بررسی حقوقی توهین به اعتقادات مذهبی

بیان غیرقابل قبول

در کنار پذیرش عمومی مفهوم آزادی بیان، یک اجماع قطعی حقوق نیز وجود دادر مبنی بر اینکه باید برای آزادی حد و مرز مشخص کرد؛ به عنوان مثال در ایالات متحده آمریکا در توضیح اصلاحیه اول [1791] محدودیت های ذیل بر بیان وضع شده اند:

1- سخنانی که به منافع اشخاص ضرر بزند. (مانند تهمت و اقترا)

2- سخنانی که به جامعه بصورت کلی صدمه  می زنند (مانند سخنان وقبح آمیز)

3- سخنانی که محل نظم عمومی باشند (مثلا سخنانی که باعث ایجاد وحشت عمومی شود)

4- سخنان که به صورت مستقیم حکومت آمریکا را مورد تهدید قرار دهند (مفاد قوانین ضد تروریستی و قانون میهن پرستی)

همین قیود قانون اسامی جمهوری اسلامی ایران نیز به طور کلی بیان شده است اصل بیست و چهارم مقرر می دارد «نشریات و مطبوعات در بیان مطالب آزادند مگر آنکه مخل به مبانی اسلام یا حقوق عمومی باشد تفصیل آن را قانون معین می کند»

با آنکه پذیرفتیم بیان از ضروریات زندگی انسان برای فهم و درک امور زندگی شخصی و عمومی است ولی این حق مانند هر حق دیگری می تواند مورد سوء استفاده قرار گیرد مثلا همان طور که بیان مسایل مربوط به حریم خصوصی یک فرد، می تواند به زندگی مادی و معنوی او زیان برساند و به همین دلیل در تمامی کشورها جرم انگاری شده است، توهین به شخصیت افراد و اعتقادات شان و حتی ارزش های عرفی جامعه (از قبیل آداب و رسوم) نیز جرم انگاری شده است این است که قانون گزاران و قضات همه کشورها ناگزیر از تمایز بین «بیان قابل قبول» و «بیان غیرقابل قبول» هستند. چنانکه بند 2 ماده 29 اعلامیه جهانی حقوق بشر هم تمامی آزادی ها از جمله آزادی بیان را مقید به مراعات حقوق و آزادی های دیگران و اخلاق، نظم عمومی و رفاه همگانی کرده است.

مسئولیت سوء استفاده از آزادی بیان

در تمامی نظام های حقوقی با پذیرش اینکه آزادی بیان نامحدود وجود ندارد برای تضمین این اصل، از «مسئولیت» حقوقی و کیفری استفاده شده است یعنی اگر عامل سوء استفاده از حق آزادی بیارن، به فرد یا افراد دیگری به واسطه بیانی که داشته خسارتی وارد کند. باید غرامت آن را بدهد. اعم از اینکه آن خسارت مادی بوده یا معنوی و روانی آمریکایی ها برای همین بخش اخیر خسارتی بسیار هنگفت تحت عنوان «خسارت تنبیهی» Punitive Damagel ایجاد کرده اند که هر عامل زیان زننده ای علاوه بر جبران خسارت های وارده، از توهم امکان خسارت مجدد هم بیرون بیاید در مسئله توهین به پیامبر اکرم در فیلم آمریکایی «بی گناهی مسلمانان»، تحقق جرم توهین مذهبی Insulting Religion/ blasphemyقطعی است. چنانکه در بخش 1.1A3 دستورالعمل 2009 محکومیت ایالات متحده امکان مجازات شدیدتر عاملان عمدی توهین به مقدسات آمده است و همچنین بر اساس بند سوم ماده 415 قانون مجازات ایالت کالیفرنیا این اقدامات به عنوان «خلال در صلح» Peace disturbing theبه علت بیان کلمات توهین آمیز Words offensive محسوب و با مجازات زندان و جریمه نقدی یا هر دو موجه می شود و به علاوه آنکه باید فرآیند تصویب و اجرایی شدن «قطعنامه توهین به ادیان» را که از سال 1999 در مجمع عمومی متوقف ماده است را به حد پی گیری کرد. به این ترتیب علاوه بر اقدامات ملی هر کشورعلیه عاملان این توهین، چنین اقدامی به جهت عدم جلوگیری از انتشار نیز با مسئولیت مقامات آمریکایی مواجه می شود و می توان نهادهای بین المللی همانند مجمع عمومی سازمان ملل و نهادهای حقوق بشری همانند شورای حقوق بشر را مجاب به صدور قطعنامه و در ادامه پی گیری قضایی در دادگاه های بین المللی کرد از طرف دیگر از سازمان همکاری های اسلامی نیز توقع ایجاد یک نهاد قضایی برای صیانت از اسلام و مسلمانان که مورد تجاوز و آسیب های جدی قرار گرفته اند می رود.

منبع : روزنامه همشهری