شرم و حیا ، بایسته ایی برای خانواده قرآنی

خداوند در درون همه انسانها چیزی به نام فطرت را به ودیعه گذاشته است که با ساختار و سرشت انسانها آمیخته شده است ، و چون دستورات و احکام دین به گونه ای بیان شده که همه انسانها خواستار آن هستند ، لذا می گویند که دین الهی مطابق با فطرت انسان است ، که با گذشت زمان و اعصار ، قابل زوال و تغییر نیست ؛ زیرا فطرت قابل زوال نیست.

همانگونه که تشنگی در وجود انسان است و فقط با آب بر طرف می شود ، لذا انسان تشنه فقط به دنبال آب می گردد نه چیز دیگری ، خب رسیدن به کمال و....هم وقتی فطری شد ، پس انسان برای بدست آوردن آن ، فقط به دنبال اموری می رود که فطری اوست .

بنابراین منطبق بودن دین الهی و دین خالص با فطرت آدمی ، یکی از مهمترین امتیازات دین خداوند است.

از جمله امور فطری ، که خدای سبحان در همه انسانها به ودیعه گذاشته ،مسأله شرم و حیاست که در همه انسانها ، از اولین تا آخرین وجود داشته و خواهد داشت.

و در جریان حضرت آدم که اولین انسانها بودند، می بینیم بعد از آنکه از بهشت بیرون شدند ، و زشتی هایشان کشف شد،به دنبال تهیه چیزی بر آمدند که عیوب خود را بپوشانند .خب این یعنی حیا، زیرا حیا یعنی پروا داشتن :

(.....فَلَمَّا ذاقَا الشَّجَرَةَ بَدَتْ لَهُما سَوْآتُهُما وَ طَفِقا یَخْصِفانِ عَلَیْهِما مِنْ وَرَقِ الْجَنَّةِ وَ ناداهُما رَبُّهُما أَ لَمْ أَنْهَكُما عَنْ تِلْكُمَا الشَّجَرَةِ وَ أَقُلْ لَكُما إِنَّ الشَّیْطانَ لَكُما عَدُوٌّ مُبینٌ)(الاعراف-22)

(پس چون از آن درخت تناول كردند زشتی هایشان بر آنان آشكار گردید و بر آن شدند كه از برگ درختان بهشت خود را بپوشانند.)

و از اینجا روشن می شود که شرم و حیا امریست که به طور فطری در همه انسانها وجود دارد؛چرا که حتی در اولین انسانها نیز وجود داشته است.

والبته نباید فراموش کنیم که ابلیس هم سر و کارش با همین امورفطری است . تا انسان را از پوشش رحمت و حیا و از پوشش علم و ایمان و لباس انسانیت،برهنه كند.

یک نوع از این شرم وحیا ، مربوط به شرم و حیایی است که  در خانواده ها باید وجود داشته باشد.همانگونه که در اجتماع نیز وجود آن ضروری است.

قرآن کریم  به این نوع از شرم و حیا در خانواده ،  توجه ویژه ای دارد . و شاید به خاطر این باشد که  وقتی می گوییم خانواده نخستین مکان برای آموزش فرزندان است ، و از بازتاب همین بستر است که اخلاق و رفتار اجتماع ، شکل می گیرد ، پس  اگر  مهمترین  مبحث تربیتی فرزندان را حیا و عفت قرار دهیم تا فرزندانمان در همه جهات مثل کلام و رفتار و پوشش و...، حیا و شرم را در زندگی به کار بندند، خب این بدان معناست که در واقع داریم اجتماع را بر اساس محوریت دین وفطرت می سازیم .

و لذا قرآن کریم بحث حیا در خانواده را با ظرافت خاصی به والدین گوشزد می کند که :

( یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لِیَسْتَأْذِنْكُمُ الَّذینَ مَلَكَتْ أَیْمانُكُمْ وَ الَّذینَ لَمْ یَبْلُغُوا الْحُلُمَ مِنْكُمْ ثَلاثَ مَرَّاتٍ مِنْ قَبْلِ صَلاةِ الْفَجْرِ وَ حینَ تَضَعُونَ ثِیابَكُمْ مِنَ الظَّهیرَةِ وَ مِنْ بَعْدِ صَلاةِ الْعِشاءِ ثَلاثُ عَوْراتٍ لَكُمْ ...)(النور-58)

اى كسانى كه ایمان دارید باید به كسانى كه شما مالک آنان شده‏اید و كسانى كه هنوز به عقل نرسیده‏اند ، دستور دهید در شبانه روز سه وقت از شما اجازه ورود بگیرند. یكى پیش از نماز صبح و دوم هنگام نیم روز كه جامه‏هاى خویش از تن در مى‏آورید و سوم بعد از نماز شبانگاه كه این سه هنگام، هنگام خلوت شما است‏.

آنچه که در این  کریمه بیان شده ، اینست که بچه ها در صوتی که بخواهند در این مواقع  وارد اتاق یا خلوت شما شوند ،نباید سرزده وارد شوند بلکه باید اجازه بگیرند و قطعاً این نیازمند به آموزش دارد .

این مساله ، یك نوع ادب اسلامى است که متاسفانه با اینكه صریح قرآن است ولی می بینیم که كمتر رعایت مى‏شود ،و معلوم نیست به چه دلیل این حكم قطعى قرآن (ولو مستحبی باشد) مورد غفلت و بى توجهى قرار گرفته است؟! چرا در رسانه ها ی عمومی وکتابها وآموزشگاه های ما ، کم رنگ شده است.

آیا بهتر نیست که هزینه های سرسام آور که صرف جلوگیری از جرایم و تبهکاری ها می شود ، صرف فرهنگ سازی مسائل ناب قرآنی  شود که قطعا با وجود این اقدامات ضریب جرائم در جامعه به صورت قابل توجهی کاهش خواهد یافت.

اهمیت حیا

مسأله حیا و شرم، هم از نظر عقل مورد تأیید است وهم از نظر روایات اسلامی از جایگاه بالایی برخوردار است.

  شرم از اثر عقل و اصــل دین است                                                  دین نیست ترا گر تــــــــرا حیا نیست 

امام علی علیه السلام وجود حیا را نشانه ایمان می داند.«کَثرَهُ حَیاءِ اَلرَجُلِ ، دَلیلُ ایمانِهِ»یعنی کثرت حیای آدمی دلیل ایمان اوست.(غرر الحكم و درر الكلم ؛ ؛ ص525)

رسول گرامی اسلام نیز در مقام موعظه به فردی فرمودند: (اِستَحیِ مِنَ اللهِ استِحیاءَکَ مِن صالِحی جیرانِکَ فَاِنَّ فیها زیادَهَ الیَقینِ) یعنی از خداوند حیا داشته باشد چنان که از بهترین همسایه ات حیا می کنی؛ زیرا که آن بر یقین می افزاید. ( مصباح الشریعة / ترجمه مصطفوى ؛ ص321)

بنابراین همان طور که انسان مراقب است که حرمتش در میان همسایگان و حضور دیگران شکسته نشود ، به فرموده حضرت با حیا کردن از خداوند و شرم از انجام معاصی ، نیز  می تواند به یقین بیشتر دست یابد که البته یقین ، بالاترین درجه ایمان است.

منبع : وبلاگ رهپویان قرآن برگرفته از کتاب به رنگ آسمان(دكترسیدمحسن میر باقری)