قدردانی از نعمت هاى پنهان خداوند
نعمت های در دست ما آنقدر زیاد است که اصلا قابل شمارش نیست، علاوه بر این نعمات غیر قابل شمارش و ظاهری یک سری نعمات پنهان هم برای ما قرار داده است که نتیجه و ماحصل گردانه آن ها یک نعمت ظاهر است مثل یک عدد میوه ،شاخه ای گل ،لقمه ای نان که عوامل بسیاری در جریانند تا ما داشته باشیم همه آن چیزهایی را که به رایگان داریم.
«آیا نمىبینید که خداوند آنچه را در آسمانها و زمین است، براى شما مسخر کرده است و نعمتهاى ظاهرى و باطنى خود را درباره شما کامل گردانیده، ولى گروهى از مردم (با این نشانههاى بارز توحید) ندانسته و بى دلیل و بدون کتاب روشنگر، درباره خدا سخن مىگویند. »
ـ «وقتى به آنان گفته مىشود از آنچه (آیینى که) خداوند فرستاده است، پیروى نمایید! مىگویند: بلکه آنچه که (روشى که) نیاکان خود را بر آن یافتهایم پیروى مىکنیم. آیا (صحیح است) هرچند شیطان آنان را به سوى عذاب سوزان دعوت کند. »
ـ هرکس خود را - در حالى که نیکوکار باشد - تسلیم خدا کند، قطعاً در ریسمان استوارترى چنگ در زده و فرجام کارها به سوى خداست.
ـ و هرکس کفر ورزد، نباید کفر او تو را غمگین سازد. بازگشت آنان به سوى ماست. آنان را (از نتایج) کارهاى خود آگاه مىسازیم.
خداوند از آنچه در دلهاست آگاه است.
ـ آنان را از زندگى کوتاه بهرهمند مىنماییم، سپس دچار عذاب سخت مىسازیم.
مطالعه و بررسى هربرگى از برگهاى بى شمار کتاب آفرینش، این نکته را روشن و ثابت مىکند که هر موجودى در جهان خلقت براى هدفى که مایه تکامل اوست آفریده شده است و هر موجودى با شتاب و حرکت خاصى، گاه در جهت تکامل خود بر مىدارد.
امام صادق(علیه السلام) می فرماید: در کتاب آسمانی تورات نوشته شده - در واقع حدیث قدسی است - که زوالی بری نعمتها نیست، اگر شکر آن به جای آورده شود و بقایی بری نعمتها نیست، اگر کفران شود
داشتن هدف در گرو این نیست که موجود متحرک، داراى شعور و اراده و احساس لذت و توجه به هدف و استکمال داشته باشد، بلکه با سبر و تقسیم دقیقى مىتوان ثابت نمود که علم و شعور یا احساس لذت در داشتن هدف دخالت ندارد. تنها انسان است که از این طریق، هدف خود را تعیین مىکند و با علم و اراده و احساس لذت و توجه به هدف به سوى هدف گام بر مىدارد.
آنچه در داشتن هدف، دخالت اساسى دارد، این است که موجودى، خواه از طریق اراده و احساس و خواه از طریق نیروى طبیعى، متوجه هدفى گردد که براى او کمال محسوب شود و این شرط در سراسر موجودات جهان حتى در جمادات و نباتات و... وجود دارد؛ به عبارت روشنتر، مناط هدفگیرى و هدف خواهى این است که موجود متحول و متکامل در جهت معینى که براى آن کمال است گام بردارد و تمام فعالیتهاى طبیعى و ارادى او مقدمه رسیدن به کمال شمرده شود و هدف به این معنا در سراسر جهان، اعم از جماد و گیاه و جاندار وجود دارد و این جاست که مىگوییم:
«تکامل هر موجودى هدف آفرینش است. قرآن مجید بر وجود هدف در سراسر جهان آفرینش تصریح کرده و مىفرماید:
الذین... و یتفکرین فى خلق السماوات و الارض ربنا ما خلقت هذا باطلا؛ (آل عمران ، آیه 191.116)
و کسانى که در آفرینش آسمان ها و زمین به تفکر پرداخته و مىگویند:
پروردگارا! کاخ عظیم خلقت را بى هدف نیافریدهاى.
