اعتماد به نفس یا توکل برخدا !

اعتماد به نفس یا خودباوری یعنی تکیه بر استعدادها و توانایی هایی خود و نقطه ی مقابل آن یعنی اعتماد و وابستگی به انسان های دیگر. در فرهنگ قرآنی اعتماد به نفس به معنای عزت نفس است و آن یعنی بهره‌برداری از سرمایه های مادی و معنوی انسان و آگاهی و معرفت داشتن به کرامت انسانی و آلوده نکردن این گنجینه عظیم به گناهان و معاصی و نافرمانی ها.

خود محوری یا خدا محوری

انسان ها در این تقسیم بندی دو گروهند : گروهی در زندگی هیچ نقشی برای خود در نظر نمی گیرند و همه سرنوشت خود را در دست خدا می دانند و معتقدند که همه چیز را خدا برای انسان رقم می زند و سرنوشت انسان از قبل بروی پیشانی اش نوشته شده است پیامد این اعتقاد و باور این است که این اعتقتدات مانند غل و زنجیری دست و پای انسان را در در تلاش های اخروی و دنیوی می بندد.

گروه دوم معتقدند که همه سرنوشت ما به دست خود ماست و خداوند هیچ نقشی در زندگی ما ندارد آنان بنا بر آیات قرآنی خالقیت خدا را قبول دارند که منکر تدبیر و مدبر بودن خدا هستند اینان آن قدر به خود و توانایی های خود تکیه و اعتماد دارند که ضعف و فقر خود را فراموش می کنند و همه ی موفقیت های زندگی خود را مدیون تلاش خود می دانند پیامد این اعتقاد غرور و تکبر و در آخر زمین خوردن است زیرا تکیه بر افکار پوشالی و خالی و پوچ،‌ انسان را به زمین گرم می زند امتحان کنید.

تکیه بر نفس یا تکیه بر خدا

خداوند انسان را اشرف مخلوقات خلق کرد و او را به اسرار جهان هستی آگاه کرد و سپس به فرشتگان دستور داد به انسان سجده کنید . فرشتگان در برابر عزت و شکوه و اقتدار و اختیارات انسان سر تعظیم فرود آوردند زیرا خمیر مایه این موجود صرفا آب و خاک نبود بلکه عشق و معرفت و عقل و هوش و تفکر نیز ملح وجودی او قرار داده شده بود در این مواد اولیه روح الهی در او دمیده شده بود.

وَ إِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلاَئِكَةِ إِنِّی جَاعِلٌ فِی الأَرْضِ خَلِیفَةً

چون پروردگار تو به فرشتگان گفت من در زمین جانشینى خواهم گماشت. (بقره/30)

سرمایه های وجودی

قُلْ یَا عِبَادِیَ الَّذِینَ أَسْرَفُوا عَلَى أَنفُسِهِمْ

بگو اى بندگان من كه بر خویشتن زیاده‏روى روا داشته‏اید. (زمر/53)

این کریمه به زیبایی هدر دادن سرمایه ها و توانایی های مادی و معنوی را بیان می دارد خداوند برای رشد و شکوفایی در دنیا سرمایه ها و امکانات و ابزارهایی به انسان داده و چشم و گوش و قلب و هزاران هزار نعمت بیشمار دیگر و این که انسان را به سلاح عقل و هوش مجهز نموده است تا او خود بتواند از توانمندی هایش نهایت بهره را ببرد.

حال با هر اسراف و زیاده روی و یا کم کاری و تنبلی و افراط و تفریط این سرمایه های گران قدر را تباه می کند و مانند فرزند ناخلفی می ماند که با این که پدر گنج بسیار عظیمی برای او به ارث گذاشته آن را به زمین بزند و زندگیش را نابود سازد.

عزت نفس در پرتو توکل به خدا

اگر نردبان بلندی در دست داشته باشید و آن را به دیوار محکم و بلند کوه تکیه دهید حتما شما را به قله کوه می رساند اما وقتی همین نردبان را روی زمین قرار دهید کار پوچ و بیهوده ای است که هیچ گاه شما را صعود نمی دهد.

این نردبان همان توانایی ها و استعدادهای واقعی و سرمایه های عظیم خدادادی می باشد که به امانت به دست شما سپرده شده و وقتی بر پایه توکل به خدا و در پرتو روشنایی آن قرار گیرد و مسیر قرب الهی را طی می کند اما گار تکیه اصلی انسان فقط بر توانایی های منهای خدا و قدرت لایتناهی و مشیت و اراده خدا باشد مطمئنا در همان پله اول و دوم می ماند و هیچ رشد و شکوفایی و کمالی صورت نمی گیرد.

