جشنی به بهانه 1+12 فروردین

سیزده بدر یا جشن بدرقه نوروز از مهمترین رسوم مشترك در میان اقوام ایرانی است كه طی سالهای اخیر روز آشتی با طبیعت نیز تلقی می‌شود. ایرانیان از گذشته‌های دور ، با آغاز بهار و ورود به سال جدید و پس از چند روز دید و بازدید و تبریك سال نو ، گویا برای تكمیل شادی خود و دور كردن غم و غصه و خمودگی ، در روز سیزدهم فروردین ماه ، با بیرون آمدن از خانه و پناه گرفتن در طبیعت ، مراسم سیزده بدر را اجرا می‌كنند.

جشن‌های نوروزی در واقع جشن‌های پایان یافتن سال گذشته و آغاز سال جدید  و جشن سیزده بدر، پایان بخش مراسم نوروزی است که در روز سیزدهم فروردین ماه اتفاق می افتد و در حقیقت طلایه ای برای آغاز کار و فعالیت های اجتماعی، فرهنگی و کشاورزی از روز پس از آن در طول سال است.

سیزده بدر جشن واقعی بهار است. طراوت و سرسبزی به طبیعت بازگشته و طبیعت مردم را به سوی خود می‌خواند. در سال‌های اخیر كه بحث‌های حفاظت از محیط زیست بیشتر مطرح شده است، سیزده بدر را روز طبیعت نامگذاری كرده‌اند. طبیعتی كه همواره در ایران مورد احترام و ستایش بوده و مردمان این سرزمین در حفظ و پاكیزگی آن كوشیده بودند. معلوم نیست بهانه بیرون رفتن در چنین روزی چه بوده است؟ آیا بنابر تصور امروزی، برای پرهیز از نحوست سیزده بوده یا دلیل وجودی آن، تجلیل از زیبایی‌های بهارانه طبیعت است؟

روز سیزده نوروز، ایرانیان بنابر سنتی دیرینه به باغ و دشت و صحرا می‌روند و روز خود را در بیرون از خانه سپری می‌كنند.

خانواده‌ها به صورت گروهی، گاه چند خانواده با هم غذای ظهر را آماده كرده و آجیل و خوردنی‌های سفره هفت سین را با خود برداشته و به دامان صحرا و طبیعت می‌روند و سبزه هفت سین را با خود برده و به آب روان می‌سپارند .

به دامن صحرا و طبیعت رفتن ، شوخی و بازی كردن،دویدن،تاب خوردن و در هر حال شاد بودن ، از ویژگی‌های روز سیزده بدر است. گره زدن سبزه به نیت باز شدن گره دشواری‌ها و برآورده شدن آرزوها ، از دیگر رسوم این روز است.

فرهنگ اساطیر برای رسم‌های سیزده بدر معنی‌های تمثیلی آورده به گونه‌ای كه شادی و خنده در این روز به معنی فرو ریختن اندیشه‌های تیره و پلیدی، روبوسی نماد آشتی و به منزله تزكیه،خوردن غذا در دشت نشانه فدیه گوسفند بریان، به آب افكندن سبزه‌های تازه رسته نشان دادن هدیه به ایزد آب یا ناهید و گره زدن سبزه برای باز شدن بخت تمثیلی برای پیوند زن و مرد برای تسلسل نسلها و رسم اجرای انواع مسابقه به ویژه اسب دوانی یادآور كشمكش ایزد باران و دیو خشكسالی است.

این باور همگانی چنان است كه اگر خانواده‌ای نتواند به علتی تمام روز را به باغ و صحرا برود، به ویژه با دگرگونی‌های جامعه شهری امروز ، در بعد از ظهرروز سیزدهم ، حتی برای زمان كوتاهی هم كه شده برای گره زدن سبزه و بیرون كردن نحسی از خانه به باغ یا گردشگاهی عمومی می‌رود.

سیزده بدر ، جشن واقعی بهار است. طراوت و سرسبزی به طبیعت بازگشته و طبیعت نیز مردم را به سوی خود می‌خواند.

اما از گذشته تا كنون ، دگرگونی‌های صنعتی و شغلی ، بزرگ شدن شهرها ، وسعت خانه‌سازی و شهرسازی و فراوانی وسایل آمد و رفت باعث شده كه خانواده ها در عین حال كه استقبال بیشتری نسبت به روآوردن به طبیعت و طبیعت گردی دارند ، اما سال به سال مجبور به پیمودن راه بیشتری برای یافتن سبزه و كشتزار جهت گذران سیزده بدر هستند چون رفته رفته استفاده بی‌رویه و نابجای انسان از طبیعت باعث نابودی آن شده است.

