بر فراز قلّه معنویت

از امام صادق (علیه الصّلاة و السّلام) روایت شده است كه فرمود: «ان فاطمة كانت محدثه ؛» آن بزرگوار «محدثه» بود. یعنى فرشتگان بر او فرود مى‏آمدند، با او مأنوس مى‏شدند و با او سخن مى‏گفتند. این، مشخصه‏ اى است كه روایات متعددى در باره‏ ى آن وجود دارد. «محدثه» بودن مخصوص شیعه هم نیست. شیعه و سنى معتقدند كه در دوران اسلام، كسانى بوده‏ اند یا مى‏ توانسته ‏اند وجود داشته باشند كه فرشتگان با آن‏ها سخن بگویند.

خبر از آیندگان در مصحف نور

مصداق این مطلب در روایات ما، فاطمه‏ زهرا سلام الله علیها است. در روایت امام صادق (علیه الصّلاة و السّلام) چنین است كه فرشتگان الهى نزد فاطمه‏ى زهرا (سلام ‏الله ‏علیها) مى‏آمدند؛ با او حرف مى‏زدند و آیات الهى را بر او مى‏خواندند؛ همان تعبیراتى كه نسبت به مریم (علیها السلام) در قرآن هست كه: «ان الله اصطفیك و طهرك و اصطفیك على نساء العالمین.» این عبارات را فرشتگان به فاطمه‏ى زهرا (سلام ‏الله ‏علیها) خطاب مى‏كردند و مى‏گفتند: «یا فاطمة، ان الله اصطفیك و طهرك؛» خدا تو را برگزیده و پاك قرار داده است. «و اصطفیك على النساء العالمین؛» تو را بر زنان عالم برترى داده است.

بعد امام صادق (علیه الصّلاة و السّلام)، در همین روایت مى‏فرماید:

یك شب كه ملائكه با آن حضرت مشغول صحبت بودند و این تعبیرات را مى‏كردند، فاطمه‏ زهرا (سلام‏ الله ‏علیها) به آن‏ها فرمود: «أ لیست المفضلة على نساء العالمین مریم؟» یعنى آن زنى كه خداى متعال فرموده است «و اصطفیك على نساء العالمین» آیا مریم نیست كه خدا او را بر زنان عالم برگزید؟ ملائكه در جواب، به فاطمه زهرا (سلام‏ الله ‏علیها) عرض كردند: «مریم نسبت به زنان دوران خودش برگزیده بود و تو نسبت به زنان همه دورانها از اولین و آخرین برگزیده هستى».

این چه مقام معنوى والایى است! انسان عادى مثل ما نمى‏تواند این عظمت و رتبه را به درستى، حتى در ذهن خود، تصور كند. یا در روایتى از امیر المۆمنین (علیه الصّلاة و السّلام)، نقل شده است كه فاطمه زهرا (سلام‏ الله ‏علیها) به ایشان مى‏گوید: «ملائكه مى‏آیند و مطالبى را به من مى‏ گویند.» امیر المۆمنین(علیه الصّلاة و السّلام) به ایشان مى ‏گوید: «وقتى صداى ملك را شنیدى، به من بگو تا آنچه را مى ‏شنوى بنویسم.» و امیر المۆمنین(علیه الصّلاة و السّلام)، آنچه را كه ملائكه به فاطمه زهرا (سلام ‏الله ‏علیها) املا مى‏كردند نوشت و این، كتابى شد كه در نزد ائمه‏ ما (علیهم‏ السّلام) بود و هست و «مصحف فاطمة» یا «صحیفة فاطمة» نامیده مى‏شود.

در روایات متعددى است كه ائمه (علیهم ‏السّلام)، براى مسائل گوناگون خود، به «مصحف فاطمه» رجوع مى‏كردند. بعد امام مى‏فرماید: «انه لیس فیها حلال و حرام»؛ در این كتاب، احكام حلال و حرام نیست. اما «فیها علم ما یكون»؛ بلكه همه حوادث جارى بشرى در دورانهاى آینده، در این كتاب هست.

این، چه دانش والایى است! این، چه معرفت و حكمت بى‏نظیرى است كه خداى متعال به یك زن در سنین جوانى بخشیده! این، مربوط به مسائل معنوى است.

