مسجد كوفه(1)
مسجد اعظم كوفه یكى از كهنترین اماكن زیارتى منتسب به حضرت بقیة الله ( ارواحنا فداه) مى باشد.مركز قضاوت، محل نصب منبر، محل تاسیس كلاسهاى آموزش قرآن و محل اقامه ى نماز جمعه و جماعت آن حضرت در عهد ظهور مى باشد. مسجد كوفه در اصل بسیار گسترده بود. مهدى موعود (عجل الله تعالى فرجه الشریف) به هنگام ظهور آن را منهدم كرده، به پایه هاى نخستین برمى گرداند و سه مسجد دیگر در كنار آن بنیاد مى نهد.
روزگارى مسجد اعظم كوفه مركز داورى و دادرسى مولاى متقیان امیرمومنان علیه السلام بود به هنگام ظهورامام عصر(عج) نیز مركز داورى و دادرسى حضرت بقیة الله (عجل الله تعالى فرجه الشریف) خواهد بود.1- امام صادق علیه السلام در این رابطه مى فرماید: " دار ملكه الكوفة و مجلس حكمه جامعها." (1)؛ مركز حكومت او، كوفه، و مركز قضاوت و دادرسى او مسجد اعظم كوفه مى باشد. پایگاه تبلیغاتى امام زمان (عجل الله تعالى فرجه الشریف) روزگارى شیفتگان خاندان عصمت و طهارت در مسجد اعظم كوفه پیروان منبر امیر بیان، مولاى متقیان علیه السلام گرد آمده، از بیانات دّر بارش كسب نور مىكردند(2)، در هنگام ظهور نیز در پیرامون منبر آخرین امام نور گرد آمده از سخنان گهر بارش فیض مى برند. 2- امام صادق علیه السلام در این رابطه مى فرماید: " كانى انظر الى القائم على منبرالكوفة و حوله اصحابه، ثلاث مائة و ثلاثة عشر رجلا عدة اهل بدر، و هم اصحاب الالویة، و هم حكام الله فى ارضه على خلقه."(3) گویى به سوى قائم علیه السلام مىنگرم كه بر فراز منبر مسجد كوفه قرار گرفته، تعداد 313 یارش در اطراف او حلقه زدهاند. كه پرچم داران و فرمانروایان خداوند برفراز گیتى در میان بندگان خدایند. 3- امام باقرعلیه السلام در همین رابطه مى فرماید: " یدخل المهدى (عجل الله تعالى فرجه الشریف) الكوفة و بها ثلاث رایات قد اضطربت، فیصطفوا له و یدخل حتى یاتى المنبر، فیخطب فلا یدرى الناس ما یقول من البكاء. (4) ؛ مهدىعلیه السلام وارد كوفه مى شود سه گروه درگیر در یك صف براى او گرد آیند، او بر فراز منبر قرار گرفته، خطبه مىخواند، مردم آن قدر اشك شوق مىریزد كه متوجه سخنان او نمىشوند. 4- ابان بن تغلب گوید: در محضر امام صادق علیه السلام در ناحیه كوفه بودم . در سه نقطه پیاده شدند و در هر نقطه دو ركعت نماز گزاردند، در توضیح آن سه نقطه فرمودند: یكى از آنها محل قبر امیرمومنان علیه السلام و دیگرى محل نهادن سر مقدس امام حسین علیه السلام بود، اما سومى: و الثالث موضع القائم (علیه السلام) . (5) سومى محل منبر حضرت قائم علیه السلام بود.
