خانه کعبه ، اولین معبد جهانی
بعضی از مکان ها برای عبادت بنا شده اند، جایی که از خدا یاد شود و بدین وسیله به او تقرب جست. اکثر ادیان توحیدی و یا غیر توحیدی هر یک فضا و مکانی را به عنوان معبد و محل عبادت خویش در نظر می گیرند و در آنجا به راز و نیاز می پردازند. مسلمانان نیز مسجد را به عنوان محل عبادت خویش برگزیده اند اما در مسجد نیز روی به محل دیگری یعنی خانه خدا عبادت می کنند.
تاریخچه اولین معابد جهانی؟
پیش از کعبه و مسجدالاقصی معابد زیادی وجود داشته است زیرا به قول بعضی از انسان شناسان ؛ تاریخ معابد مساوی تاریخ انسان هاست. روایتی از امیر المومنین علیه السلام درباره اینکه کعبه اولین معبد الهی است وارد شده است؛ مردی از امیرامومنین علیه السلام پرسید، آیا اولین خانه خدا کعبه بوده؟ آن حضرت فرمودند: پیش از کعبه خانه هایی برای عبادت ساخته شده است ولی کعبه اولین خانه مبارک و وسیله هدایت و رحمت و برکت است. در قرآن خداوند در سوره ال عمران آیه 6 می فرمایند:« اولین خانه ای که برای مردم بنا شده است ، خانه ای است که در مکه ساخته شده است، این خانه مبارک و جایگاه وسیله هدایت عالمیان است.» بیت الحرام که کعبه و بکّه نیز نامیده شده است اولین معبد جهانی است که برای همه مردم با دست ابراهیم خلیل ( علیه السلام ) ساخته شده است.
دومین خانه جهانی که به عنوان معبد عمومی بنا شده مسجد الاقصی است که به وسیله حضرت سلیمان در سال 1005 پیش از میلاد ، پس از قرن ها از تاریخ بنای کعبه ساخته شده است.
کعبه وسیله آزمایش
حضرت امیر علیه السلام تعبیر زیبایی درباره خانه کعبه دارند که خواندن آن خالی از لطف نیست « مگر نمی بینید خداوند سبحان انسان ها را از زمان آدم تا انسان های آخر این جهان با سنگ هایی که نه زیان می رسانندو نه نفع می بخشند و نه می بینند و نه می شنوند، آزمایش نموده ، این سنگ ها را خانه محترم خود قرار داده و آن را موجب پایداری و پا برجایی مردم گردانیده است، سپس آدم و فرزندانش را فرمان داد که به آن سو توجه کنند و آن را مرکز تجمع و سر منزل مقصود و بار اندازشان گردانند. ( نهج البلاغه ، خطبه 192)
درست است که خداوند مجرد محض است و مجرد نمی تواند مکان و خانه داشته باشد اما به خاطر آنکه همه توجهات مردم ، چه در عبادت و چه در سایر امور باید متوجّه یک نقطه، یعنی الله باشد جایی به نام خانه خدا در نظر گرفته شده تا رمز توحید صفوف، و امکان عطف توجه به نقطه معین باشد وگرنه خداوند جای ندارد تا محلی جهت سکونت داشته باشد
اولین بنیانگذار کعبه چه کسی است؟
آنگونه که از روایات استفاده می شود اولین کسی که کعبه را بنا نهاد آدم ابوالبشر بود، آنگاه در طوفان نوح این خانه خراب شد و سپس به وسیله ابراهیم و فرزندش اسماعیل تجدید بنا گردید سپس جرهم از قبیله عرب آن را تجدید بنا کرد و بار دیگر هم منهدم شد و عمالقه که مردانی از قوم هود بودند آن را ساختند و بعد از آن قریش نیز آن را ترمیم کردند.
چگونه کعبه خانه خداست:
هر ساله ایّام حج و همچنین در سایر ایّام تعداد زیادی از افراد به سوی خانه خدا رهسپار می شوند. حضرت علی علیه السلام نیز در خطبه اول نهج البلاغه مفصل در این مورد سخن گفته اند امّا سوالی اینجا پیش می آید که خداوند جسم نیست و مجرد محض است ، چگونه می شود او خانه داشته باشد؟
در جواب باید گفت درست است که خداوند مجرد محض است و مجرد نمی تواند مکان و خانه داشته باشد اما به خاطر آنکه همه توجهات مردم ، چه در عبادت و چه در سایر امور باید متوجّه یک نقطه، یعنی الله باشد جایی به نام خانه خدا در نظر گرفته شده تا رمز توحید صفوف، و امکان عطف توجه به نقطه معین باشد وگرنه خداوند جای ندارد تا محلی جهت سکونت داشته باشد اما کعبه سمبل توحید و محل رحمت پروردگار است، اگر چنین مکانی برای توجه عبادی توده مردم مقرر نمی شد اکثر مردم از توجه به موجود غیبی مجرد که از هر گونه قیدی دور است عاجز بودند از این رو خداوندمتعال مکانی را جهت توجه بندگان به سوی پررودگار قرار داد به همین خاطر توجه به سوی کعبه به منزله توجه به ذات پروردگار، جهت درک رحمت ویژه او و توحید اوست وگرنه « فاینما تولّو افثمّ وجه الله » کعبه یک سنگ نشان است که ره گم نشود.
مریم پناهنده
بخش نهج البلاغه تبیان
منابع:
1. نهج لبلاغه ترجمه دشتی
2. تفسیر نهج البلاغه ، محمد تقی جعفری، ج 2
3. جهان بینی امام علی علیه السلام، دکتر محمد علی قربانی