کسانی که عزت نفس بالایی دارند در زندگی احساس کمبود نمی‌کنند آنان با تکیه بر توانایی های خود که خدا به آنها عطا کرده است و با توکل به اعتماد و پشتیبانی خداوند به همه سختی ها و مشکلات غلبه می کنند و خداوند نیز پس از آفرینش جانشین خود را رها نکرده است از این رو یاری و مساعدت و حمایت های پی در پی خود را به انسان یادآوری می کند.

آگاه باشید یاری خدا نزدیک است.

أَ نَصْرُ اللّهِ أَلا إِنَّ نَصْرَ اللّهِ قَرِیبٌ

هشدار كه پیروزى خدا نزدیك است.(بقره/214)

او با شماست هر جا که باشید.

وَ هُوَ مَعَكُمْ أَیْنَ مَا كُنتُمْ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِیرٌ

هر كجا باشید او با شماست و خدا به هر چه مى‏كنید بیناست.(حدید/4)

خداوند علاوه بر حمایت هایی که از جانب خودش نصیب انسان می کند فرشتگان خود را نیز مامور کرده است تا به انسان‌های با ایمان و آنان که پایداری می کنند کمک کنند.

إِنَّ الَّذِینَ قَالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقَامُوا تَتَنَزَّلُ عَلَیْهِمُ الْمَلَائِكَةُ أَلَّا تَخَافُوا وَلَا تَحْزَنُوا وَأَبْشِرُوا بِالْجَنَّةِ الَّتِی كُنتُمْ تُوعَدُونَ

در حقیقت كسانى كه گفتند پروردگار ما خداست ‏سپس ایستادگى كردند فرشتگان بر آنان فرود مى‏آیند [و مى‏گویند] هان بیم مدارید و غمین مباشید و به بهشتى كه وعده یافته بودید شاد باشید.(فصلت/30)

کسانی که می گفتند پروردگار خداست و آنگاه که پایداری کردند فرشتگان بر ایشان فرود آیند که نترسید و اندوه نخورید و شادمان به بهشتی باشید که نویدتان می دادند.

محصول کارخانه

هر کارخانه محصولی را تولید می کند بر روی آن برچسبی می زند که معرف آن است برای ساخت تیزرهای تبلیغاتی نکات مثبت و ارزنده و امتیازات آن را بیان می کند شما چه برچسبی به خود می زنید این برچسب نشان دهنده توانایی ها و استعدادها و لیاقت های شماست در این صورت شما سالم و از اعتماد به نفس بالایی برخوردارید اما وقتی درباره خود تفکر منفی دارید اولاً بنده شاکری نیستید دومًا از اعتماد به نفس ضعیفی برخوردارید.

وَلَا تَلْمِزُوا أَنفُسَكُمْ وَلَا تَنَابَزُوا بِالْأَلْقَابِ بِئْسَ الاِسْمُ الْفُسُوقُ بَعْدَ الْإِیمَانِ وَمَن لَّمْ یَتُبْ فَأُوْلَئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ

از یكدیگر عیب مگیرید و به همدیگر لقبهاى زشت مدهید چه ناپسندیده است نام زشت پس از ایمان و هر كه توبه نكرد آنان خود ستمكارند(حجرات/11)

عده ای در هر جایی که می نشینند از معایب خود می گویند و خود را با القاب زشت معرفی می کنند مثلا می گویند من همیشه عقلم خوب کار نمی کند حافظه ام ضعیف است ترجمه حرف آنان این است که خدا مرا بد آفریده است.

سعادت و خوشبختی ما ارتباط مستقیم با حب ذات دارد آنان که از چهره خود ناراضی اند با جراحی های زیبایی بینی و فک و دندان دائما در حال تغییر هستند انسان های ضعیغی می باشند که از واقعیات فرار می کنند اعتقادات منفی و محدود کننده درباره خود ،انسان را نابود می کند بهتر است برای تهیه برچسب خود بنشینید و نکات مثبت اخلاقی و جسمی و روحی خود را بنویسید و آن را روی درب اتاق خود بچسبانید و با هر بار دیدن خدا را با تمام وجود شکر کنید تا خدا نیز آنها را زیاد کند.

منبع:

تفسیر موضوعی – حقیقت سیرت و صورت انسان در قرآن – آیة الله جوادی آملی