بهترین حالت ظاهری برای حضور در اجتماع
برای برخورداری از آراستگی ظاهر و پرهیز از هرگونه افراط و تفریط، بررسی الگوهای دینی بهترین گزینه است و بر همگان مخصوصاً مبلّغان دینی لازم است تا از نظر آراستگی ظاهر نیز همانند آراستگی باطن از آنان پیروی كنند. علاوه بر آنچه ذكر شد مردم به‌ویژه جوانان نیز از مبلّغانی استقبال می‌كنند كه از نظر ظاهر، آراسته‌تر باشند.
به طور كلی آراستگی فردی در چند زمینه بروز و ظهور می‌یابد:
الف. حالات چهره و قیافه ظاهری
موی سر، یكی از عناصر اصلی در شكل ظاهری هر فرد است: از امام صادق علیه السلام این‌گونه روایت شده است كه می‌فرمود: «إِنَّ مِنْ أَجْمَلِ الْجَمَالِ الشَّعْرَ الْحَسَن ؛ (1) از جمله زیباترین زیبایی ها موی زیباست.»
رسول خدا صلی الله علیه وآله نیز درباره نگهداری از موی می‌فرماید: «مَنِ اتَّخَذَ شَعْراً فَلْیُحْسِنْ وِلَایَتَهُ أَوْ لِیَجُزَّهُ؛ هر كس می‌خواهد موی سر بگذارد باید آن را [با شانه كردن و نظیف داشتن] نیكو نگه دارد و یا اینكه آن را كوتاه كند.»
بر اساس چنین بینشی در اسلام بر شانه و استفاده بسیار از آن سفارش شده است: «مَنِ اتَّخَذَ شَعْراً فَلَمْ یَفْرُقْهُ فَرَقَهُ اللَّهُ بِمِنْشَارٍ مِنْ نَارٍ؛ (2) هر كس مو بگذارد و آن را متفرق نكند [شانه نزند] خداوند با شانه آتشین آن را شانه خواهد كرد.»
در اهمیت شانه همین بس كه در روایت است كه یكی از اشیایی كه رسول خدا صلی الله علیه وآله در همه سفرها به همراه داشت، شانه بود. (3)
علاوه بر موی سر، مواظبت بر ریش و شارب (سبیل) نیز مورد توجه شارع مقدس قرار گرفته است. رسول خدا صلی الله علیه وآله می‌فرماید: «لَا یُطَوِّلَنَّ أَحَدُكُمْ شَارِبَهُ فَإِنَّ الشَّیْطَانَ یَتَّخِذُهُ مَخْبَأً یَسْتَتِرُ بِهِ؛ (4) هرگز كسی از شما شارب خود را بلند نسازد كه به تحقیق، شیطان آن را پناهگاه خود می‌كند؛ و خویشتن را با آن مخفی می‌سازد. (كنایه از اینكه جایگاه آلودگیها و میكروبها خواهد شد.) »
در روایات است كه كوتاه كردن سبیل از نظافت و جزء سنت [پیغمبر صلی الله علیه وآله] است. (5) بر همین اساس رسول خدا صلی الله علیه وآله می‌فرماید: «مَنْ لَمْ یَأْخُذْ شَارِبَهُ فَلَیْسَ مِنَّا؛ (6) كسی كه شاربش را [بلند نگه دارد و] كوتاه نكند از ما نیست.»
رسول خدا صلی الله علیه وآله مردی را دید كه ریش بلند و درهمی داشت، فرمود: «چه اشكال داشت كه این مرد، ریش خود را اصلاح می‌كرد؟» آن مرد شنید و ریش خود را به طور معتدل اصلاح كرد و نزد حضرت آمد. پیامبر صلی الله علیه وآله چون او را دید، فرمود: «این‌گونه اصلاح كنید.» (7)
برای ظاهر شدن در میان مردم، استعمال بوی خوش، مورد عنایت ویژه شارع مقدس اسلام بوده است. در تاریخ نقل شده است كه هزینه عطر رسول اكرم صلی الله علیه وآله گاه بیش از خوراك ایشان بوده است
امام صادق علیه السلام نقل می‌كند: مردی در خانه پیامبر صلی الله علیه و آله آمد و اجازه ورود خواست. چون آن حضرت خواست بیرون بیاید، در اتاق خود، كاسه چرمین كوچكی دید كه آب داشت، كمی ایستاد و در آن نگاه كرد تا ریش خود را صاف و مرتّب كند. هنگامی كه به درون خانه بازگشت عایشه گفت: «ای رسول خدا! تو سرور فرزندان آدم و فرستاده پروردگار جهانیانی! در برابر این كاسه چرمین (كه كمی آب دارد) می‌ایستی و سر و ریشت را صاف می‌كنی؟!» فرمود: «إِنَّ اللَّهَ تعالى یُحِبُّ مِنْ عَبْدِهِ إِذَا خَرَجَ إِلَى إِخْوَانِهِ أَنْ یَتَهَیَّأَ لَهُ وَ یَتَجَمَّلَ؛ (8) خدا دوست دارد هنگامی كه بنده مۆمنش نزد برادر خود می‌رود، خود را مرتّب و آراسته كند.»
