراموش کرد که شیطان همواره از فرصت های مختلف برای غافل کردن انسان و جدا نمودن وی از حالات خوش معنوی استفاده می نماید، لذا برای اینکه بتوانیم این حالات خوش را حفظ نمائیم چند راهکار پیشنهاد می‌دهیم :
1- ارتباط خود را با مجالس معنوی همچون مجالس وعظ و ادعیه حفظ نموده و حداقل هفته ای یک بار در مجالس سخنرانی علمای وارسته دینی شرکت نمائیم .
2- مراقب باشیم که گرفتار گناه نگردیم و در صورت دچار شدن به گناهی سریع توبه کنیم. (1)
پیامبر خدا ( صل الله علیه و آله) فرمودهاند: إِنَّ الْمُۆْمِنَ إِذَا أَذْنَبَ کانَتْ نُکتَةٌ سَوْدَاءُ فِی قَلْبِهِ فَإِنْ تَابَ وَ نَزَعَ وَ اسْتَغْفَرَ صُقِلَ قَلْبُهُ مِنْهُ وَ إِنْ زَادَ زَادَتْ فَذَلِک الرَّینُ الَّذِی ذَکرَهُ اللَّهُ فِی کتَابِهِ کلَّا بَلْ رانَ عَلى قُلُوبِهِمْ ما کانُوا یکسِبُون»؛ «مۆمن هر گاه مرتکب گناهى مىشود، نقطه سیاهى در دلش پدید مىآید. اگر توبه و استغفار کند و از گناه دست بردارد، آن نقطه از میان مىرود و قلبش صیقل مىخورد و اگر بر گناه بیفزاید، آن نقطه هم افزوده مىشود و این همان زنگى است که خداوند در کتاب خود آن را یاد کرده و فرموده است «نه چنین است که آنچه کسب کردهاند بر دلهایشان زنگار بسته است.» (روضة الواعظین و بصیرة المتعظین ج2ص 414 )ما انسان ها فراموشکاریم و اگر از چیزی فاصله بگیریم آن را فراموش خواهیم کرد، اگر عبادت و تذکری ما را به یک حالت معنوی می رساند نباید به همان بسنده کرد بلکه باید سعی کنیم مداومت داشته باشیم در موعظه شنیدن ، مطالعه کتب اخلاقی و عرفانی، عبادت و مناجات و ... .
ما مهربان خدایی داریم بزرگ و با عظمت که قدرت او مطلق است و شیطان را چه به در افتادن با خدا، باید از شر وسوسه هایش به خداوند متعال پناه ببریم و هر جا هم لغزیدم و شیطنت کردیم و همبازی شیطان شدیم یک آن که به خودمان می آییم نباید خجالت بکشیم همان لحظه خداوند مهربان را صدا بزنیم و دستمان را دراز کنیم تا یاریمان کند ،و مطمئن باشیم که دستمان را می گیرد.
این مداومت رمز موفقیت در حفظ معنویت و نورانیت است، سخت ترین و سیاه ترین قلب ها را نرم می کند و نور خدا با این وسیله وارد قلب ها می شود ، اگر سرگذشت بزرگان را بخوانیم می بینیم که رمز موفقیتشان همین مداومت در خودسازی و تزکیه و تهذیب بوده است و سرّ موفقیت در مداومت هم حفظ تعادل است. نه افراط و نه تفریط ما را به جایی نمی رساند.
این روح و جان را باید خدایی کرد، باید مدام وصل بود، اتصال را خودمان برقرار می کنیم با کوچکترین قدم ها ، اگر ما بخواهیم که در راه معنویت قدم برداریم خداوند متعال درهای زیادی به رویمان باز می کند ، فرشتگانی برای یاریمان می فرستد و صد البته که شیطان هم بیکار نمی نشیند، اما ما مهربان خدایی داریم بزرگ و با عظمت که قدرت او مطلق است و شیطان را، چه، به در افتادن با خدا، باید از شر وسوسه هایش به خداوند متعال پناه ببریم و هر جا هم لغزیدم و شیطنت کردیم و همبازی شیطان شدیم یک آن که به خودمان می آییم نباید خجالت بکشیم همان لحظه خداوند مهربان را صدا بزنیم و دستمان را دراز کنیم تا یاریمان کند ، و مطمئن باشیم که دستمان را می گیرد .
یک اصل تجربه شده در این مسیر، گوش دادن به موعظه است، عزیزان علمای اخلاق سال ها عمر خود را در این مسیر طی کرده اند و با خون دل خوردن و مجاهدت ها به مراتب والای انسانیت رسیده اند و اکنون من و شما در آغاز این راهیم الگو قرار دادن آنها و به کار گرفتن دستور العمل هایشان راه میانبری است و زودتر ما را به مقصد می رساند، ما بیشتر وقتمان را به هدر می دهیم ، وقت هایی که در رفت و آمد هستیم ، در آشپزخانه هستیم و ... فرصت مطالعه نداریم، در این زمان ها می توان مطالعه داشت. در کلاس اخلاق هم حضور داشت. به جای موسیقی های مختلف ، صوت قرآن همراه با ترجمه اش بشنویم ، تفسیر بشنویم، دروس اخلاقی که به صورت سلسه ای ضبط شده اند و یک دوره خودسازی را آموزش می دهند بشنویم ، این ها خیلی مۆثر است، هم مورد رضایت خداوند متعال است هم علم آموزی است، هم ذکر خداست، جایزه هم دارد ثوابی بی حد و حصر ، روایت است که کسی که برای رضای خدا به طلب علم می رود فرشتگان بالهای خود را زیر قدوم او پهن می کنند ، در این مواقع ما بر روی بال فرشتگان راه می رویم این، کم ، سعادتی نیست اگر نصیبمان شود.
ما انسان ها فراموشکاریم و اگر از چیزی فاصله بگیریم آن را فراموش خواهیم کرد ، اگر عبادت و تذکری ما را به یک حالت معنوی می رساند نباید به همان بسنده کرد بلکه باید سعی کنیم مداومت داشته باشیم در موعظه شنیدن ، مطالعه کتب اخلاقی و عرفانی، عبادت و مناجات و ...
چند راهکار برای حفظ حالات معنویمان
آدمی موجودی است كه اگر دائما بر معرفت و مراقبت خویش نیفزاید، در مراحل مختلف دچار تزلزل و عقبگرد میشود. برای حصول معرفت و به یاد خدا بودن، برنامههای زیر میتواند مفید باشد:
1ـ اختصاص دادن دقایقی در شبانه روز به تفكر درباره خویشتن و مراقبت از نفس خود و بررسی اعمال و حسابرسی آن.
2ـ برنامه منظم برای تلاوت قرآن همراه با تدبر در آیات و مفاهیم آن.
3ـ شركت در مجالس وعظ و نصیحت.
4ـ هم نشینی با اهل طاعت و پرهیز از اهل معصیت.
5ـ سحرخیزی و خواندن نماز شب و نوافل.
6ـ پرهیز از پرخوری و پرخوابی؛
7ـ خواندن كتابهای موعظه و نصیحت و اخبار و روایات رسیده از معصومین (علیهم السلام ) مانند: نهج البلاغه، تحف العقول، معراج السعادة و ... .
8ـ دعا به درگاه خداوند و استمداد از او جهت توفیق.
فاطمه محمدی
بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان
منابع:
سایت پرسمان
پایگاه مرکزی مدارس قرآن
سایت آیت الله جاودان
مرکز ملی پاسخگویی به سۆالات دینی
