قحطی در آخرالزمان
متون پیش‌گویی آسمانی و غیر آسمانی ادیان و ملل مختلف جهان، آکنده از اخباری است که گویای رخداد خشکسالی‌های متعدّدی است که در گوشه گوشه جهان در پایان دوران رخ می‌دهند. تجربه قحطی برای بشر، تجربه‌ای جدید نیست و به طور مشخّص در دوره‌های پیشین، زمانی که قرار بود یوسف پیامبر(علیه السلام) برای نجات بنی‌اسرائیل مأموریت یابد، اندکی پیش از آن بحرانی دامن مصریان را گرفت و در پی وفور نعمت، تجربه خشکسالی عجیبی را نمودند. این قحطی چنان وسیع و شدید بود که بانوی ثروتمندی چون زلیخا به فقر و گدایی می‌افتد.(1) بنا بر آنچه از پیش‌گویی‌ها بر می‌آید پیش از آمدن منجی جهانی و آخرین نجات بخشی الهی نیز، جهان دچار قحطی و خشکسالی فراگیر و شدیدی می‌شود. شاید قرار است خداوند همگان را دچار اضطراری کند که از صمیم دل، آمدن منجی را طلب کنند و از هر که غیر اوست دل بکنند.
با نگاهی گذرا و سریع در «انجیل»، برخی از پیش‌گویی‌ها دربارة قحطی آخرالزّمان را چنین می‌توان یافت:
خداوند روزهای صالحان را می‌داند و میراث ایشان ابدی خواهد بود در زمان «بلا» خجل نخواهند شد و در ایّام قحطی سیر خواهند بود؛(2) زیرا که وقوع این همه لازم است، لیکن انتها هنوز نیست، زیرا قومی با قومی و مملکتی با مملکتی مقاومت خواهند نمود و قحطی‌ها و وباها و زلزله‌ها در جای‌ها پدید آید.(3)
تصوّری که ما از قحطی داریم همراه با خشکسالی و بی آبی است، امّا واقعیت این است که با تحوّلات دورة جدید، حتّی مفهوم قحطی نیز دچار تغییر شده است. برای اینکه بدانیم به راستی آیا ما در دوره افزایش قحطی و گرسنگی به سر می‌بریم یا خیر نقل این صحبت لستربرون، مدیر مجمع اندیشمندان «واشنگتن»، خالی از لطف نیست. وی می‌گوید:
در دوره‌ای از پیشرفته‌ترین تکنولوژی‌ها، اکتشافات فضایی، شبکه‌های اینترنتی و جرّاحی پیوند اعضا؛ انسانیّت ناگاه درگیر مشکلات کهن شد: اینکه چگونه محصول غذایی خود را فراهم کند.(5)
از زمانی که این مقاله را در دست گرفته‌اید، اگر با سرعت متوسط مطالعه کرده باشید، حدّاقل 200 انسان به علّت گرسنگی جان خود را از دست داده‌اند. برآوردها نشان می‌دهد اگر اوضاع جهان به سرعت بهبود نیابد، سالانه بیش از چهار میلیارد نفر جان خود را از دست خواهند داد.
ریشه‌های قحطی
ریشه‌های قحطی را در دو دستة کلّی می‌توان مورد مطالعه قرار داد:
دسته اوّل: عواملی که به طور مستقیم باعث بروز قحطی و خشکسالی می‌شوند:
با نگاهی گذرا و سریع به اطراف خود ریشه‌های جالبی را از وقوع قحطی در دنیای امروز و اذعان کارشناسان غربی خواهیم دید:
«سازمان ناظر بین الملل» مانند بسیاری کارشناسان، گرم شدن آب و هوای کره زمین را در گرسنگی جهان مقصّر می‌شناسد. سرجان هاوتون، متخصّص آب و هوا و رئیس «انجمن رویال انگلیس»، با هشدار در مورد آلودگی‌های محیطی، خاطرنشان می‌کند، ما هنوز باید شاهد ادامه ویرانی‌های ناشی از گرم شدن هوای کرة زمین باشیم، جنگل‌ها از بین خواهند رفت، بیماری‌هایی چون مالاریا گسترش خواهند یافت و مهاجران گرسنه در مرزها سرگردان خواهند شد.(7)
نقش جنگ‌ها را در وقوع قحطی نباید نادیده گرفت؛ چرا که قحطی و جنگ همزاد و همراه همیشگی‌اند. معمولاً، جنگ مساوی است با قحطی و گرسنگی بیشتر. آیزنهاور، رئیس جمهور اسبق ایالات متّحده، در سخنان خود به فجایع ناشی از جنگ اعتراف کرده و می‌نویسد:
هر تفنگی که ساخته می‌شود، هر کشتی نظامی که به آب انداخته می‌شود، هر موشکی که آتش زده می‌شود، حکایت از دزدی از کسانی دارد که گرسنه‌اند، کسانی که از سرما بر خود می‌لرزند و لباس ندارند. جهان در جنگ تنها پول خرج نمی کند؛ جنگ نیروی کارگران، نبوغ و استعداد دانشمندان، امید کودکان و... را نیز هزینه می‌کند. در زیر ابر تهدید کننده جنگ، این انسانیّت است که به صلیب آهنین کشیده می‌شود... آیا راه دیگری برای زندگی بشر وجود ندارد.(8)
در اینجا به بعضی از حقایق معاصر اشاره می‌کنیم تا موضوع را روشن‌تر درک کنیم:
تنها جنگ خلیج فارس در سال 1991م. نیم میلیارد دلار در روز یا حدود 350 هزار دلار در دقیقه برای هم پیمانان هزینه در بر داشت. یک هواپیمای جنگی 25 میلیون دلار؛ یک موشک کروز توماهاک 3/1 میلیون و یک موشک هوا به هوا 800 هزار دلار هزینه در بر دارد. اگر بخواهیم هزینه‌ها را گویاتر مطرح کنیم، باید بگوییم هزینه یک موشک راداری «اسپارو» برابر با هزینه غذای روزانه یک مدرسه پر از دانش آموز گرسنه به مدّت پنج سال است. این ارقام در برابر میلیون‌ها رقمی که سالانه به سمت تسلیحات و جنگ افزارها سرازیر می‌شود، بسیار ناچیز است.
