وسیله گذر سلامت از مهلکه گناه

آیت الله جاودان در جلسه درس اخلاق

---

رسیدن به گناه و امتناع از آن یکی از مراتب بندگی است. یاد خداوند زمانی تحقق پیدا می کند که انسان به مهلکه گناه برسد ولی از انجام آن امتناع کند.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) خطاب به ابوذر فرمودند: خدا را طوری عبادت کن که گویی او را در مقابل چشمانت می بینی.

یک سۆال اساسی در جریان این حدیث، حال و هوای انسان در عبادات خود همراه با درک مشاهده عینی خداوند متعال بوده و هرکس این سوال را از خود باید بپرسد، اگر انسان خدا را حاضر ببیند چگونه عبادت می کند؟

در مقام پایین تر بندگی خداوند، اگر انسان حضور خالق هستی را مشاهده نکند ولی باید احساس کند خداوند همواره شاهد و ناظر بر اعمال ما است.

حضور خداوند به این معنا نیست که او مانند دیگر اجسام پیرامونمان حضور فیزیکی دارد بلکه انسان باید احساس کند که خداوند متعال در همه جا و هر زمان و در هر حال ناظر بر اعمال اوست.

همه نیروها از وجود با برکت خالق هستی نشأت می گیرد به طوری که راه رفتن، خوردن و آشامیدن، نگاه کردن و حتی گناه کردن انسان ها بدون خواست و اراده خداوند محقق نمی شود.

اگر انسان به درجه ای از خلوص و عرفان دست یابد که وجود خداوند را در همه حال احساس کند راه حقیقت در رسیدن به قله های رفیع والای بندگی را به سرعت طی می کند.

آیت الله ملکی تبریزی در پایان عمر شریفشان گفتند: من به آرزوی خودم رسیدم و طوری خداوند را عبادت کردم که گویی همواره شاهد و ناظر بر اعمال و رفتارم است.

اگر انسان با خود عهدی می بندد باید بدان پایبند باشد و این طور نباشد که همچون خواندن نماز اول وقت به بهانه های مختلف گاهی بر انجام آن عمل همت کند و گاهی آن را به تأخیر بیندازد.

بعضی گناهان از کسی بخشیده نمی‌شود. وقتی می‌گویید ای کاش می‌شد که فقط من را به آن گناه مۆاخذه می‌کردند چون گناه کوچکی بوده، از آن دسته گناهانی است که بخشیده نمی‌شوند.

برای خود برنامه عملی داشته باشید. بگویید من می‌خواهم از امروز صبح گناه نکنم. دوستی داشتم که تصمیم گرفته بود که از امروز به نامحرم چشمش نیفتد. آمد پیش من گفت که حالا که تصمیم گرفتم نگاهم عمدی شده. باید به خدا تکیه کنیم و شاید او برای تو کاری بکند. باید به خدا پناه ببریم. پناه بردن را می پذیرند، باور کنید می پذیرند، کمک می کنند.

اصل اول در رسیدن به اهداف والای بندگی هوشیاری انسان بوده به طوری که شاهد و ناظر بودن خداوند را در همه حال درک کند.

پروردگار عالم به پیامبر(صلی الله علیه و آله) فرمود: به عزت و جلال خودم قسم هیچگاه حجابی در بین تو و خودم قرار ندهم و همین طور که این کار با تمام دوستانم می کنم. ای پیامبر می دانی چه عیشی گواراتر و چه زندگی ای ماندنی تر و همیشگی است؟ پیامبر فرمود: خدا یا نمی دانم. خداوند فرمود: زندگی ای گواراتر است که صاحب آن غافل از ذکر و یاد من نشود و نعمت های من را فراموش نکند و شکر آنرا به جا آورد و جاهل و بی خبر از حقوق و دستورات واجبم نشود.

همچنین شب و روز رضایت من را در اعمالش بطلبد و زندگی همیشگی آن است که  صاحبش به قدری برای خود عمل کند که دنیا در نظرش کوچک و آخرت را بزرگ بداند و در کوشش برای انجام اعمال خیر همت کند و اراده و دلخواه من را بر خواست خود ترجیح داده و خشنودی من را بطلبد و من را با عظمت و قدرت بداند و حق آن را به جا آورد.

خدا را یاد کن تا یادت کند

«فاذکرونی اذکرکم؛( سوره بقره، آیه 152) بیاد من باشید تا به یاد شما باشم.» خدا با یاد کردن مۆمن، گناه را از او باز می دارد و او را از خطر معصیت می رهاند چنان که درباره حضرت یوسف(علیه السلام) فرمود: « آن زن قصد او کرد و او نیز اگر برهان پروردگار را نمی دید قصد وی می کرد این چنین کردیم تا بدی و فحشا را از او دور سازیم چرا که او از بندگان مخلص ما بود.»

( سوره یوسف، آیه 24)

مشاهده حضور حق و شهود قلبی خدا از کاملترین مصادیق یاد حق است پاداش و اثر چنین یادی آن است که سوء و فحشا از انسان باز داشته شده و گناه و فحشاء به سراغ او نمی آید. در واقع این لطف ممتاز خدا نسبت به انسان متذکر است زشتی و گناه را از نزدیک شدن به انسان سالک صالح و شاهد حق باز می دارد.