روزگارى مسجد كوفه محل برگزارى جمعه و جماعت امیر هدایت، شاه ولایت، حضرت على علیه السلام بود، روزگارى بس دراز نیز محل اقامهى جمعه و جماعت آخرین سفیر الهى خواهد بود.5- امیرمؤمنان علیه السلام در یك خطبهى طولانى به تفصیل از ویژگیهاى مسجد كوفه سخن گفته و مى فرماید: " اى اهل كوفه خداوند به شما نعمتهایى عطا فرموده كه به هیچ كس عطا نكرده است. از برترى محل برگزارى نماز شما این است كه اینجا خانه آدم، خانه نوح، خانه ادریس، عبادتگاه حضرت ابراهیم خلیل و عبادتگاه برادرم حضرت خضرعلیه السلام بود و امروزه محل عبادت و مناجات من است. سپس در ادامه فرمود: براى مسجد كوفه زمانى فرا مىرسد كه محل برگزارى نماز حضرت مهدى (عجل الله تعالى فرجه الشریف) از تبار من، محل عبادت هر مؤمن مى شود. هیچ مؤمنى در روى زمین نمىماند جز این كه به این مسجد بیاید، یا قلبش براى این مسجد پَر بزند. (6) 6- امیرمؤمنان علیه السلام گشت و گزارى در سرزمین فعلى نجف داشتند، از توسعه روز افزون كوفه صحبت كردند و فرمودند:" در سرزمین حیره (7) مسجدى با 500 در ساخته مى شود كه نماینده حضرت قائم (عجل الله تعالى فرجه الشریف) در آن نماز مىگذارد، زیرا مسجد كوفه براى آنها گنجایش نخواهد داشت. و در آن دوازده امام عادل، امامت مى كند. راوى پرسید: آیا مسجد كوفه گنجایش آن همه جمعیت را خواهد داشت؟ فرمود: براى آن حضرت چهار مسجد ساخته مى شود كه مسجد كوفه كوچك ترین آنها خواهد بود، و این مسجد (مسجد حیره با 500 در) و دو مسجد در دو طرف كوفه، از این سمت. ( با دست مبارك اشاره فرمودند به سوى بصره و نجف) (8) 7- امام صادق علیه السلام در این رابطه مى فرماید: هنگامى كه قائم آل محمد علیه السلام قیام كند در پشت كوفه مسجدى تاسیس مىكند كه 1000 در دارد و خانههاى كوفه به دو رود كربلا متصل مى شود. (9)
نخستین بنیانگذار مسجد كوفه حضرت آدم علیه السلام مىباشد و در گذشته خیلى وسیع تر از ساختمان فعلى آن بوده است.8- امیرمؤمنان علیه السلام در مقابل در مسجد مىایستاد. تیرى در چلهى كمان نهاده پرتاب مىكرد، تیر در میان خرما فروشها مىافتاد، مىفرمود: تا آنجا جزو مسجد بوده است و مىفرمود: قد نقص من اساس المسجد مثل ما نقص فى تربیعه. (10) ؛ از اساس مسجد به مقدارى كم از مربع شدن آن، كم شده است. (11) 9- حذیفة بن یمان گوید: به مقدار 12000 ذراع از مساحت آن كم شده است. (12) 10- مفضل گوید: در محضر امام صادق علیه السلام بودم، هنگامى كه در آخر بازار سراجها، به طاق زیّاتین - روغن فروش ها- رسیدیم، از اسب پیاده شد و به من فرمود: " انزل، فان هذا الموضع كان مسجد الكوفة الاول الذى خطه آدم علیه السلام و انا اكره ان ادخله راكبا. (13) ؛ پیاده شو، زیرا اینجا جزو نخستین مسجد كوفه است كه حضرت آدم علیه السلام آن را طرح ریزى كرده بود، من دوست ندارم كه سواره وارد شوم . پرسیدم: چه كسى آن را تغییر داد؟ فرمود: نخستین دگرگونى آن در هنگامه طوفان رخ داد، سپس كسان كسرى، (14) بعدا نعمان (15) و بعدها زیاد (ابن ابیه) آن را تغییر دادند. 11- سابق بربرى گوید: دیدم كه امیرمؤمنان علیه السلام مسجد كوفه را وجب به وجب تا طاق زیاتها بنیاد نهاد. (16) و این دقیقا منطبق مى شود با آخر بازار سراجها كه در حدیث پیشین از امام صادق علیه السلام نقل كردیم . 12- امام صادق علیه السلام فرمود: ان القائم (عجل الله تعالى فرجه الشریف) اذا اقام رد البیت الحرام الى اساسه، و رد مسجد رسول الله صلىالله علیه و آله وسلم الى اساسه، و رد مسجد الكوفة الى اساسه. (17) 13- امام باقر علیه السلام در فرازى از یك حدیث طولانى مى فرماید: اذا قام القائم (عجل الله تعالى فرجه الشریف) دخل الكوفة و امر یهدم المساجد الاربعة حتى یبلغ اساسها. (18) ؛ هنگامى كه قائم (عجل الله تعالى فرجه الشریف) قیام كند وارد كوفه مى شود و فرمان مىدهد كه چهار مسجد را ویران كنند تا به پایه هاى نخستین برگردد. 14- امیرمؤمنان علیه السلام در مسجد كوفه خطاب به مسجد كوفه فرمود: واى بر كسى كه ترا ویران كند واى بر كسى كه مقدمات ویرانى ترا فراهم سازد واى بر كسى كه ترا با آجر بسازد و قبله حضرت نوح را تغییر دهد. و در پایان فرمود: طوبى لمن شهد هدمك مع قائم اهل بیتى، اولئك خیارالامة مع ابرارالعترة . (19) ؛ خوشا به حال كسى كه ویران كردن ترا در حضور قائم اهل بیت من درك كند. آنان برگزیدگان امت در محضر نیكان عترت هستند. در این حدیث شریف از دگرگون شدن قبله حضرت نوح علیه السلام گفت و گو شده، در این رابطه علامه مجلسى (طاب ثراه) تحقیق بسیار ارزشمندى دارد، علاقه مندان به دائرة المعارف بزرگ بحار مراجعه فرمایند. (20) 15- امیرمؤمنان علیه السلام در حدیث دیگرى در این رابطه مى فرماید: اما ان قائمنا اذا قام كسره و سوى قبلته. (21) ؛ چون قائم ما (عجل الله تعالى فرجه الشریف) قیام كند، مسجد كوفه را در هم مىكوبد و قبله ى آن را ا صلاح مى فرماید .