«مۆسسه پژوهشی بین المللی صلح استکهلم» گزارش می‌دهد: هزینه نظامی جهان، سالانه میانگینی بین 900 میلیارد تا یک تریلیون دلار است. این بدین معناست که رقم نجومی یک تریلیون دلار یا دو میلیون دلار در دقیقه، صرف نظامی گری کشورها می‌شود!
هزینه تأمین آب سالم برای مردم فقیر کشورهای در حال توسعه به مدّت ده سال، تنها ده روز از خرج‌های نظامی را در برمی گیرد.(9)
علاوه بر جنگ‌ها، یکی از عوامل مهمّ بروز قحطی‌ها، سیاست‌های اقتصادی و تعدیلی است که در کشورهای مختلف اتّخاذ می‌شود. در حالی که کودکان بی‌گناه گرسنگی می‌کشند، کشورهای ثروتمند میلیون‌ها تن موادّ غذایی را برای بالا نگه داشتن قیمت‌ها نابود می‌کنند یا دست به احتکار می‌زنند. «آسوشیتدپرس» به نقل از «سازمان نان جهان» چنین گزارش می‌دهد:
گرسنگی جهان ریشه در فرو ریختن ارزش‌های انسانی دارد. براساس گزارش‌های سازمانی که از لوایح و برنامه‌های ضدّ فقر سخن می‌گوید، خشونت، قدرت سیاسی کم، فقر، تبعیض نژادی و فشارهای محیطی از مهم‌ترین عوامل سوءتغذیه به شمار می‌روند.(12)
دسته دوم: عواملی که در پی اثر وضعی، قحطی به بار می‌آورند:
باید توجّه داشت که قحطی و کمبود موادّ غذایی تنها ریشه در خشکسالی‌ها و بلایای طبیعی ندارد، بلکه بی‌کفایتی دولت‌ها و فساد حاکم بر آنها، جنگ‌ها، تحریم‌های اقتصادی و از همه مهم‌تر بی عاطفگی انسان امروز نیز بر این قحطی و کمبود دامن می‌زند. بنابر اعتقادی که از آیات قرآن برآمده، بلایا محصول اعمال و کردار خود ماست و از ماست که برماست.(13) از این رو باید ریشه‌های قحطی را در رفتار و کردار خود جست‌و‌جو کنیم، متون اسلامی به زیبایی برای ما از این امر رمزگشایی کرده است.
پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) در روایتی فرمود: «اگر در میان شما مردم، پنج چیز پدید آید، به پنج چیز گرفتار میشوید؛ اگر ربا بخورید، ذلّت و خواری شما را میگیرد و اگر زنا شیوع یابد، مرگ‌های ناگهانی فراوان رخ می‌دهد و اگر حاكمان به ستم پرداختند، حیوانات میمیرند و اگر مردم به همدیگر ستم كنند، اقتدار و نظمشان میشكند و اگر سنّت را ترك كنند، بدعت آشكار می‌گردد.»
