ادبیات اینترنتی جایگاهش را می یابد

احمد بیگدلی بر گزیده کتاب سال جمهوری اسلامی ایران، داستان اینترنتی را پدیده تازه ای توصیف کرد که نویسندگان و مخاطبین خاص خودش را یافته و باید به عنوان یک نوع تازه ادبیات به رسمیت شناخته شود.

آقای بیگدلی به نظر شما ادبیات  می تواند اشکال تازه ای در اینترنت تولید کند؟

به تازگی یک نوع داستان در رابطه با فضای اینترنت پدیدار شده است، چیزی که اصلا پیش از این در ایران سابقه ای نداشت. در حال حاضر ما با داستان های خاص اینترنتی رو به روییم که جایشان را در میان نویسندگان و کاربران اینترنتی باز کرده است. اگر پیش از این کسی اینگونه می نوشت مورد قبول و پذیرش نبود اما امروز این سبک نوشتار جای خودش را باز کرده است.

مشخصه اصلی داستان های اینترنتی چیست؟

شاید بتوان گفت مقدمه پیدا شدن داستان های اینترنتی  از داستان های کوتاه کوتاه یا مینی مال است. این داستان ها بسیار موجز، صریح ، بدون یک کلمه اضافی و حتی بدون دیالوگ هستند.

آیا خاستگاه  داستان های مینیمال را باید در فضای اینترنت جستجو کرد؟

داستان های مینی مال اول بار در خارج از فضای اینترنت پدید آمد.من یادم هست ده – دوازده سال پیش در اصفهان پای صحبت های آقای جواد جزینی نشسته بودیم که از داستان های مینی مال صحبت شد.آن زمان اینترنت هنوز به شکل امروزی گسترده نشده بود. مینیمالیزم خیلی پیش از داستان های اینترنتی به وجود آمد. اما شاید یکی از ریشه های پدیدار شدن داستان های اینترنتی را بشود در داستان های مینی مال جستجو کرد. یک سری مشخصه هایی در داستان های مینی مال وجود دارد که در داستان های اینترنتی هم دیده می شود. در داستان اینترنتی اساسا ما با چیزی به نام طرح یا پلات مواجه نیستیم. ماجرا خیلی زود به اوج می رسد و هدف بیان شیوه های ادبیات و پرداخت های ادبی پیچیده نیست بلکه بیان اصل موضوع به ساده ترین و صریح ترین شکل ممکن است. این حوزه نویسندگان خاص خودش را هم پدید آورده است. حتی من اطلاع دارم که چند سالی است جشنواره هایی هم برای آن برگزار می شود و داوری می شوند و جایزه هم برایشان تعیین می شود.

در اینترنت شما وارد یک فضای عنکبوتی می شوید و هر کلمه یا جمله ای می تواند شما را به فضاها و سایت های دیگری بکشاند و اینچنین وارد یک لابیرنت می شوید. آیا ادبیات اینترنتی قادر است از این خصوصیت لابیرنتی بهره بجوید و تولید سبک تازه کند؟ 

من تجربه مستقیمی در این زمینه نداشته ام که مثلا روی کلمه اسلحه کلید کنید و به مجموعه داستان هایی در مورد اسلحه لینک شوید اما می دانم برای داستان های اینترنتی پوشه خاص باز شده است و برای خود قفسه هایی دارند که شما می توانید به این سایت ها مراجعه کنید و مجموعه ای از داستان های اینترنتی را در آنجا بخوانید. داستان هایی که در نوع خود بسیار زیبا و شگفت انگیز هستند.

به نظر شما هر کدام از این داستان های کوتاه اینترنتی قابلیت تبدیل شدن به داستان های بلند را دارند و اگر آری آیا فضای اینترنت به دلیل کم حوصلگی کاربران موضوعات را دم دستی نمی کند و موضوعات از دست نمی روند؟

شاید هفت- هشت سال پیش خیلی تاسف می خوردیم که چرا این داستان اینقدر کوتاه نوشته شده و قابلیت این را داشته که به داستان بلندی تبدیل شود اما از زمانی که این ژانر برای خودش جای خاص باز کرده است و فعالیت گسترده تری را شروع کرده ، بر حسب تجاربی که پیدا شده است از داستان های مینی مالیزم گذر کرده و امروز سبکی است که فقط به همین صورت خیلی کوتاه است که می تواند لذت و زیبایی تولید کند. امروز خیلی ها ذوق و هنرشان را در این فضا می افزایند. داستان های اینترنتی خاص اینترنت است و فقط در این فضا معنا می دهد.

آیا ادبیات اینترنتی هم مثل ادبیات کاغذی می تواند برای خودش مشروعیت پیدا کند؟

به نظر من دیری نخواهد گذشت که بخت با این نویسندگان یاری خواهد کرد تا اعتبار و مشروعیت خودشان در فضای ادبیات به دست بیاورند. یکی دو سایت هستند که این داستان ها را به صورت پی دی اف یا در سایت منتشر کرده و در اختیار کاربران قرار می دهند. قرار هم نیست این کتاب ها به صورت کاغذی منتشر شوند. حتی برای خود من هم این داستان ها در وبلاگم قرار داده شده و نظر خواهی کرده اند. یعنی دارد رابطه ای بین نویسنده و منتقد در فضای اینترنت شکل می گیرد.

به عنوان آخرین سوال آیا خود شما مایلید کتابتان به صورت پی دی اف در اینترنت منتشر شود؟

شاید این اتفاق بیفتد اما من شخصا از دیدن کتابم در کتابفروشی ها و کتابخانه ها بیشتر لذت می برم. هر چند خودم از اینترنت کتاب های الکترونیکی زیادی گرفتم اما آنها را هم پیرینت کرده ام و در کتابخانه  ام قرار داده ام. البته این موضوع واقعا یک ارتباط شخصی است. اتفاقاتی که در حوزه اینترنت می افتد واقعا غیر قابل پیش بینی است. ولی معتقدم که هنوز هم  نویسندگان از دیدن کتاب هایشان پشت ویترین بیشتر لذت می برند.