در احادیث فراوانى از تاسیس پایگاههاى آموزش قرآن در مسجد كوفه بحث شده كه به چند نمونه از آنها اشاره مى شود:16- امام صادق علیه السلام مى فرماید: چگونه خواهید بود هنگامى كه اصحاب قائم علیه السلام در مسجد كوفه خیمه زده، (قرآن را) به شیوه جدید عرضه مىدارند، شیوهاى تازه كه (آموزش و یا پذیرش آن) برعرب دشوار است. (22) منظور از شیوه جدید آموزش قرآن به ترتیب نزول آیات است، چنان كه در احادیث دیگر به آن اشاره شده است. 17- امیرمؤمنان علیه السلام در این رابطه مى فرماید: گویى شیعیان خود را مىبینم كه در مسجد كوفه خیمه زده، به مردم قرآن را آن گونه كه نازل شده آموزش مىدهند. (23) 18- و در حدیث دیگرى در همین رابطه فرمود: كانى بالعجم فساطیطهم فى مسجد الكوفة یعلمون الناس القرآن كما انزل. (24) ؛ گویى ایرانیان را با چشم خود مىبینم كه در مسجد كوفه خیمه زده قرآن را آن گونه كه نازل شده، به مردمان آموزش مىدهند.
در منابع فراوانى فرو ریختن دیوار مسجد اعظم كوفه را در شمار نشانههاى ظهور آخرین امام نور بر شمردهاند، (25) كه در برخى از احادیث به صورت شفاف بیان شده است:19- امام صادق علیه السلام در این رابطه مى فرماید: اذا هدم حائط مسجد الكوفة مما یلى دار عبدالله بن مسعود، فعند ذلك زوال ملك القوم و عند زواله خروج القائم (عجل الله تعالى فرجه الشریف) . (26) ؛ هنگامى كه دیوار مسجد كوفه از سمت خانه عبدالله بن مسعود فرو بریزد، سیطره قوم از بین مىرود و هنگامه ظهور قائم (عجل الله تعالى فرجه الشریف) فرا مىرسد. علامه مجلسى از صاحب «العدد القویه» نقل كرده كه دیوار مسجد كوفه فرو ریخت و این نشانه به وقوع پیوست (27) ، صاحب تاریخ كوفه نیز مىگوید: قسمتى از دیوار مسجد كوفه از سمت خانه مختار فرو ریخت و یوسف بن عمر آن را ساخت. (28) یكى دیگر از نشانههاى ظهور، كشتار دسته جمعى در نزد مسجد كوفه است: 20- امام صادق علیه السلام در این رابطه مى فرماید: ان لولد فلان عند مسجدكم - یعنى مسجد الكوفة - لوقعة عربة، یقتل فیها اربعة آلاف من باب الفیل الى اصحاب الصابون . براى فرزندان فلان، در روز جمعهاى در نزد مسجد شما (مسجد كوفه) حادثهاى هست كه در آن در میان باب فیل تا اصحاب صابون، 4000 نفر كشته مى شود، از این رهگذر از این مسیر به شدت دورى بجویید .