و نیز فرمود:
«اگر نقض پیمان در میان مردم رایج گردد، دشمنان بر آنها مسلّط می‌شوند و اگر به یكدیگر ستم روا دارند، قتل در میانشان گسترش یابد و اگر زكات ندهند، باران كم میبارد و اگر زنا شیوع یابد، به مرگ ناگهانی گرفتار می‌شوند و هر قومی در مكیال و میزان خیانت كند، گرفتار قحطی می‌گردد.»(14)
امام باقر(علیه السلام) فرمودند:
«سالی از سالی كمبارانتر نیست، ولی خدا آن را هر جا خواهد ببارد. به راستی چون مردمی نافرمانی كنند خدای جلّ جلاله آنچه از باران برای آنها مقدّر است در آن سال، از آنها به دیگران گرداند و به بیابانها و دریا و كوه ببارد،... سپس امام پنجم(علیه السلام) فرمود: «عبرت گیرید ای صاحبان بصیرت» و فرمود: «در كتاب علی یافتیم كه رسول خدا(صلی الله علیه و آله) فرمود: چون زنا پدیدار شود، مرگ ناگهانی فراوان گردد و چون كم فروشی شود، خدا قحطی و كم زراعتی آرد. چون زكات ندهند، زمین بركت در زراعت و میوه و معادن ندهد و چون به ناحق قضاوت كنند، معاونت بر ظلم و عدوان كردهاند و چون نقض عهد كنند، خدا دشمن بر آنها مسلّط كند و چون قطع رحم كنند، خدا مال را به دست اشرار دهد و چون امر به معروف و نهی از منكر نكنند و پیرو نیكان خاندان من نشوند، خدا بدان آنها را بر آنها مسلّط كند و نیكانشان دعا كنند و او مستجاب نكند.»(15)
در روایتی از پیامبر(صلی الله علیه و آله) به نقل از امام صادق(علیه السلام) آمده است که فرمودند:
«امّت من، تا زمانی كه به یكدیگر خیانت نكنند و امانت را به صاحب آن برگردانند و زكات بدهند، در خیر و خوشی خواهند بود و چون چنین نكنند به قحطی و خشكسالی مبتلا خواهند گشت.»(17)
راه حلّ بحران خشکسالی
در قرآن کریم در این باره تصریحات جالبی یافت می‌شود که اگر مردمان به تقوا و پارسایی روی آورند، خداوند برکات و باران‌ها را فرو می‌فرستد و خشکی و کم آبی، در مناطق بسیاری بر طرف می‌شود و این وعدة الهی که درباره جامعه تقوا پیشگان مژده داده است، آشکار می‌گردد:
«وَ یَا قَوْمِ اسْتَغْفِرُواْ رَبَّكُمْ ثُمَّ تُوبُواْ إِلَیْهِ یُرْسِلِ السَّمَاء عَلَیْكُم مِّدْرَارًا وَیَزِدْكُمْ قُوَّةً إِلَى قُوَّتِكُمْ وَلاَ تَتَوَلَّوْاْ مُجْرِمِینَ؛ (18)
و ای قوم من! از پروردگارتان طلب آمرزش كنید، سپس به سوی او بازگردید، تا(باران) آسمان را پی در پی بر شما بفرستد؛ و نیرویی بر نیرویتان بیفزاید! و گنهكارانه، روی(از حق) بر نتابید!»
یا در جایی دیگر این قاعدة کلّی و سنّت الهی بیان می‌شود که:
«وَلَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرَى آمَنُواْ وَاتَّقَواْ لَفَتَحْنَا عَلَیْهِم بَرَكَاتٍ مِّنَ السَّمَاء وَالأَرْضِ وَلَكِن كَذَّبُواْ فَأَخَذْنَاهُم بِمَا كَانُواْ یَكْسِبُونَ؛ (19)
و اگر اهل شهرها و آبادی‌ها، ایمان میآوردند و تقوا پیشه میكردند، بركات آسمان و زمین را بر آنها میگشودیم؛ ولی(آنها حق را) تكذیب كردند؛ ما هم آنان را به كیفر اعمالشان مجازات كردیم.»
پی‌نوشت‌ها:
1. النور المبین فی قصص الأنبیاء و المرسلین، ص172.
2. عهد عتیق، کتاب مزامیر، مزمور 72، بندهای 1ـ2، به نقل از بشارات عهدین، ص248 و أنیس الاعلام، ج5، صص92ـ93.
3. کتاب مقدّس، انجیل متّی، ص41، باب 24، بندهای 1ـ8، 23ـ37 و 42ـ46.
5. Reuter: Evans, Eddie World Forces AncientChallenge of Growing Food 18 may 1996
7. Reuter: Global Warming Means Third World bardship 15 Feb 1996.
8. Eisen hower, Dwight D. A chance for peace16 Apr 1953. Speech to the American Soceity of News paper Editors
9. ر.ک: پیش‌گویی‌ها و آخرالزّمان: مقاله اینک آخرالزّمان، شفیعی سروستانی، فاطمه (ارجاعات انگلیسی بالا نیز به نقل از این منبع است).
10. http:// www .jamejamonline .ir / newstext.aspx ? newsnum = 100903902172
12. AP, B Oct 1994.
13. این مفهوم در آیات متعدّدی بیان شده که به طور مشخّص به آیة30 سوره شوری(42)، می‌توان اشاره کرد: «هر مصیبتی به شما رسد به دلیل اعمالی است كه انجام دادهاید و بسیاری را نیز عفو میكند.»
14. إرشاد القلوب إلی الصواب، ج1، ص71.
15. أمالی الصدوق، ص308.
17. الحیاة، با ترجمه احمد آرام، ج 6، ص 341.
18. سوره هود (11)، آیة 52.
19. سوره اعراف (7)، آیة 96.
فرآوری: امیر رضا عرب
بخش مهدویت تبیان
منبع: ماهنامه موعود شماره 114
محمود مطهّری نیا
