ماه در مُحاق
اغلب تاریخ نویسان معتقدند امام عسکری علیه السلام در سال 232 ق در شهر مدینه چشم به جهان گشود و هنوز چندسالی از عمر مبارکش نمی گذشت که به همراه پدر بزرگوارش امام هادی علیه السلام از مدینه به سامرا تبعید شد و در مرکز عسکر (لشکرگاه) تحت نظارت مأموران خلیفه ساکن شد. آن حضرت و پدر بزرگوارشان به مناسبت این که در محل استقرار لشکریان حکومت ناگزیر به سکونت شده بودند، عسکریین علیهما السلام (= دو عسکری) لقب یافته اند.
فعالیت های گوناگون امام
امام عسكری - علیه السلام- با وجود همه این فشارها و كنترلها و مراقبتهای بی وقفه حكومت عباسی، یك سلسله فعالیتهای سیاسی و اجتماعی و علمی در جهت حفظ اسلام و مبارزه با افكار ضد اسلامی انجام می داد كه برخی از آنها عبارتند از:
1ـ كوششهای علمی
گرچه امام عسكری - علیه السلام- به حكم شرائط نامساعد و محدودیت بسیار شدیدی كه حكومت عباسی برقرار كرده بود، موفق به گسترش دانش دامنه دار خود در سطح كل جامعه نشد، اما در عین حال، با همان فشار و خفقان شاگردانی تربیت كرد كه هر كدام به سهم خود در نشر و گسترش معارف اسلام و رفع شبهات دشمنان نقش مۆثری داشتند.
«شیخ طوسی» تعداد شاگردان حضرت را متجاوز از صد نفر ثبت كرده است كه در میان آنان چهره های روشن، شخصیتهای برجسته و مردان وارسته ای مانند: احمد بن اسحاق اشعری قمی، ابو هاشم داود بن قاسم جعفری، عبدالله بن جعفر حمیری، ابو عمرو عثمان بن سعید عَمری، علی بن جعفر و محمد بن حسن صفّار به چشم می خورند كه شرح خدمات و كوششهای آنان در این مجال نمی گنجد و زندگینامه پر افتخار و آموزنده آنان را می توان در كتب رجال خواند.
علاوه بر تربیت این شاگردان، گاهی چنان مشكلات و تنگناهایی برای مسلمانان پیش می آمد كه جز حضرت عسكری - علیه السلام- كسی از عهده حل آنها بر نمی آمد. امام در این گونه مواقع، در پرتو علم امامت، با یك تدبیر فوق العاده، بن بست را می شكست و مشكل را حل می كرد.
از آنجا كه شخصیتهای بزرگ شیعه در فشار بیشتری بودند، امام به تناسب مورد، هر یك از آنان را به نحوی دلگرم و راهنمایی میكرد و روحیه آنان را بالا می برد تا میزان تحمل و صبر و آگاهی آنان در برابر فشارها، تنگناها و فقر و تنگدستیها فزونی یابد و بتوانند مسئولیت بزرگ اجتماعی و سیاسی و وظایف دینی خود را بخوبی انجام دهند
2ـ حمایت و پشتیبانی مالی از شیعیان
یكی دیگر از موضعگیریهای امام عسكری - علیه السلام - حمایت و پشتیبانی مالی از شیعیان، به ویژه از یاران خاص و نزدیك، بود. با یك مطالعه در زندگانی آن حضرت، این مطلب به خوبی آشكار میشود كه گاهی برخی از یاران امام، از تنگنای مالی، در محضر امام شكوه می كردند و حضرت، گرفتاری مالی آنان را برطرف می ساخت و گاه حتی پیش از آنكه اظهار كنند، امام مشكل آنان را برطرف میكرد. این اقدام امام مانع از آن می شد كه آنان زیر فشار مالی، جذب دستگاه حكومت عباسی شوند.
3ـ تقویت و توجیه سیاسی رجال مهم شیعه
از جالبترین فعالیتهای سیاسی امام عسكری - علیه السلام - تقویت و توجیه سیاسی رجال مهم شیعه در برابر فشارها و سختیهای مبارزات سیاسی، در جهت حمایت از آرمانهای بلند تشیع بود. از آنجا كه شخصیتهای بزرگ شیعه در فشار بیشتری بودند، امام به تناسب مورد، هر یك از آنان را به نحوی دلگرم و راهنمایی میكرد و روحیه آنان را بالا می برد تا میزان تحمل و صبر و آگاهی آنان در برابر فشارها، تنگناها و فقر و تنگدستیها فزونی یابد و بتوانند مسئولیت بزرگ اجتماعی و سیاسی و وظایف دینی خود را بخوبی انجام دهند.
