آنان که از ازدواج می‌ترسند بخوانند!
اگر در «ازدواج و انتخاب همسر»، اسلام، معیار و ملاک بود، اکثر یا همه‌ی این مشکلات وجود نداشت. اما کدام اسلام!؟، به فرموده‌ی امام خمینی- اسلام ناب محمدی، نه اسلام آمریکائی.
افسوس! که جامعه‌ی ما هنوز از اسلام ناب محمدی صلی الله علیه و آله فاصله‌ی زیادی دارد. دریغا! که هنوز چهره‌ی اسلام، در بسیاری از مسائل، پشت پرده مانده است و پرده های جهل و خرافات و عادات و آداب و رسوم جاهلی و خودخواهی‌ها و شرک‌ها و خودپرستی‌ها و نفس پرستی ها و... جلوی خورشید درخشان اسلام را گرفته و جامعه را از پرتو حیات بخش آن محروم ساخته است.
اگر در «ازدواج و انتخاب همسر»، اسلام، معیار و ملاک بود، اکثر یا همه‌ی این مشکلات وجود نداشت. اما کدام اسلام!؟، به فرموده‌ی امام خمینی- اسلام ناب محمدی، نه اسلام آمریکائی.
اسلام ناب، همان است که نبی اکرم اجرا می‌فرمودند. مگر نخوانده و نشنیده‌ایم که: پیامبر بزرگوار در یک جلسه و در عرض چند دقیقه، تمام مراحل یک ازدواج را –از قبیل: خواستگاری، تعین مهریه، خواندن عقد و...- اجرا می‌فرمودند و دست زن و شوهر را به هم داده و روانه‌ی منزلشان می‌کردند!؟ این‌ها که افسانه نیست، معجزه هم نیست. الآن هم اسلام ناب، همان اسلام است و همان توان و خاصیت را دارد؛ اما این ماییم که مسلمان ناب نیستیم (هر عیب که هست، از مسلمانی ماست)
نظر اسلام پیرامون هزینه های اقتصادی برای ازدواج
اول: هزینه های اقدام
اقدام به ازدواج، هزینه‌هایی مثل مراسمات، خرید عروس و داماد و... دارد. در این مورد می‌توان گفت که از نظر دین برای اقدام به ازدواج، خرج خاصی که لازم بوده و از توان مالی معمول مردم خارج باشد وجود ندارد[1]؛ این امر از مقایسه دو آیه شریفه؛ وَأَنکِحُوا الْأَیَامَی مِنکُمْ وَالصَّالِحِینَ مِنْ عِبَادِکُمْ وَإِمَائِکُمْ إِن یَکُونُوا فُقَرَاءَ یُغْنِهِمُ اللَّهُ مِن فَضْلِهِ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِیمٌ؛ «مردان و زنان بی همسر خود را همسر دهید، همچنین غلامان و کنیزان صالح و درستکارتان را؛ اگر فقیر و تنگدست باشند، خداوند از فضل خود آنان را بی نیاز می‌سازد؛ خداوند گشایش دهنده و آگاه است.[2]»
وَ لِلّهِ عَلَی النَّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ مَنِ اسْتَطَاعَ إِلَیْهِ سَبِیلاً؛ «و برای خدا بر مردم است که آهنگ خانه [او] کنند، آن‌ها که توانایی رفتن به سوی آن دارند.[3]» معلوم می‌شود؛ زیرا در آیه اول به طور مطلق نسبت به اقدام برای ازدواج مجردان، امر کرده است و آن را مقید به استطاعت مالی- که اگر توانستید اقدام کنید- نکرده است، بر خلاف آیه دوم که وجوب حج را مشروط به استطاعت کرده است یعنی حج در صورتی بر شما واجب می‌شود که توانایی مالی داشته باشید.
در باب وجوب حج، انسان باید علاوه بر تأمین مخارج معمولی، قادر به مخارج فوق‌العاده برای انجام حج باشد؛ و اگر این مخارج فوق‌العاده در خصوص اقدام به ازدواج نیز لازم بود، می‌بایست در آیه ای که امر به ازدواج می‌کند قید می‌شد و چون شرطی ذکر نشده پس از امر عمومی آیه فهمیده می‌شود که برای ازدواج، رسوم مالی خاصی که از توان اغلب مردم خارج باشد وجود ندارد.