راه وصول به مقامات معنوی

این مسائل معنوى تا حدود زیادى به فضایل عملى ارتباط پیدا مى‏كند. یعنى به آنچه كه از تلاش فاطمه‏ى زهرا سلام ‏الله‏ علیها ناشى مى‏شود. مفت نمى‏دهند و بدون دلیل نمى‏بخشند. عمل انسان در حد بالایى در احراز فضایل و مناقب تأثیر مى‏كند. دخترى كه در كوره‏ى گداخته‏ى مبارزات سخت پیغمبر (صلی الله علیه و اله) در مكه متولد شد و در شعب ابى طالب یار و غمگسار پدر بود. دخترى حدوداً هفت، هشت‏ساله یا دو، سه‏ ساله بنا بر اختلاف روایات، كمتر و بیشتر در شرایطى كه خدیجه و ابو طالب از دنیا رفتند، آن شرایط دشوار را تحمل كرد. پیغمبر(صلی الله علیه و اله) تنهاست، بى‏ غم‏گسار است، همه به او پناه مى ‏آورند؛ ولى كیست كه غبار غم را از چهره‏ى خود او بزداید؟

یك‏ وقت خدیجه بود، كه حالا نیست. ابو طالب بود، كه حالا نیست. در چنین شرایط دشوارى، در عین آن گرسنگی ها و تشنگی ها و سرما و گرماى دوران سه ‏ساله‏ شعب ابى طالب كه از دورانهاى‏ سخت زندگى پیغمبر (صلی الله علیه و اله) است و آن حضرت در دره‏اى با همه‏ مسلمانان معدود، در حال تبعید اجبارى زندگى مى‏كردند؛ این دختر مثل یك فرشته‏ نجات براى پیغمبر؛ مثل مادرى براى پدر خود؛ مثل پرستار بزرگى براى آن انسان بزرگ، مشكلات را تحمل كرد. غمگسار پیغمبر (صلی الله علیه و اله) شد، بارها را بر دوش گرفت، عبادت خدا را كرد، ایمان خود را تقویت كرد، خودسازى كرد و راه معرفت و نور الهى را به قلب خود باز كرد. این‏هاست آن ویژگیهایى كه آدمى را به كمال مى‏رساند. بعد هم در دوران پس از هجرت، در آغاز سنین تكلیف، وقتى فاطمه‏ى زهرا (سلام‏ الله ‏علیها)، با على بن ابى طالب (علیه الصّلاة و السّلام)، ازدواج مى‏كند، آن مهریه و آن جهیزیه اوست؛ كه همه شاید مى دانید كه با چه سادگى و وضع فقیرانه ‏اى، دختر اول شخص دنیاى اسلام، ازدواج خود را برگزار مى‏كند.

زندگى فاطمه‏ زهرا (سلام ‏الله ‏علیها) از همه‏ ى ابعاد، زندگى ‏اى همراه با كار و تلاش و تكامل و تعالى روحى یك انسان است. شوهر جوان او دائماً در جبهه و میدانهاى جنگ است؛ اما در عین مشكلات محیط و زندگى، فاطمه‏ زهرا (سلام ‏الله ‏علیها)، مثل كانونى براى مراجعات مردم و مسلمانان است. او دختر كارگشاى پیغمبر(صلی الله علیه و اله) است و در این شرایط، زندگى را با كمال سرافرازى به پیش مى‏برد: فرزندانى تربیت مى‏كند مثل حسن و حسین و زینب(سلام‏ الله‏ علیهم)؛ شوهرى را نگهدارى مى‏كند مثل على(سلام‏ الله‏ علیه) و رضایت پدرى را جلب مى‏كند مثل پیغمبر(صلی الله علیه و اله)!

راه فتوحات و غنایم كه باز مى‏شود، دختر پیغمبر ذره ‏اى از لذتهاى دنیا و تشریفات و تجملات و چیزهایى را كه دل دختران جوان و زنها متوجه آن‏هاست، به خود راه نمى ‏دهد. عبادت فاطمه زهرا، (سلام‏ الله‏ علیها)، یك عبادت نمونه است.

«حسن بصرى» كه یكى از عباد و زهاد معروف دنیاى اسلام است، در باره‏ فاطمه‏ زهرا (سلام‏ الله ‏علیها) مى‏گوید: به قدرى دختر پیغمبر عبادت كرد و در محراب عبادت ایستاد كه «تورمت قدماها ». پاهاى آن بزرگوار از ایستادن در محراب عبادت، ورم كرد!

امام حسن مجتبى (علیه الصّلاة و السّلام) مى‏گوید: شبى شب جمعه ‏اى مادرم به عبادت ایستاد و تا صبح عبادت كرد. «حتى انفجرت عمود الصبح». تا وقتى‏كه طلوع فجر شد. مادر من از سر شب تا صبح مشغول عبادت بود و دعا و تضرع كرد. امام حسن، (علیه الصّلاة و السّلام)، مى‏گوید طبق روایت شنیدم كه دائم مۆمنین و مۆمنات را دعا كرد؛ مردم را دعا كرد؛ براى مسائل عمومى دنیاى اسلام دعا كرد. صبح كه شد گفتم: «یا اماه!»؛ «مادرم!» «لم لا تدعین لنفسك كما تدعین لغیرك ؛» «یك دعا براى خودت نكردى! یك شب تا صبح دعا، همه براى دیگران!؟» در جواب فرمود: «یا بنى، الجار ثم الدار ؛» «اول دیگران بعد خود ما!» این، آن روحیه‏ى والاست.

منابع:

میزان الحکمه

منتهی الامال

سیره پیشوایان

زندگی نامه فاطمه زهرا (سلام‏ الله ‏علیها)