برای اندیشیدن به محیط زیست، مسوولیت پذیری بهترین و مهمترین ویژگی است

در سالهای اخیر كه بحث حفاظت از محیط زیست و اهمیت آن در زندگی انسان ها بیشتر مطرح شده است ، متوجه می‌شویم كه گذشتگان ما ، آثار حضور در طبیعت را درك كرده بودند و در پس دور كردن نحسی و غم و غصه از خانه ، به دنبال آثاری كه طبیعت می‌تواند روی انسان و برای متحول كردن او بگذارد، بودند.

آنان دریافته بودند كه نتایج برقراری ارتباط با طبیعت و حفظ آن كه در نهایت به نفع انسان و نسل‌های آینده است ، چیست و به تدریج با آگاهی از این تفكر ، نگرش به سیزده بدر نیز تغییر كرد بطوری كه در واقع انسان به این باور رسید كه درك بیشتر از هستی و نعمت‌های خداوند كه در محیط زندگی انسان است ، فلسفه وجودی روز سیزده بدر را تشكیل می‌دهد كه طی سالهای اخیر به روز طبیعت نامگذاری شده است . طبیعتی كه همواره در ایران مورد احترام و ستایش بوده و مردمان این سرزمین در حفظ و پاكیزگی آن كوشیده اند.

در اهمیت محیط زیست، همین بس كه در سلامت، توسعه و آرامش جامعه نقش گسترده و اساسی دارد و آن قدر این نقش گسترده است كه تمامی ابعاد زندگی انسان را در برمی گیرد و نبودش ضایعهای عظیم برای انسان است.

زندگی انسان چنان وابسته به محیط زیست است كه حذف آن را به هیچوجه قابل تصور نیست چراكه در وهله نخست به حذف انسان و حیات بشری منجر می شود. در واقع باید توجه داشت كه محیط زیست می تواند بدون انسانها زنده بماند، اما انسانها بدون محیط زیست نمی توانند زنده باشند.

در جوامعی كه حافظ محیط زیست هستند، این تلقی كه انسانها بدون محیط زیست هیچ اند، باوری عمومی است . انسانها با وجود پیشرفتهای فوق العاده امروزیشان مدیون محیط زیست اند و چه بسا كه با بحثهای فلسفی، چه با بحثهای پزشكی، زیست محیطی، اجتماعی و اقتصادی این وابستگی به محیط زیست فزونتر نیز می شود.

شاید بتوان گفت كه حفظ محیط زیست، ضروری ترین وظیفه انسانهاست چراكه به اندازه زندگی انسانها اهمیت دارد. گفتن از محیط زیست اما در بسیاری موارد دردناك است، از این بابت كه انسانها چه فجایعی بر سر این موجود ناتوان آورده اند. موجود ناتوان نامیدن محیط زیست، شاید علمی و مناسب نباشد اما واقعیت این است كه طی سالها محیط زیست با بیرحمی و شقاوت كامل مورد ظلم قرار گرفته و نتوانسته چنانكه باید از خود محافظت كند.

اندیشه ورزی در زندگی، و نه تنها زندگی كردن و لذت بردن اگر محور قرار گیرد، حفظ محیط زیست در عالیترین جایگاه اندیشه انسانی قرار می گیرد.

آسیب رسانی به محیط زیست همان صرف بودن و لذت بردن است اما محیط زیست تنها برای استفاده یا پلكانی برای پیشرفت نیست.

محیط زیست گنج نیست كه به راحتی خرجش كنیم. محیط زیست موجودی نافع است، بخصوص برای انسان. اما انسان موجود موذی و زیان رسان برای محیط زیست است و انجاست كه رد پای مسوولیت را احساس می كنیم. برای اندیشیدن به محیط زیست، مسوولیت پذیری بهترین و مهمترین ویژگی است. اگر بدون احساس مسوولیت در قبال محیط زیست به سراغ آن برویم، ویرانگر آن خواهیم شد . انسان نه تنها به خاطر خود بلكه به خاطر آیندگان ، در مقابل محیط زیست مسوول است.

منابع: ایرنا/جام جم آنلاین/ سایت مجموعه مقالات