هدف نهایى
در یک کارخانه عظیم ریسندگى و یا بافندگى و یا موسسه پتروشیمى و پالایشگاههاى نفت، دستگاههاى مختلفى کار مىکنند. هر ماشینى براى خود کار ویژهاى انجام مىدهد، ولى هنگامى که محصول کارخانه را براى فروش به بازار عرضه مىدارند، معلوم مىشود که فعالیتهاى دهها ماشین و آلات و دستگاههاى مختلف، مقدمه تولید محصول خاص بوده است.
هر چند هر دستگاه و ماشینى در ظاهر براى خود وظیفه خاصى را تعقیب مىکرد، اما مجموع این کارها و هدفهاى جزئى، مقدمه پیدایش هدف على و بالاتر بوده است.
با توجه به این مثال، وضع جهان خلقت به روشنى معلوم مىگردد، زیرا هر یک از موجودات آسمانى و زمینى، از نبات و جاندار، از ستاره و ماه براى خویش هدفى دارند، اما مجموع این هدف هاى جزئى، مقدمه یک هدف کلى و آن استقرار حیات در روى زمین و پیدایش انسان کامل است.
این اندیشه، مولود تکبر و خودخواهى انسان نیست که خود را مدار جهان و عالم خلقت را مقدمه هستى خویش بداند، بلکه حقیقى است که انسان آن را با بررسیهاى خاصى لمس مىکند.
قال الامام الصّادق(علیه السلام): «مَکْتُوبٌ فِی التَوْرَاةِ لاَزَوَالَ لِلنَّعْمَاءِ إذَا شُکِرَتْ وَلاَ بَقَاءِ لَهَا إذَا کُفِرَتْ».( اصول کافی ، ج 2، ص 94)
امام صادق(علیه السلام) می فرماید: در کتاب آسمانی تورات نوشته شده - در واقع حدیث قدسی است - که زوالی برای نعمتها نیست، اگر شکر آن به جی آورده شود و بقایی بری نعمت ها نیست، اگر کفران شود.
شرح حدیث:
بسیاری از نعمت ها که در اختیار انسان قرار می گیرد یک سلسله عوامل پیچیده دست به دست هم داده اند تا آن نعمت فراهم شده و ما در واقع نتیجه را می بینیم. به عنوان مثال پیراهنی که انسان می پوشد نعمتی از نعمتهی خداست و افراد و اشیای زیادی دست به دست هم داده اند تا این نعمت فراهم شده است. کسی که زمین را شخم زده و تخم پنبه را کاشته، کسی که آن را برداشت کرده، کارخانه ای که آن را به نخ تبدیل کرده، کارخانه ای که نخ را به پارچه تبدیل کرده و کارخانجاتی که آهن را استخراج کرده و ابزار لازم را ساخته اند و... پس هزاران هزار انسان در ساخت یک پیراهن دخیل بوده اند. علاوه بر این دانشی که بری ساخت آن به کار رفته محصول تجربیّات هزاران ساله بشر است.
اگر به این مقدّمات فکر کنیم، حسّ شکرگذاری ما تحریک می شود و در مقام شکر برمی آییم و توفیق را از خدا می خواهیم ولی باید توجّه نمود که مقدّمات توفیق به دست ماست.
شکر فقط لفظی نیست بلکه باید در عمل هم نمود داشته باشد. چرا که بهره برداری صحیح از یک نعمت شکر عملی است. افرادی بودند که شکرگزار نبوده و اوقات را به بطالت گذراندند که در نتیجه نعمت از آنها سلب شد و گرفتار شده و نتوانستند به جایی برسند. شکر نعمت را بجای آورید تا بتوانید تا آخر عمر از نعمتهای الهی بهرمند شوید.
شکر نعمت، نعمتت افزون کند کفر، نعمت از کفت بیرون کند
فرآوری : محمدی
بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان
منابع :
مربى نمونه ، تفسیر سوره لقمان آیت الله العظمی جعفر سبحانى
مشکات هدایت ، مجموعه دروس اخلاقی آیت الله مکارم شیرازی ج 1
