سرچشمه فضایل

عصر طلوع خِرَد

امام صادق علیه السلام ، فاتح قلّه های دانش بود که به سازندگی شاگردانی نیکْ بخت در مکتب فکور و پر جاذبه خویش می پرداخت. عصر آن پیشوای ممتاز و نمونه برجسته تعقل را می توان عصر تزریق اندیشه های ناب در حوزه اسلام و طلوع جنبش های فرهنگی شعورمند در بافت مذهب دانست. دوران دستاورد گران سنگ مناظره ها و رویارویی ایده ها. دوره همْ تراز کردن دیدگاه های بشری و قوام پایه های تفکّر. برهه راهیابی جلوه های بدیع به حیطه اذهان و مقطع ستیز برهان صادق با هرچه انحطاط و ناپاکی و آموزه های ناروا.

دانش سرایی پهناورتر از قرون

شیوه عملی امام صادق علیه السلام ، احیای اندیشه های شیعی و منسجم کردن خطوط مکتب و تنظیم خط فکری تشیع بود. به همین دلیل، پیش از آنکه این مکتب عنوان دیگر یابد، «مذهب جعفری» نامیده شد. او حقایقی را در جهان آشکار ساخت که بالاتر از مرز زمان آن روز بود. پیشرفت فرهنگ و تمدن اسلامی، مرهون اقدام های امام صادق علیه السلام است. (علی قائمی، در مکتب احیاگر تشیع، انتشارات امیری، چ1، بهار 77، ص 9)

دریای دانایی

با کاوش و آمارگیری از کتاب های غنی همچون بحارالانوار، درمی یابیم به اندازه ای که از امام صادق علیه السلام روایت وارد شده است، از دیگر معصومان علیهم السلام نقل نشده است. این حجم بالا، تنها سخنان آن امام در محدوده فقه، حکمت و تفسیر است. دیگر روایات امام در علوم دیگر، قربانی اختلاف های سیاسی شد. چه بسیار کتاب هایی که به واسطه سیاست های نادرست، در آب ها و آتش ها افکنده شدند. چه بسیار محدّثان فرهیخته که به سبب هراس از خون ریزی، جرئت مطرح کردن این اندیشه های روشن را نداشتند. محمدبن مسلم، یکی از شاگردان حضرت با سی هزار حدیث در سینه، زمینه را برای نقل حتی یکی از آنها آماده نمی دید. (سید محمد تقی مدرسی، زندگی و سیمای حضرت امام جعفر صادق علیه السلام ، ترجمه: محمد صادق شریعت، مۆسسه فرهنگی انصارالحسین علیه السلام ، چ 2، زمستان 72، صص 18 ـ 19)

اینها، گواه بر پهناوری فراتر از تصوّر این دانشگاه است که حتی اکنون با منابع از دست رفته، پاسخگوی نیازهای فراوان امروز به شمار می آید.

سخاوتی از سر وجدان

در سخاوت و ایثار، خلف و یادگار راستین و صادق امام على بن ابیطالب (علیه السلام) بود . او بخشى از درآمد خود را براى رفع اختلاف و حل مشاجره ى دو برادر مسلمان تعیین كرده بود كه غالبا بر اساس امور مالى منازعه مى كنند و سفارش كرده بود این امر از دیگران پوشیده و مخفى نگه داشته شود . او معتقد بود كه كمال احسان در سه چیز نهفته است:

1. در سرعت و تعجیل در خیرات

2 . در كوچك شمردن و تصغیر خیرات خویش

3 . در پنهان داشتن و سرّى نمودن آن .

به همین دلیل بیشتر اوقات احسانها و نیكوكاریهاى خود را مخفى از نظر مردم انجام مى داد مگر آنكه در افشاى آن خیر و مصلحت والاترى وجود داشته باشد . سخاوت و بذل او بهترین دلیل شعور اجتماعى او بوده و پنهان داشتن آن دلیل قوت وجدان دینى و احساسات عمیق مذهبى اوست.

خلق و خوى محمدی

حضرت صادق (علیه السلام) مانند پدران بزرگوار خود در كلیه صفات نیكو و سجایاى اخلاقى سرآمد روزگار بود. حضرت داراى قلبى روشن به نور الهى و در احسان و انفاق به نیازمندان مانند اجداد خود بود. داراى حكمت و علم وسیع و نفوذ كلام و قدرت بیان بود. با كمال تواضع و در عین حال با نهایت مناعت طبع كارهاى خود را شخصا انجام مى داد، و در برابر آفتاب سوزان حجاز بیل بدست گرفته در مزرعه خود كشاورزى مى كرد و مى فرمود: اگر در این حال پروردگار خود را ملاقات كنم خوشوقت خواهم بود، زیرا به كدّ یمین و عرق جبین آذوقه و معیشت خود و خانواده ام را تامین مى نمایم .

ابن خلكان مى نویسد: امام صادق (علیه السلام) یكى از ائمه دوازده گانه مذهب امامیه و از سادات اهل بیت رسالت است . از این جهت به وى صادق مى گفتند كه هر چه مى گفت راست و درست بود و فضیلت او مشهورتر از آنست كه گفته شود. مالك مى گوید: با ایشان سفرى به حج رفتم ، چون شترش به محل احرام رسید، امام  حالش تغییر كرد نزدیك بود از مركب بیفتد و هر چه مى خواست لبیك بگوید صدا در گلویش گیر مى كرد. به او گفتم : اى پسر پیغمبر ناچار باید بگویى لبیك، در جوابم فرمود: چگونه جسارت كنم و بگویم لبیك ، مى ترسم خداوند در جواب بگوید: ((لا لبیك و لا سعدیك.))

دعایی کوتاه با فضیلتی بی شمار

در مورد ذکر شریف صلوات، مطالب فراوان است؛ از جمله آنچه شیخ صدوق در علل الشرایع می نگارد که خداوند ابراهیم را خلیل خود گردانید، برای آنکه بر محمّد و آل محمّد صلی الله علیه و آله، صلوات بسیار می فرستاد. یا آنچه در امالی خود نگاشته است که مهریه حوّا ده صلوات بوده است و... .

شخصی به امام صادق علیه السلام عرض کرد: من داخل خانه کعبه شدم و هیچ دعائی به یادم نیامد، مگر صلوات بر پیامبر، اکنون حال من چگونه است؟ امام علیه السلام فرمودند: «هیچ کس از کعبه بیرون نیامده که عملش از عمل تو بهتر باشد؛ لَمْ یُخْرِجْ اَحَدٌ بِاَفْضَلِ مِمّا خَرَجْتَ». (گنجینه نور، ص 495، به نقل از ثواب الأعمال، ص 140؛ بحار الانوار، ج 91، ص 57، حدیث 34)

                                                                                                                                    فرآوری: آمنه اسفندیاری

منابع:

کتاب 14 اختر تابناک، احمد احمدی بیرجندی.

سایت حوزه.