«محمد بن حسن بن میمون» میگوید: نامه ای به امام عسكری - علیه السلام - نوشتم و از فقر و تنگدستی شكوه كردم، ولی بعداً پیش خود گفتم: مگر امام صادق - علیه السلام - نفرموده كه: فقر با ما بهتر از توانگری با دیگران است، و كشته شدن با ما بهتر از زنده ماندن با دشمنان ما است.
امام در پاسخ نوشت:
هرگاه گناهان دوستان ما زیاد شود، خداوند آنها را به فقر گرفتار میكند و گاهی از بسیاری از گناهان آنان در می گذرد. همچنان كه پیش خود گفته ای، فقر با ما بهتر از توانگری با دیگران است. ما برای كسانی كه به ما پناهنده شوند، پناهگاهیم، و برای كسانی كه از ما هدایت بجویند، نوریم. ما نگهدار كسانی هستیم كه (برای نجات از گمراهی) به ما متوسل می شوند. هر كس ما را دوست بدارد، در رتبه بلند (تقرّب به خدا) با ماست، و كسی كه پیرو راه ما نباشد، به سوی آتش خواهد رفت.
4ـ آماده سازی شیعیان برای دوران غیبت
از آنجا كه غائب شدن امام و رهبر هر جمعیتی، یك حادثه غیر طبیعی و نامأنوس است و باور كردن آن و نیز تحمل مشكلات ناشی از آن برای نوع مردم دشوار میباشد، پیامبر اسلام و امامان پیشین - علیهم السلام- بتدریج مردم را با این موضوع آشنا ساخته و افكار را برای پذیرش آن آماده می كردند.
گاهی چنان مشكلات و تنگناهایی برای مسلمانان پیش می آمد كه جز حضرت عسكری - علیه السلام- كسی از عهده حل آنها بر نمی آمد. امام در این گونه مواقع، در پرتو علم امامت، با یك تدبیر فوق العاده، بن بست را می شكست و مشكل را حل می كرد
این تلاش در عصر امام هادی - علیه السلام - و امام عسكری - علیه السلام - كه زمان غیبت نزدیك می شد، به صورت محسوستری به چشم می خورد. چنانكه در زندگانی امام هادی- علیه السلام- آمده، آن حضرت اقدامات خود را نوعاً توسط نمایندگان انجام می داد و كمتر شخصاً با افراد تماس می گرفت.
این معنا در زمان امام عسكری - علیه السلام - جلوه بیشتری یافت ؛ زیرا امام از یك طرف، با وجود تأكید بر تولد حضرت مهدی - علیه السلام - او را تنها به شیعیان خاصّ و بسیار نزدیك نشان می داد و از طرف دیگر تماس مستقیم شیعیان با خود آن حضرت روز برزو محدودتر و كمتر می شد، به طوری كه حتی در خود شهر سامرّأ به مراجعات و مسائل شیعیان از طریق نامه یا توسط نمایندگان خویش پاسخ میداد و بدین ترتیب آنان را برای تحمل اوضاع و شرائط و تكالیف عصر غیبت و ارتباط غیر مستقیم با امام آمده می ساخت، و این همان روشی است كه بعداً امام دوازدهم در زمان غیبت صغری در پیش گرفت و شیعیان را بتدریج برای دوران غیبت كبری آماده ساخت.
نوری که سنگ را آب کرد
به دستور حكومت عباسی، امام حسن عسگری (علیه السلام) را در زندان علی بن اوتاش افكندند، او بسیار با آل محمد (صلی الله علیه وآله) دشمنی داشت و دشمن سر سخت آل علی (علیه السلام) بود و در انحراف و جنایت و ظلم هیچ باكی نداشت . امام حسن عسگری (علیه السلام) یك روز در زندان او بسر برد، در همین یك روز علی بن اوتاش آنچنان به امام گرایش پیدا كرد كه به اصطلاح 180 درجه از وضع قبل ، دگرگون گردید و به احترام امام چشمش را بلند نمی كرد و سرافكنده بود و وقتی از حضور امام (علیه السلام) خارج شد، دیدند او از نظر شناخت و معرفت و گفتار از همه مردم بهتر است. آری نور امامت ، این چنین بر قلب دشمن سرسخت تابید و او را از تباهیها پاك نموده و به سوی الله كشاند.
فرآوری: آمنه اسفندیاری
بخش تاریخ و سیره معصومین تبیان
منابع:
اندیشه قم
سایت حوزه
مجله گلبرگ ، خرداد 1381، شماره 30
داستان صاحبدلان ، محمد محمدی اشتهاردی
