نوروز ؛ بهترین فرصت برای صلح و آشتی
اعیاد بهترین زمان و فرصت‌هایی مغتنم برای ایجاد صلح و صفا و آشتی میان انسان‌هاست. چرا که طبیعت عید، تغییر و تحول و زدودن کدورت‌ها و افزایش نشاط و شادابی و صلح و صفا است.
سعی و کوشش برای اصلاح میان مردم، یکی دیگر از نکته‌های اخلاقی است که در قرآن اهمیت فوق العاده‌ای به آن داده شده است. قرآن می‌فرماید:
«إِنَّمَا الْمُۆْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَیْنَ أَخَوَیْكُمْ وَ اتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ»؛ «در حقیقت مۆمنان با هم برادرند، پس میان برادرانتان را سازش دهید و از خدا پروا بدارید، امید كه مورد رحمت قرار گیرید»
اعیاد بهترین زمان و فرصت‌هایی مغتنم برای ایجاد صلح و صفا و آشتی میان انسان‌هاست. چرا که طبیعت عید، تغییر و تحول و زدودن کدورت‌ها و افزایش نشاط و شادابی و صلح و صفا است.
مۆمنان برادر یكدیگرند
قرآن در اینجا به عنوان یك قانون كلى و عمومى براى همیشه و همه جا مىگوید: هر گاه دو گروه از مۆمنان با هم به نزاع و جنگ پردازند در میان آنها صلح بر قرار سازید:
«وَ إِنْ طائِفَتانِ مِنَ الْمُۆْمِنینَ اقْتَتَلُوا فَأَصْلِحُوا بَیْنَهُما فَإِنْ بَغَتْ إِحْداهُما عَلَى الْأُخْرى فَقاتِلُوا الَّتی تَبْغی حَتَّى تَفیءَ إِلى أَمْرِ اللَّهِ فَإِنْ فاءَتْ فَأَصْلِحُوا بَیْنَهُما بِالْعَدْلِ وَ أَقْسِطُوا إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُقْسِطینَ* إِنَّمَا الْمُۆْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَیْنَ أَخَوَیْكُمْ وَ اتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ»؛ «و اگر دو طایفه از مۆمنان با هم بجنگند، میان آن دو را اصلاح دهید، و اگر [باز] یكى از آن دو بر دیگرى تعدّى كرد، با آن[طایفهاى] كه تعدّى مىكند بجنگید تا به فرمان خدا باز گردد. پس اگر بازگشت، میان آنها را دادگرانه سازش دهید و عدالت كنید، كه خدا دادگران را دوست مىدارد. * در حقیقت مۆمنان با هم برادرند، پس میان برادرانتان را سازش دهید و از خدا پروا بدارید، امید كه مورد رحمت قرار گیرید.» ( حجرات/9 و 10)
همان اندازه كه براى ایجاد صلح در میان دو برادر نسبى تلاش و كوشش مىكنید باید در میان مۆمنان متخاصم نیز براى برقرارى صلح به طور جدى و قاطع وارد عمل شوید
درست است كه «اقتتلوا» از ماده «قتال» به معنى جنگ است، ولى در اینجا قرائن گواهى مىدهد كه هر گونه نزاع و درگیرى را شامل مىشود، هر چند به مرحله جنگ و نبرد نیز نرسد، بعضى از شان نزولها كه براى آیه نقل شده بود نیز این معنى را تایید مىكند:
در شأن نزول این آیات آمده است كه میان دو قبیله اوس و خزرج اختلافى افتاد، و همان سبب شد كه گروهى از آن دو به جان هم بیفتند و با چوب و كفش یكدیگر را بزنند! (آیه فوق نازل شد و راه بر خود با چنین حوادثى را به مسلمانان آموخت)
بعضى دیگر گفتهاند: دو نفر از انصار با هم خصومت و اختلافى پیدا كرده بودند، یكى از آنها به دیگرى گفت: من حقم را به زور از تو خواهم گرفت، زیرا جمعیت قبیله من زیاد است! و دیگرى گفت: براى داورى نزد رسول اللَّه (صلی الله علیه و آله و سلم) مىرویم. نفر اول نپذیرفت، و كار اختلاف بالا گرفت، و گروهى از دو قبیله با دست و كفش و حتى شمشیر به یكدیگر حمله كردند آیات فوق نازل شد و وظیفه مسلمانان را در برابر اینگونه اختلافات روشن ساخت.
در نتیجه مىتوان گفت اگر زمینههاى درگیرى و نزاع فراهم شود فى المثل مشاجرات لفظى و كشمكش‌هایى كه مقدمه نزاع‌هاى خونین است واقع گردد اقدام به اصلاح طبق این آیه لازم است، زیرا این معنى را از آیه فوق از طریق القاء خصوصیت مىتوان استفاده كرد.
به هر حال، این یك وظیفه حتمى براى همه مسلمانان است كه از نزاع و درگیرى و خونریزى میان مسلمین جلوگیرى كنند، و براى خود در این زمینه مسئولیت قائل باشند، نه به صورت تماشاچى مانند بعضى بی‌خبران بى‌تفاوت از كنار این صحنهها بگذرند. این نخستین وظیفه مۆمنان در برخورد با این صحنهها است.
در آیه بعد براى تأكید این امر و بیان علت آن مىافزاید مۆمنان برادر یكدیگرند، بنابراین در میان دو برادر خود، صلح را برقرار كنید.
اگر زمینههاى درگیرى و نزاع فراهم شود فى المثل مشاجرات لفظى و كشمكش‌هایى كه مقدمه نزاع‌هاى خونین است واقع گردد اقدام به اصلاح طبق این آیه لازم است، زیرا این معنى را از آیه فوق از طریق القاء خصوصیت مىتوان استفاده كرد
همان اندازه كه براى ایجاد صلح در میان دو برادر نسبى تلاش و كوشش مىكنید باید در میان مۆمنان متخاصم نیز براى برقرارى صلح به طور جدى و قاطع وارد عمل شوید.
چه تعبیر جالب و گیرایى كه همه مۆمنان برادر یكدیگرند و نزاع و درگیرى میان آنها را درگیرى میان برادران نامیده كه باید به زودى جاى خود را به صلح و صفا بدهد.
و از آنجا كه در بسیارى از اوقات روابط در این گونه مسائل جانشین ضوابط مىشود، بار دیگر هشدار داده و در پایان آیه مىافزاید: تقواى الهى پیشه كنید تا مشمول رحمت او شوید.
و به این ترتیب یكى از مهمترین مسئله‌هاى اجتماعى مسلمانان در برابر یكدیگر و در اجراى عدالت اجتماعى با تمام ابعادش روشن مىشود.
در برخی موارد اتفاق می‌افتد که در بین اعضای خانواده به دلائل مختلف اختلاف و کدورت به وجود می‌آید. با فرارسیدن بهار طبیعت و نو شدن درختان، می‌توان به آبیاری درخت وجود و پاکسازی آن از کدورت‌ها پرداخت و نه تنها زنگار کینه و اختلاف را از جان خویشتن زدود، بلکه زمینه را فراهم ساخت تا صلح و آشتی میان دیگر اعضای خانواده و دوستان و نزدیکان نیز برقرار سازد تا از این طریق فرمان پروردگار یکتا را نیز لبیک گفته باشیم.
زینب مجلسی راد
بخش قرآن تبیان
منابع:
مقاله فرصت‌های طلایی نوروز، محمدمهدی فجری، ص 44 و 45.
تفسیر نمونه، ج22، ص167 تا 169.
