نخستین کسی که با قلم نوشت

---

نقل شده که حضرت ادریس علیه السلام نخستین کسی است که با قلم نوشت. هم چنین او نخستین کسی است که طرز دوختن لباس را به انسان ها آموخت و حتی در روایات آمده که او با هر سوزنی که می زد تسبیح خدا می گفت.

ادریس(علیه السلام) یکی از پیامبران الهی است و به نظر اکثر مفسران از نوادگان آدم (علیه السلام) به شمار می آید. در تورات آن حضرت اختوخ نامیده شده و آمده است که او فرزند مهلائیل و نواده ی شیث است، و شیث فرزند آدم بوده است که پس از آن حضرت به رسالت مبعوث شد.

پس از آنکه خداوند ادریس (علیه السلام) را به مقام نبوت مفتخر ساخت، در میان مردمی که از شریعت شیت پیامبر سرپیچی می کردند به دعوت پرداخت تا آنها را به سوی سعادت رهنمون سازد.

نقل شده که آن حضرت نخستین کسی است که با قلم نوشت. هم چنین او نخستین کسی است که طرز دوختن لباس را به انسان ها آموخت و حتی در روایات آمده که او با هر سوزنی که می زد تسبیح خدا می گفت:

برخی محل ولادت آن حضرت را در بابل گفته اند که پس از آن به مصر آمد و در آنجا سکنی گزید و به دعوت مردم به اطاعت از حق و امر به معروف و نهی از منکر مشغول شد. مردم زمان او به زبان های مختلفی سخن می گفتند و تمام آن زبان ها به او تعلیم داده شده بود، همچنین او نخستین کسی است که حکمت را استخراج کرد و علم نجوم و حساب را به مردم آموخت.

او آن چنان به فراگیری علم و دانش علاقه مند بود که طالبان علم را از اطراف و اکناف فرا خواند. آنها را اکرام نمود و در برترین منازل جای داد (سمبح عاطف الزین، ص 97)

در قرآن کریم اگر چه تنها با عبارات کوتاه از ادریس (علیه السلام) یاد شده است، اما اوصافی که برای آن حضرت ذکر شده است بسیاری از معارف را در بر دارد. از این تعابیر می توان به صدیق و نبی، صبر و رفعت مکان آن حضرت اشاره نمود.

ادریس (علیه السلام) به فرمان الهی به سوی نسل قابیل مبعوث شد تا آنها را به سوی توحید دعوت کند و از کفر باز دارد، اما آنها او را تصدیق نکردند و آن حضرت با آنها وارد جنگ شد و خداوند به او توانایی داد تا با باران اندکش بر آنها چیره شود، به همین دلیل از او به عنوان نخستین مجاهد در راه خدا یاد شده است.

آمده است که ادریس (علیه السلام) صائم الدهر بود و در اطاعت و عبادت خداوند سر از پا نمی شناخت، به همین دلیل برای او در هنگام افطار طعام بهشتی نازل می گردید. اکثر مفسران و عالمان تفسیر آیه ی " و رفعتاه مکاناً علیاً " را عروج آن حضرت به آسمان دانسته اند چنان که آنها بر این باورند که آن حضرت تا به امروز زنده است.

آیت الله جوادی آملی معتقد است مقصود از رفعت حضرت ادریس (علیه السلام) نمی تواند تنها رفعت مکانی باشد چرا که تنها حضور در آسمان ها نمی تواند باعث شرافت باشد زیرا در این صورت ماه و ستارگان که در آسمانند باید از انسان برتر باشند. پس آنچه که در خصوص آن حضرت ستوده می شود. رفعت مکانی آن حضرت است زیرا خداوند رفیع الدرجات است و هر که به او نزدیک شود علو و رفعت می یابد.[جوادی آملی، تفسیر موضوعی، ج 6 ذیل حضرت ادریس (علیه السلام)]

از آن جهت که ادریس (علیه السلام) قبل از نوح (علیه السلام) می زیسته است، قطعاً دسترسی تاریخی به کیفیت زندگی آن حضرت دشوار خواهد بود، از سوی دیگر نفوذ اسرائیلیات در داستان ها کاملاً مشهود است به همین دلیل نمی توان به همه ی متون مربوط به زندگی آن حضرت تکیه کرد.

عارف نامدار ابن عربی، بر این باور است که ادریس (علیه السلام) زنده است و در آسمان چهارم حضور دارد و معنای و رفعناه مکاناً علیاً را ارتفاع به آسمان چهارم می داند اما این گفتار مستند علمی و تاریخی ندارد چنان که علامه طباطبائی نیز معتقد است بسیاری مطالب مربوط به آن حضرت از اسرائیلیات وارد منابع اسلامی شده است. (طباطبائی، ج 2، ص 107)

از آنجا که آن حضرت به نظر اکثر مفسران، اولین کسی بود که توجید و اصول شریعت را آموخت، خداوند او را به دارا بودن رفعت و مقام عالی می ستاید از میان شاگردان آن حضرت، تعدادی بیش از دیگران جذب تعالیم آن حضرت شدند که بعدها برای انتشار دعوت آن حضرت به اطراف و اکناف فرستاده شدند. برخی از سفارشات آن حضرت در خصوص پرهیز از کسب های نادرست، قناعت داشتن و توصیه به حکمت به عنوان عامل حیات آدمی، در بسیاری از کتب نقل شده است.

نقل شده که نام ادریس به آن سبب که آن حضرت بسیار درس و روایت می داد از درس مشتق شده است (قرطبی، ص 177، ج 6)؛ در حالی که به عقیده زمخشری ادریس اسم علم است و از چیزی گرفته نشده است، همان طور که واژه ی ابلیس اسم علم بوده، از ابلیس مشتق نشده است. همان گونه که نقل شد ادریس (علیه السلام) بسیار به عبادت خدا می پرداخت. در همین رابطه در روایتی از امام صادق (علیه السلام) آمده است: هر گاه به کوفه رفتی به مسجد سهله برو و حاجات خود را بخواه زیرا آنجا خانه ادریس (علیه السلام) بود که در آن خیاطی می کرد و نماز می خواند.

ادریس (علیه السلام) به فرمان الهی به سوی نسل قابیل مبعوث شد تا آنها را به سوی توحید دعوت کند و از کفر باز دارد، اما آنها او را تصدیق نکردند و آن حضرت با آنها وارد جنگ شد و خداوند به او توانایی داد تا با یاران اندکش بر آنها چیره شود، به همین دلیل از او به عنوان نخستین مجاهد در راه خدا یاد شده است.

منابع :

شماره پنجم مجله ترنم وحی

سایت حوزه

قصص قرآن مجید سور آبادی ، 236