اهمیت ذکر و یاد خدا در روایات :

1.زیاد به یاد خدا بودن

ذكر خدا آن قدر داراى اهمیت است كه خداوند سبحان هم به مردان و هم زنان توصیه فرموده كه زیاد ذكر بگویید و غافل نشوید.

والذاكرین الله كثیرا و الذاكرات مردانى كه بسیار به یاد خداوند و زنانى كه بسیار یاد خدا مى كنند.(1)

در جاى دیگر به مۆمنین توصیه مى فرماید: یا ایها الذین آمنوا اذكروا الله ذكرا كثیرا اى كسانى كه ایمان آورده اید خدا را بسیار یاد كنید.(2 )

2.محبوب خداوند

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) مى فرماید: هر كس ذكر خدا بسیار كند، خداوند او را دوست دارد.(3)

3.نحوه به یاد خدا بودن

خداوند سبحان به رسول خدا (صلی الله علیه و آله) چنین مى فرماید:

1- پروردگار را در دل خود از روى تضرع و خوف یاد كن : واذكر ربك فى نفسك تضرعا و خیفة

2- آهسته و آرام نام او را بر زبان بیاور: و دون الجهر من القول

3- ذكر را همواره صبحگاهان و شامگاهان تكرار كن : بالغدو و الآصال .

4- هرگز از غافلان و بى خبران یاد خدا مباش : و لا تكن من الغافلین .(4)

4.یاد خدا در همه حال

خداوند سبحان مى فرماید:

پس از اتمام نماز یاد خدا را فراموش نكنید و در حال ایستادن و نشستن و زمانیكه بر پهلو خوابیده اید به یاد خدا باشید و از او كمك بجویید. فاذكروا الله قیاما و قعودا و على جنوبكم .(5)

5.به یاد خدا باشید

خداوند سبحان مى فرماید:

فاذكرونى اذكركم پس به یاد من باشید تا به یاد شما باشم .(6)

6.برترین ذكر

قرآن مجید برترین اعمال را معرفى مى كند: لذكر الله اكبر.(7)

7.اسرار یاد خدا

در حدیثى از امام صادق (علیه السلام) آمده است در تفسیر جمله و لذكر الله اكبر فرمود: ذكر الله عند ما احلّ و حرّم یاد خدا كردن به هنگام انجام حلال و حرام (یعنى به یاد خدا بیفتد به سراغ حلال برود و از حرام چشم بپوشد).(8)

8.داروى بیماری هاى روحى

على (علیه السلام) فرمود: ذكر الله دواء اعلال النفوس یاد خدا داروى بیماریهاى روح است .(9)

9.یاد خدا هنگام غذا خوردن

امام صادق (علیه السلام) درباره پدرش امام باقر (علیه السلام) مى فرماید: او كثیر الذكر بود، هر وقت با او راه مى رفتم ، ذكر خدا مى گفت و به هنگام غذا خوردن نیز به ذكر خدا مشغول بود. حتى وقتى كه با مردم سخن مى گفت ، از ذكر خدا غافل نمى شد.(10)

10.پشتوانه ایمان

امام على (علیه السلام) فرمود: ذكر الله دعامة الایمان ذكر خدا پشتوانه ایمان است .(11)

11.شیوه مۆ من

امام على (علیه السلام) فرمود: ذكر الله شیمة كل مۆ من یاد خدا شیوه هر مۆ من است .(12)

12.ذاكر خدا

امام على (علیه السلام) فرمود: سامع ذكر الله ذاكر شنونده ذكر خدا، ذاكر خداست .(13)

13.زبان مشغول ذكر خدا

امام على (علیه السلام) فرمود: خوشا به حال كسى كه مشغول ذكر خدا باشد، و از گفتار بیهوده خاموش بماند.(14)

14.سرگرم شدن به ذكر الهى

از امام صادق (علیه السلام) است كه به راستى خداوند عز و جل مى فرماید: هر كه به ذكر من سرگرم شود و از درخواست از من بازماند، به او عطایى بدهم بهتر از آنچه كه به كسى دهم كه از من درخواستى كند.(15)

15.كلید انس با خدا

امام على (علیه السلام) فرمود: الذكر مفتاح الانس یاد خدا كلید انس با خداست .(16)

 پی نوشت ها :

1- سوره احزاب ، آیه 35

2- سوره احزاب ، آیه 41

3- جامع آیات و احادیث نماز، شماره 1526.

4- سوره اعراف ، آیه 205

5- سوره نساء، آیه 103

6- سوره بقره ، آیه 152

7- سوره عنكبوت ، آیه 45

8- سلامت روح ، ص 85

9- غررالحكم ، ص 22

10- سلامت روح ، ص 119.

11- غررالحكم ، ص 23

12- غررالحكم ، ص 23.

13- غرر الحكم ، ص 23.

14- جامع آیات و احادیث نماز، حدیث 1554.

15- اصول كافى ، ج 6، ص 107

16- منتخب الغرر، ص 19

فرآوری : محمدی              

بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان

منابع :

مرکز مجلات تخصصی حوزه

خبرگزاری شبستان

کتاب : ذكرهاى مستحبى / مۆلف :عباس عزیزى