اثبات وجود امام زمان(عج)

یکی از مباحث در حوزه مهدویت، اثبات وجود امام زمان ـ علیه السلام ـ است .ابتدا خوب است بدانیم  چگونه مى‌توان امام زمان‌(عج) را شناخت؟

شناخت بر دو قسم است: «شناخت تاریخى» و «شناخت واقعى»، که از قسم نخست مهم‌تر است. مسئله مهم این است که ما آن حضرت را به حقیقت بشناسیم و ایشان نیز ما را ببینند؛ نه این‌که ما حضرت را ببینیم. در زمان پیامبر صلى‌اللّه‌علیه‌وآله‌وسلم (که مقامش از همه امامان بالاتر است) عده زیادى آن وجود مبارک را مى‌دیدند، اما خداى سبحان درباره آن‌ها فرمود: «و تراهم ینظرون الیک و هم لایبصرون»(1) آن‌ها را مى‌بینى که به تو مى‌نگرند، ولى تو را نمى‌بینند. اهل نظر هستند، اما اهل بصیرت نیستند.

هنر این است که به گونه‌اى باشیم که وجود مبارک امام زمان عجل‌اللّه‌تعالى‌فرجه‌الشریف ما را ببینند. در قرآن کریم آمده است: خدا که بر همه چیز بصیر است، در روز قیامت به عده‌اى نگاه نمى‌کند: «ولایکلّمهم اللّه و لاینظر الیهم یوم القیامة و لایزکّیهم»(2) و نگاه تشریفى خود را نسبت به عده‌اى اعمال نمى‌کند. اگر ما در مسیر صحیح حرکت کنیم، آن حضرت ما را مى‌بیند.

و اما اثبات وجود امام زمان(عج)

این نکته اساس حرکت تخریبی مخالفان نیز برای ایجاد شبهه و شک در این رکن رکین است و در روایات ما نیز اشاره شده است که طول غیبت حضرت، باعث به وجود آمدن شک و شبهه در قلوب افراد متزلزل می شود تا آن جا که عده ای می گویند: اصلاً، امامی نیست و چنین فردی متولد نشده است لذا اثبات وجود امام و بلکه اثبات اضطرار به او، نکته مهمی است که در حوزه مهدی پژوهی، نقش بسزایی دارد.

قرآن مجید، این حقیقت را که هر زمانی، امامی الهی برای مردم وجود دارد، و جریان هدایت اضطرار به وجودش دارد، به بیان های مختلفی طرح کرده است. فهم این نکته، محتاج آن است که نخست، تعریف امام از دیدگاه قرآن برای ما روشن شود. قرآن مجید می فرماید: وَ إِذِ ابْتَلَی إِبْرَاهِیمَ رَبُّهُ بِکَلِمَاتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قَالَ إِنِّی جَاعِلُکَ لِلنَّاسِ إِمَامًا قَالَ وَمِنْ ذُرِّیَّتِی قَالَ لا یَنَالُ عَهْدِی الظَّالِمِینَ.(3)

مرحوم علامه طباطبائی(ره) می گوید: «الامام هو الذی یقتدی و یأتم به الناس .....» امام کسی است که مردم به او اقتداء می کنند و در کردار و گفتار، از او پیروی می کنند. برخی از مفسران گفته اند: (مراد از (امام )همان نبوت است، زیرا نبی کسی است که امتش در مسائل دینی به او اقتداء می کند.) ایشان می گوید: این سخن مفسران، ناصواب است. شاهد سخن اینجا است که علامه می گوید منشاء این گونه تفاسیر نامربوط، عدم فهم صحیح امامت از منظر قرآن است که گروهی، آن را به (نبوت) و برخی (مطاع بودن) وعده به معنای «خلافت و وصایت و ریاست امور دین و دنیا تفسیر کرده اند.در منطق قرآن، هر جا امامت طرح شده است، در کنارش، هدایت هم مطرح است: وَجَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّةً یَهْدُونَ بِأَمْرِنَا(4) و وَجَعَلْنَا مِنْهُمْ أَئِمَّةً یَهْدُونَ بِأَمْرِنَا لَمَّا صَبَرُوا وَکانُوا بِآیَاتِنَا یُوقِنُون(5).

علامه طباطبائی (ره) چنین بیان می کند: امام کسی است که مردم را در روز قیامت به سوی خدا سوق می دهد، همان طور که آنان را در ظاهر و باطن این دنیا رهبری کرد. آیه شریفه، این نکته را نیز می رساند که هیچ زمانی، نمی تواند بدون امام باشد، به خاطر این که فرموده: «کل اناس» همه مردم در همه زمان ها. نکته ای که استفاده می شود آن است که زمین مادامی که انسان در آن وجود دارد،از امام و حجت حق خالی نمی شود.(6)

ایشان در ذیل آیه هفتاد و یکم سوره اسراء که می فرماید: «یوم ندعو کل اناس بامامهم» می گوید: آن چه از این آیه استفاده می شود، این است که این فراخوان، شامل همه انسان ها از اولین و آخرین می شود... از این آیات قرآن، ضمن فهم نقش امام در هستی، همیشگی و پیوستگی این جریان زلال نیز فهمیده می شود پس درعصر ما هم وجود با برکت حضرت مهدی ـ علیه السلام ـ که قطب عالم امکان و هادی دلها و افعال مومنان و سالار کاروان حق پویان است، امری مسلّم و قطعی است.

