موقعیت های تکراری یا تکرار موقعیت

سری دوم «خانه اجاره‌ای» به كارگردانی شاهد احمدلو كه از شبكه سوم سیما پخش می‌شود، با تكیه بر چند شخصیت محوری، به سراغ داستان‌ها و ایده‌های مختلفی می‌رود. داستان‌هایی كه در این مجموعه استفاده می‌شود، معمولا ساده و بدون پیچیدگی خاصی است.

شخصیت‌ها در موقعیت‌هایی نه چندان عجیب قرار می‌گیرند اما عكس‌العمل‌های عجیب نشان می‌دهند. برای حل كردن مشكلات كوچك، بسیار دست و پا می‌زنند و سیر داستان را از واقعیت دور می‌كنند. گاهی به نظر می‌رسد برای ایجاد موقعیت كمیك، از رعایت بعضی از واضحات در تعریف روابط شخصیت‌ها چشم‌پوشی می‌شود.

برای مثال در خانه اجاره‌ای پدر و دختر چند دقیقه كنار هم می‌نشینند و بدون این كه به صورت یكدیگر نگاه كنند، برای یكدیگر گریه و زاری می‌كنند، در حالی كه هیچ كدام متوجه آن دیگری نمی‌شود. در حالی كه واضح است یك پدر و دختر براحتی می‌توانند كیفیت صدای یكدیگر را تشخیص دهند. آن هم وقتی در فاصله یك متری هم نشسته‌اند، اما چون فكر می‌كنند از هم فاصله دارند، با هم تلفنی صحبت می‌كنند.

درست است كه كمدی، خیلی وقت‌ها چارچوب منطق را كمی جابجا می‌كند و حتی لازم نیست به اندازه درام واقعی و باورپذیر باشد، اما گاهی برخورد كاملا تخیلی با یك رابطه واقعی مسیر سریال را به بیراهه می‌كشاند. ضمن این كه از این موقعیت‌ها در سریال‌ها و فیلم‌های بسیاری استفاده شده و هر چه می‌گذرد بیشتر شكل كلیشه به خود می‌گیرد. همان طور كه بعضی از ایده‌ها در بیشتر طنزهای آپارتمانی تكرار می‌شود مثل ایده انتخاب مدیر ساختمان یا ورود همسایه‌های جدید، بعضی از روابط هم به همان شكل چندباره مورد استفاده قرار می‌گیرد. چنین ایده‌هایی به دلیل تكرار بیش از اندازه، رنگ و بوی خود را از دست می‌دهد. بنابراین برای این كه هنوز قرار دادن شخصیت‌ها در این موقعیت‌ها بتواند مخاطب را جذب كند، احتیاج به عوامل دیگری از جمله تكیه بر بداهه‌پردازی‌های بازیگران است.

خانه اجاره‌ای از بازیگران مطرح و سرشناسی در زمینه كمدی بهره می‌گیرد كه هر كدام پیش از این در سریال‌های دیگر مهارت و توانایی خود را به نمایش گذاشته‌اند. در خانه‌اجاره‌ای هم از آنها انتظار دیگری نمی‌رود جز این كه نوعی از بازی كه قبلا امتحان خود را پس داده دوباره به نمایش بگذارند. بنابراین از بازیگران این مجموعه، نقش‌هایی آشنا، با حركاتی آشنا و حتی صداسازی‌ها و میمیك‌های تكراری می‌بینیم.

بداهه‌پردازی بازیگران هم گاهی به كمك سریال می‌آید و نمكی به آن می‌دهد اما نمی‌توان انتظار داشت تمام بار جذابیت سریال را بازیگران با بازی‌هایشان به دوش بكشند. شوخی‌های كلامی، تكیه كلام و حتی گاهی توهین و تشر كه در قالب یك لحن طنزآمیز پنهان شده، در میان آدم‌های خانه اجاره‌ای به وفور رد و بدل می‌شود.

در این میان گاهی در دیالوگ‌ها اشاراتی به فیلم‌ها و سریال‌های شناخته شده صورت می‌گیرد كه بعضی اوقات خوش می‌نشیند و جالب از كار در می‌آید. البته معلوم نیست منظور از این اشارات، نقد یا هجو آن فیلم معروف است یا ابراز ارادت، اما گاهی كشف این كنایه‌ها لبخندی روی لب مخاطب می‌نشاند.

سری اول خانه اجاره‌ای جزو مجموعه‌های به یاد ماندنی و مثال زدنی نبود و معلوم نیست سری دوم آن كه با تغییرات زیاد نسبت به سری اول ساخته شده، بتواند جایگاه خاصی پیدا كند. البته درست است كه نمی‌شود سرنوشت یك سریال 90 قسمتی را از قسمت‌های اول تعیین كرد اما فراموش نكنیم مخاطب با دیدن همان چند قسمت اول یا یك سریال را دنبال می‌كند یا از تماشای آن صرف نظر می‌كند.

ممكن است در قسمت‌های پیش رو در خانه اجاره‌ای تحولی ایجاد شود كه عیار آن را ارتقا دهد اما در چند قسمت اول چیزی جز تكرار عناصر موفق در سریال‌های قبلی دیده نشده است. در حالی كه یكی از عواملی كه باعث می‌شود یك سریال 90 شبی بتواند مخاطب را با خودش همراه نگه دارد، این است كه شخصیت‌های جدیدی را در موقعیت‌های جدیدی قرار دهد. مثلا چیزی كه در سریالی مثل «شب‌های برره» كه بعد از گذشت چند سال هنوز براحتی به یاد آورده می‌شود، حضور آدم‌های جدیدی بود كه در فضای جدید روبه‌روی مخاطب قرار می‌گرفتند. اما از آنجا كه بخشی از شخصیت‌های خانه اجاره‌ای در سری اول آن به بیننده معرفی شده‌اند، از همان ابتدا آنها را درگیر مشكلات و معضلات مختلف می‌بینیم.

البته مشكلاتی كه قبلا در سریال‌های دیگر بسیار به آنها پرداخته شده است، به نظر می‌رسد تنها نكته‌ای كه می‌تواند خانه اجاره‌ای را از ورطه تكرار رها كند، استفاده از داستان‌های تازه‌تر و ایده‌های پركشش‌تر است. باید منتظر ماند و دید كه در قسمت‌های بعدی چنین اتفاقی می‌افتد یا این مجموعه هم بدون این كه ویژگی خاصی را به ظهور بگذارد به پایان می‌رسد.