حضرت آیت الله العظمی مكارم شیرازی درباره حالت ظاهری یك روحانی و مبلّغ دین می‌فرماید: «به نظر من كسی كه می‌خواهد از منزل خارج شود، مخصوصا روحانیون كه عمامه و لباس ویژه‌ای دارند، باید حتما در آینه نگاه كنند و از آراستگی و مرتب بودن ظاهرشان مطمئن شوند.» (9)
ب. پاكیزگی دهان
بی‌شک، داشتن دندانهای تمیز و سفید، خواسته هر فرد آراسته است؛ زیرا علاوه بر تأثیر بسزا در سلامت جسمی افراد، در زیبایی ظاهری نیز مۆثر است. پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه وآله در سفارش به مسواک زدن فرموده است: «مَا زَالَ یُوصِینِی بِالسِّوَاكِ حَتَّى ظَنَنْتُ أَنَّهُ سَیَجْعَلُهُ فَرِیضَةً؛ (10) آن چنان جبرئیل، مرا به مسواک زدن سفارش می كرد كه گمان بردم آن را واجب خواهد كرد.»
از آن گذشته، بوی مطبوع دهان هنگام صحبت با دیگران، الزاماً وابستگی مستقیم به رعایت بهداشت دندانها و رسیدگی به آنها و در نتیجه سالم بودن آنها دارد. از دیدگاه اسلام اهمیت استشمام بوی مطبوع از دهان انسان مسلمان به اندازه‌ای است كه با تمام سفارش اسلام بر حضور در مسجد، كسی كه دهانش بوی سیر، پیاز و ... می‌دهد نباید در مسجد حضور یابد.(11)
وقتی اسلام استشمام بوی سیر را از یك فرد نمی‌پسندد، به یقین، استشمام بوهای مختلف از دهان روحانی و رهبر معنوی در هر منطقه را نمی‌پسندد؛ چرا كه او با تمام افراد در ارتباط است و همان‌گونه كه بوی خوش از او یكی از عوامل جذب کننده است، هر گونه بوی مشمئز كننده عامل طرد افراد خواهد شد.
ابو ایّوب انصاری، میزبان پیامبر صلی الله علیه وآله در مدینه می‌گوید: شبی برای آن حضرت، غذایی همراه پیاز و سیر آماده كردیم و به حضور آن حضرت بردیم. حضرت از غذا نخورد و آن را رد كرد. من به حضور آن حضرت رفتم و عرض كردم: «پدر و مادرم به فدایت! چرا از غذا نخوردی؟ آیا مشكلی داشت؟» در پاسخ فرمود: «نه به خاطر بوی غذا، آن را نخوردم.» (12)
ج. استفاده از بوی خوش
برای ظاهر شدن در میان مردم، استعمال بوی خوش، مورد عنایت ویژه شارع مقدس اسلام بوده است. در تاریخ نقل شده است كه هزینه عطر رسول اكرم صلی الله علیه وآله گاه بیش از خوراک ایشان بوده است. و ایشان با مُشک ، خود را خوشبو می‌فرمود، چندان كه مشك بر فرق سر حضرت، برق می‌زد و نیز خود را با عطر خوشبو می‌كرد... [گاه بوی این عطر به اندازه‌ای بود] كه در شب تاریک پیش از آنكه دیده شود از بوی خوشش شناخته می‌شد؛ چنان كه رهگذران می‌گفتند: این پیامبر است. (13)
حضرت آیت الله العظمی مكارم شیرازی درباره حالت ظاهری یک روحانی و مبلّغ دین می‌فرماید: «به نظر من كسی كه می‌خواهد از منزل خارج شود، مخصوصا روحانیون كه عمامه و لباس ویژه‌ای دارند، باید حتما در آینه نگاه كنند و از آراستگی و مرتب بودن ظاهرشان مطمئن شوند»