آیه دیگری که از قرآن بر اثبات وجود امام و ضرورت او دلالت دارد عبارت است از این آیه: إِنَّمَا أَنتَ مُنذِرٌ وَلِکلِّ قَوْمٍ هَادٍ(7) تو تنها بیم دهنده و برای هر گروه هدایت کننده هستی. این آیه نیز به وضوح، امام هدایتگررا برای همه اقوام ثابت می کند که این مطلب جای نقض و اشکال نیست. در تفسیر نور الثقلین حدود پانزده روایت در این زمینه نقل شده است. که از جمله: امام صادق ـ علیه السلام ـ می فرماید: هر امام معصومی هدایت گر برای زمان خود است یا هدایت گر اقوامی است که در زمان او زندگی می کنند(8).

آیه دیگری که به وضوح، بر وجود امام معصوم در همه زمان ها دلالت دارد، آیه کریمه یا ایها الذین آمنوا اتقو الله و کونوا مع الصادقین(9) ای مومنان تقوا پیشه کنید و با صادقان باشید.

دستور همراه بودن با صادقان، به طور مطلق، و جدا نشدن از آنان بدون هیچ قید و شرطی دلالت دارد که منظور «امام معصوم» است. فخر رازی چنین می گوید: کسی که جایز الخطاء است، واجب است اقتداء به کسی کند که معصوم است. معصومان کسانی اند که خدای متعال آنان را «صادقان» شمرده است. و این معنا در هر زمانی ثابت است. بنابراین درهر زمانی باید معصومی وجود داشته باشد.(10)

اگر چه ایشان، در فهم مصداق معصوم، دچار اشتباه شده، لکن ضرورت وجود معصوم را در هر عصری پذیرفته است.

این نکته را جابر بن عبد الله انصاری از امام باقر ـ علیه السلام ـ نقل می کند که در تفسیر این آیه حضرت فرمود: منظور از «کونوا مع الصادقین» آل محمد است.(11)

از آیاتی که نقل شد چنین بر می آید که امامت، واقعیتی است که هستی، لحظه ای بدون آن نمی تواند باقی بماند و تا انسانی روی زمین هست و تا تکلیف هست، وجود چنین امامی ضروری است. بنابراین وجود امام معصوم در عصر ما نیز امر مسلّم و غیر قابل تردید است. و آن امام زمان ـ علیه السلام ـ می باشد.

مرحوم کلینى رضوان‌اللّه‌علیه نیز در کتاب شریف کافى طى بابى از ائمه علیهم‌السلام نقل کرده است: به سوره قدر احتجاج کنید، زیرا در سوره قدر آمده است، هر سال لیلة‌القدرى دارد و فرشتگان در شب قدر، هر سال با همراهى روح (جبرئیل سلام‌اللّه‌علیه)، همه احکام و امور را به زمین نازل مى‌کنند. وقتى فرشتگان، احکام و امور را به زمین مى‌آورند، باید آن‌ را به کسى بسپارند. چون افراد عادى نمى‌توانند میزبان فرشتگان باشند و احکام صادره را تحویل بگیرند، پس تنها کسى که در روى زمین مهمان‌دار فرشتگان و تحویل‌گیرنده این امور و مقدّرات است، وجود مبارک ولى‌ عصر عجل‌اللّه‌تعالى‌فرجه‌الشریف است؛ بنابراین با توجه به روایاتى که مرحوم کلینى نقل کرد، از نظر قرآن، در شب قدر که همه فرشتگان به همراهى جبرئیل سلام‌اللّه‌علیه یا روح، مقدّرات امور را نازل مى‌کنند، باید آن‌را به کسى بسپارند و به او گزارش بدهند؛ گیرنده این امور وجود مبارک ولى‌عصر ارواحنا فداه است.

پی نوشت ها:

1.اعراف:198.

2.آل عمران:77.

3. بقره : 124.

4. انبیاء :73.

5. سجده:24.

6. المیزان، علامه طباطبائی (ره) ج 1، ص 376.

7. رعد : 7.

8. تفسیر نور الثقلین، ج 2، ص 482.

9. برائت : 119.

10. پیام قرآن، ج 9، ص51.

11. معجم احادیث الامام المهدی، ج 5، ص157.

منابع:

سایت کشکول جوان

سایت پرسمان

تفاسیر المیزان و نور الثقلین

مرکز خبری حوزه