دوم: مهریه
در روایات از مهریه گزاف منع شده و پرداخت مهریه سبک نیز برای اکثر پدرانی که برای ازدواج پسرشان اقدام می‌کنند مقدور است. به چند روایت در این خصوص توجه بفرمایید:
1. رسول خدا (صلی الله علیه و آله) می‌فرماید: «خَیرُ الصَّداقِ ایسَرُه؛ بهترین مهریه سبک‌ترین آن است.»[4]
2. در حدیثی دیگر از ایشان آمده است: «إنّ مِنْ یمنِ الْمَرأةِ تَیسیرُ خِطبَتِهَا وَ تَیسیرُ صداق‌ها؛ از میمنت زن این است که راحت خواستگاری شود و کابینش (مهریه‌اش) سبک باشد.»[5]
از نظر دینی، ازدواج مشروط به متمکن بودن و دارا بودن شغل و مسکن و اسباب منزل مناسب نیست که در صورت عدم این موارد، از ازدواج، ممانعت به عمل آید یا اینکه توصیه به عدم آن شود
3. همچنین می‌فرماید: «تیاسَرُوا فی الصِّداقِ فَإنَّ الرَّجُلَ لَیعطِی الْمَرْأةِ حَتَّی یبْقِی ذَلِکَ فِی نَفْسِهِ عَلَیهَا حَسِیکَةً؛ در مهریه آسان بگیرید؛ زیرا مرد کابین» سنگین [زن را می‌دهد؛ اما در دلش نسبت به او کینه و دشمنی ایجاد می‌کند.][6]
سوم: لوازم اقتصادی تشکیل زندگی
از نظر دینی، ازدواج مشروط به متمکن بودن و دارا بودن شغل و مسکن و اسباب منزل مناسب نیست که در صورت عدم این موارد، از ازدواج، ممانعت به عمل آید یا اینکه توصیه به عدم آن شود؛ بلکه در آیات و روایات سفارش شده که برای اقدام به ازدواج از فقر و نداری هراس نداشته باشید.
قرآن کریم در آیه شریفه وَأَنکِحُوا الْأَیَامَی...[7] می‌فرماید: برای ازدواج مجردان اقدام کنید و از فقر آن‌ها نترسید؛ چون اِن یَکُونُوا فُقَرَاءَ یُغْنِهِمُ اللَّهُ مِن فَضْلِهِ؛ «اگر فقیر باشند خدا آن‌ها را بی نیاز خواهد کرد.»
این وعده و تضمین صریح و روشن خداوند است؛ و چه تضمینی مطمئن‌تر از تضمین خدا!؟
بنابراین، از نظر قرآن، ازدواج و ورود به زندگی با فقر (بدون شغل و مسکن و لوازمات زندگی) نه تنها منع نشده، بلکه از اسباب رفع فقر هم قلمداد شده است.
در روایات نیز نه تنها فقر را مانعی از ازدواج ندانسته‌اند؛ بلکه جهت برطرف شدن فقر و تنگدستی، ازدواج را توصیه فرموده‌اند و کسانی که از ترس فقر ازدواج نمی‌کنند را مذمت نموده‌اند.
رسول مکرّم اسلام(صلی الله علیه و آله) می‌فرمایند: «زَوِّجُوا أَیَامَاکُمْ فَإِنَّ اللَّهَ یُحْسِنُ لَهُمْ فِی أَخْلَاقِهِمْ وَ یُوَسِّعُ لَهُمْ فِی أَرْزَاقِهِمْ وَ یَزِیدُهُمْ فِی مُرُوَّاتِهِم؛ جوانهایتان را زن دهید؛ زیرا با این کار خداوند اخلاق آن‌ها را نیکو می‌گرداند و روزیهایشان را زیاد می‌کند و بر جوانمردیهای آنان می‌افزاید.»[8]
ایشان در حدیث دیگر می‌فرماید: «اتَّخِذُوا الْأَهْلَ فَإِنَّهُ أَرْزَقُ لَکُم؛ همسر بگیرید که روزی شما را زیاد می‌کند.»[9]
امام صادق (علیه السلام) در کلامی گهربار ترک ازدواج را به خاطر ترس از تنگدستی، مذمت کرده و می‌فرمایند: «مَنْ تَرَکَ التَّزْوِیجَ مَخَافَةَ الْفَقْرِ فَقَدْ أَسَاءَ الظَّنَّ بِاللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ: إِنْ یَکُونُوا فُقَراءَ یُغْنِهِمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ؛ هر که از ترس تهیدستی ازدواج را ترک کند، به خدای عزوجل گمان بد برده است. خداوند عز و جل می‌فرماید: »اگر تهیدست باشند خداوند از فضل خود توانگرشان می‌سازد. [10]
نویدهای رهبران اسلام
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله که امین اسرار خداوندند درباره‌ی امدادهای الهی به نوجوانان مجرد چنین می‌فرمایند:
«زوجوا أیاماکم، فإن الله یحسن لهم فی أخلاقهم و یوسع لهم فی أرزاقهم و یزیدهم فی مرواتهم؛ بی همسرانتان را همسر دهید، زیرا خداوند در پرتو ازدواج، اخلاق آنان را نیکو می‌گرداند و رزق و توان مالی آن‌ها را وسعت می‌دهد، و بر مروت و ارزشهای انسانی شان می‌افزاید.