در احادیث فراوانى از رجعت پیشوایان و فرمانروایى آنان بعد از حكومت جهانى حضرت بقیة الله (عجل الله تعالى فرجه الشریف) گفت و گو شده كه به برخى از آنها اشاره مىكنیم:21- امام صادق علیه السلام در یك حدیث طولانى از رجعت امیرمؤمنان علیه السلام و فرمانروایى آن حضرت به تفصیل سخن گفته، در پایان مى فرماید: و عند ذلك تظهرالجنتان المدهامتان عند مسجد الكوفة و ما حوله بما شاء الله . (29) ؛ در آن زمان آن دو باغستان سبز و خرم در نزد مسجد كوفه و در پیرامونش، آن گونه كه خدا بخواهد پدیدار مىگردد. 22- امام صادق علیه السلام در فراز دیگرى از حدیث یاد شده از نابودى شیطان و یارانش به دست امیرمؤمنان علیه السلام در واپسین رجعت آن حضرت سخن گفته است. (30) 23- در حدیث دیگرى امام صادق علیه السلام از كشته شدن ابلیس توسط حضرت بقیة الله (عجل الله تعالى فرجه الشریف) در مسجد كوفه سخن گفته مى فرماید: خداوند او را تا روز خروج قائم ما علیه السلام مهلت داده است. هنگامى كه خدا قائم ما را ظاهر مىكند، او در مسجد كوفه خواهد بود، پس ابلیس به حضورش مىآید و در مقابلش زانو مىزند و مىگوید: اى واى بر او از چنین روزى . پس امام او را با دست قدرت مىگیرد و گردنش را مىزند. (31)
پى نوشت ها:1- بحارالانوار، ج 53، ص 11 .2- سید رضى (متوفاى 406 ه . ق) گزیده اى از خطبههاى امیرمومنان علیه السلام برفراز منبر مسجد كوفه را در كتاب بى نظیر«نهج البلاغه» گرد آورده است . 3- بحارالانوار، ج 52، ص 326/ تاریخ الكوفه، ص 100 . 4- روضة الواعظین، ج2، ص 263/ كشف الغمه، ج 2، ص 463 . 5- بحارالانوار، ج 100، ص 246/ كامل الزیارات، ص 34 . 6- من لا یحضره الفقیه، ج 1، ص 150/ امالى شیخ صدوق، ص 189/ روضة الواعظین، ج 2، ص 337/ وسائل الشیعه، ج 5، ص 257 . 7- شهرى بود در سرزمین فعلى نجف به فاصله سه میل از كوفه (معجم البلدان، ج 2، ص 328) . 8- تهذیب الاحكام، ج 3، ص 254/ تاریخ الكوفة، ص 99 . 9- ارشاد شیخ مفید ، ج 2، ص 380/ غیبت شیخ طوسى، ص 468/ اثبات الهداة، ج 3، ص 515/ كشف الغمة، ج 2 ، ص 464. 10- كافى، ج 3، ص 492/ بحارالانوار، ج 100، ص 398 . 11- منظور این است كه مسجد كوفه به صورت مربع بوده، به قدرى از آن كم شده كه اكنون به صورت مستطیل در آمده است . 12- المزارالكبیر، ص 129/ بحارالانوار، ج 100، ص 396 . 13- كافى، ج 8، ص 234/ تهذیب الاحكام، ج 3، ص 255/ تفسیر عیاشى، ج 2، ص 144/ وسائل الشیعه، ج 5، ص 255/ مستدرك وسائل، ج 3، ص 400/ بحارالانوار، ج 11، ص 331/ ج 100، ص 386/ تفسیر برهان، ج 5، ص 130 . 14- كسرى به سلاطین ایران گفته مىشد . 15- منظور از نعمان، «نعمان بن منذر» است . (مرآة العقول، ج 26، ص 296) . 16- بحارالانوار، ج 34، ص 352 . 17- تهذیب الاحكام، ج 5، ص 452 . 18- غیبت شیخ طوسى، ص 475/ اثبات الهداة، ج 3، ص 517. 19- غیبت شیخ طوسى، ص 473/ اثبات الهداة، ج 3 ص 516/ بحارالانوار، ج 52، ص 332 . 20- بحارالانوار، ج 100، ص 431 - 434 . 21- غیبت نعمانى، ص 318/ بحارالانوار، ج 52، ص 364/ ج 92، ص 59 . 22- غیبت نعمانى، ص 319/ بحارالانوار، ج 52، ص 365 . 23- غیبت نعمانى، ص 318/ بحارالانوار، ج 52 . ص 364 . 24- همان . 25- روضة الواعظین، ج 1، ص 262/ كشف الغمه، ج 2، ص 475/ بحارالانوار، ج 52، ص 220. 26- ارشاد شیخ مفید، ج 2، ص 375/ كشف الغمه، ج 2، ص 460/ الخرائج و الجرائح، ج 3، ص 1163/ الصراط المستقیم، ج 2، ص 249. 27- العدد القویه، ص 77/ بحارالانوار، ج 52، ص 275 . 28- تاریخ الكوفه، ص 178 . 29- بحارالانوار، ج 53، ص 43/ تفسیر البرهان، ج 5، ص 485 . 30- بحارالانوار، ج 53، ص 42/ مختصر بصائرالدرجات، ص 27 . 31- تفسیر عیاشى، ج 2، ص 429/ دلائل الامامه، ص 453/ حلیة الابرار، ج 2، ص 681 / تفسیر البرهان، ج 5، ص 486/ بحارالانوار، ج 52، ص 376. | 