درباره امام صادق علیه السلام نیز می‌خوانیم: جایگاه و محل عبادت آن بزرگوار در مسجد از بوی عطر آن حضرت فهمیده می‌شد. (14) البته در روایات بین عطر زنانه و مردانه فرق گذاشته شده است. عطر زنانه، آن است كه رنگ آن آشكار و بوی آن پنهان باشد و عطر مردانه، آن است كه بوی آن آشكار و رنگ آن پنهان باشد. (15)
د. لباس عامل زیبایی
از الطافی كه خداوند به انسان عطا فرموده و او را از سایر جانداران متمایز ساخته است، نعمت حجب و حیاست كه در فطرت او نهاده شده و روشن‌ترین شكل بروز آن احساس نیاز به پوشش زیبا و تمیزی است كه شایسته شأن و منزلت اجتماعی فرد باشد و آدمی را در منظر دیگران خوشایند سازد.
امام صادق علیه السلام می‌فرماید: «الْبَسْ وَ تَجَمَّلْ فَإِنَّ اللَّهَ جَمِیلٌ یُحِبُّ الْجَمَالَ وَ لْیَكُنْ مِنْ حَلَالٍ؛ (16) لباس را زیبا بپوش؛ زیرا خداوند، زیباست و زیبایی را دوست دارد؛ اما باید از حلال باشد.»
علاوه بر زیبایی، اولیای دین به نظافت لباس بسیار سفارش كرده‌اند. امام صادق علیه السلام می‌فرماید: «بِئْسَ الْعَبْدُ الْقَاذُورَةُ؛ (17) انسان كثیف (كه دیگران از او بدشان می‌آید)، بد بنده‌ای است.» بی‌شك، لباس تمیز یكی از عوامل زیبایی ظاهری به شمار می‌رود و برای یك روحانی، عامل مهمی در جذب دیگران است.
پی نوشت ها:
1) الكافی، ج 2، ص 615.
2) مجمع البحرین، فخر الدین طریحی، تحقیق: سید احمد حسینی، كتابفروشی مرتضوی، تهران، چاپ سوم، 1375 ش، ج 5، ص 225.
3) امتاع الاسماع، تقی الدین المقریزی، تحقیق: محمد عبد الحمید النمیسی، بیروت، دار الكتب العلمیه، چاپ اول، 1420 ق، ج 2، ص 191؛ و مكارم الاخلاق، حسن بن فضل طبرسی، شریف رضی، قم، چاپ چهارم، 1412 ق، ص 35.
4) وسائل الشیعه، ج 2، ص 114.
5) تحف العقول، حسن بن شعبه حرانی، انتشارات جامعه مدرسین، قم، چاپ دوم، 1404 ق، ص 100.
6) مكارم الاخلاق، ص 67.
7) من لا یحضره الفقیه، ج 1، ص 130.
8) مكارم الاخلاق، ص 96.
9) نسیم هدایت، ص 475.
10) امالی صدوق، ص 428.
11) تهذیب الاحكام، شیخ طوسی، دار الكتب الاسلامیه، تهران، چاپ چهارم، 1365 ش، ج 3، ص 255.
12) امتاع الأسماع، تقی الدین المقریزی، تحقیق: محمد عبدالحمید النسیمی، بیروت، دارالکتب العلمیه، چ1، 1420 ق، ج 7، ص 309.
13) مكارم الاخلاق، حسن بن فضل طبرسی، شریف رضی، قم، چ4، 1412 ق، ص 34.
14) همان، ص 33.
15) همان، ص 42.
16) شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید معتزلی، 20 جلد در 10 مجلد، انتشارات كتابخانه آیت الله مرعشی، قم، 1404 ق، ج 19، ص 341 و الكافی، ج 6، ص 512.
17) وسائل الشیعه، ج 5، ص 6.
فرآوری: محمدی
بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان
منبع: سایت جامع تبلیغ