باز ایشان در این باره می‌فرمایند:
«من ترک التزویج مخافة العلة، فقد ساء ظنه بالله؛ إن الله یقول: إن یکونوا فقراء، یغنهم الله من فضله؛ کسی که ازدواج را از ترس فقر و ناداری ترک کند، همانا به خداوند گمان بد برده است، زیرا خداوند می‌فرماید: اگر فقیر باشند، خداوند با فضل و رحمت خویش آنان را بی نیاز می‌سازد.
همان بزرگوار خطاب به جوانان می‌فرمایند: «إتخذوا الأهل، فإنه أرزاق لکم»؛ همسر بگیرید، که بیقین، رزق شما را زیاد می‌کند.
امام صادق – علیه السلام – می‌فرمایند: «الرزق مع النساء و العیال»؛ رزق، همراه زنان و خانواده است.
به این نمونه‌ی زیبا، توجه کنید:
جوانی بدون همسر، که به شدت فقیر و نادار بود، حضور پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله آمد و از فقر و تهیدستی، شکایت کرد و از آن حضرت راهنمائی خواست که: ای رسول خدا! چه کنم تا از حالت سخت ناداری و پریشانی در آیم؟
حضرت فرمودند: «تزوج»: ازدواج کن!
جوان، تعجب کرد و با خود گفت: «من که مخارج خودم را نمی‌توانم تأمین کنم، چگونه ازدواج کنم و مخارج همسر و زندگی مشترک را به دوش گیرم»!؟
اما چون به درستی فرموده‌ی پیامبر صلی الله علیه و آله، ایمان داشت، اقدام به ازدواج کرد و کم کم در زندگی‌اش گشایش ایجاد شد و از تهیدستی به در آمد.
توجه عمیق به این «نویدها» و «وعده های صادق»، اطمینان به «امدادهای خداوندی» را در دل انسان به وجود می‌آورد و به انسان، شهامت و دلگرمی می‌بخشد تا با توکل به خداوند، به ازدواج اقدام کند و از مشکلات و موانع نهراسد؛ و مسلم است که: هرگاه جوانی، برای رضای خداوند و اجرای دستور او و پاک ماندن از فسادها و بیماریهای روحی و جسمی و برای رشد و تکامل و سعادت، اقدام به ازدواج کند، لطف و رحمت خداوند شامل حالش می‌شود و «امدادهای الهی» به کمک او خواهند آمد و او را در هدف مقدسش یاری خواهند کرد.
پی نوشت ها :
[1]. مواردی مثل ولیمه عروسی نقض گفتار فوق نیست؛ چون هم مستحب است و هم انجام آن به صورت ساده به گونه ای که به امر مستحبی عمل شده باشد در توان اکثر افراد هست.
[2]. نور / 32.
[3]. آل عمران / 97.
[4]. کنزالعمّال، المتقی الهندی، ج 16، ص 320، ح 44707.
[5]. همان، ج 16، ص 322، ح 44721.
[6]. همان، ص 324، ح 44731.
[7]. نور/ 32.
[8]. بحار الانوار، علامه مجلسی، ج 100، ص 222.
[9]. همان، ج 100، ص 217، ح 38.
[10]. نورالثقلین، الشیخ الحویزی، ج 3، ص 597، ح 141.
فرآوری : زهرا اجلال
بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان
منابع :
سایت حوزه
سایت اندیشه قم
