پیامدهای سلام را بشناسیم!

سلام در لغت، به معنای سلامت از هر گونه نقص و عیب و فناست و چون خداوند فناناپذیر و منزه از عیب و نقص است، یکی از نام های او «سلام» است.

هرگونه اظهار محبت در آغاز ملاقات «تحیت» است. پس در اصل، سلام همان تحیت، از ماده حیات و به معنای دعا کردن برای سلامتی و حیات دیگران است؛ خواه این دعا به صورت «السلام علیکم» باشد یا «السلام علینا» یا «حَیّاک الله». بنابراین، روشن ترین مصداق تحیت سلام کردن است.

روشن است که هر ملتی برای اظهار محبت، در ملاقات با یکدیگر نوعی تحیت دارد که گاهی نمود عملی می یابد و نشانه محبت و احترام است و گاهی نیز لفظی است. در اسلام، سلام کردن نشانه تحیت لفظی است و بنابر برخی آیه ها و روایت ها، تحیت بهشتیان نیز سلام است:

أُوْلئِکَ یُجْزَوْنَ الْغُرْفَةَ بِما صَبَرُوا وَ یُلَقَّوْنَ فیها تَحِیَّةً وَ سَلامًا. (فرقان: 75)

اینان همان کسانی هستند که به خاطر صبری که داشته اند، غرفه های بهشت را پاداش یابند و در آنجا به درود و سلامشان بنوازند».

همچنین در سوره ابراهیم خداوند به این نکته اشاره کرده آنجا که خداوند می فرماید: تحیت اهل بهشت، سلام است:

دَعْواهُمْ فیها سُبْحانَکَ أَللّهُمَّ وَ تَحِیَّتُهُمْ فیها سَلامٌ وَ آخِرُ دَعْواهُمْ أَنِ الْحَمْدُ لِلّهِ رَبِّ الْعالَمینَ. (یونس: 10)

وَ أُدْخِلَ الَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ جَنّاتٍ تَجْری مِنْ تَحْتِهَا اْلأَنْهارُ خالِدینَ فیها بِإِذْنِ رَبِّهِمْ تَحِیَّتُهُمْ فیها سَلامٌ. (ابراهیم: 23)

نیز با توجه به آیه 25 سوره ذاریات در می یابیم که در اقوام پیش از اسلام هم سلام، به معنای تحیت به کار می رفت:

إِذْ دَخَلُوا عَلَیْهِ فَقالُوا سَلامًا قالَ إِنّا مِنْکُمْ وَجِلُونَ. (الذاریات: 25)

چون بر او (ابراهیم) در آمدند، پس سلام گفتند، گفت: سلام، مردی ناشناسید.

پیام‌هاى «سلام»

1- سلام یعنى پیام آرامش، صلح و امنیت

در عصر معاصر بسیارى از قدرتمندان به ظاهر متمدن جهان سخن از صلح می‌رانند و شعار آرامش و امنیت می‌دهند اما در عمل به هیچ كدام از قواعد آن پایبند نبوده و نمی‌باشند چون صلح و آرامش واقعى نیازمند باور پایدار و برگرفته از فطرت الهى و مبتنى بر نظام آفرینش و مشروعیت یافته از قانون آفریدگار ازلى می‌باشد تا بتواند از درون افراد را ملزم به رعایت حدود و مرزهاى صلح و آرامش كند.

اسلام جهت حاكم ساختن صلح و آرامش در جامعه انسانى و نفى كدورت‌ها و كینه‌توزی‌ها و سالم‌سازى محیط زندگى انسان‌ها یك شعار عملى و كاربردى را طراحى و به افراد بشریت هدیه می‌كند تا در روابط دوگانه و چندگانه خویش آن را مبادله كنند.

پس سلام یعنى پیام افراد جامعه بشرى به یكدیگر است و معنى آن این است كه شما از دست من ایمن هستید. امام على(علیه السلام) می‌فرمایند: «و السلام أمانا من المخاوف» سلام براى امنیت از ترس‌ها.(نهج البلاغه حكمت 252)

در اندیشه دینى سلام به مفهوم ارسال پیام صلح و آرامش است كه افراد را به هم مطمئن می‌سازد تا به یكدیگر ضرر و زیانى از بعد جانی، مالى و زبانى و غیره نرسانند. پیامبر گرامى اسلام (صلی الله علیه وآله) در توضیح و تبیین زیرساخت این باور می‌فرماید:

المسلم من سلم الناس من یده و لسانه؛ مسلمان كسى است كه مردم از دست و زبان او در امان باشند.

لذا می‌توان این گونه به نتیجه رسید كه سلام نشانه مسلمانى است و مسلمان واقعى را به وسیله سلام و رابطه سالم و به دور از ضرر و زیان به دیگران می‌توان شناخت حال هر كس بر خلاف این فرمول عمل كند بدون تردید خارج از دایره مسلمانى است. امروز در عرصه سیاسى جهان اسلام با پشتیبانى ابرقدرت‌ها و نظام سلطه شاهد شكل‌گیری جریان‌هاى افراطى است كه با ارائه چهره توأم با خشونت از اسلام و نفى مظاهر مهرورزى و سلام قصد تخریب چهره دین و تزلزل پایه‌هاى اعتقادى آن در حریم ذهن هواخواهان پاك سیرت جوامع بشرى و دینداران جوان را دارند كه بر مبناى روایت فوق الاشاره از رسول اكرم (صلی الله علیه وآله) می‌توان به ادعاى مسلمانى آنان مشكوك بود.

2- سلام جزئى از حقوق مسلمانى

حضرت على(علیه السلام) در بخشنامه‌اى به تمامى فرمانداران و كارگزاران حكومت اسلامی در بیان منشور حقوقى مسلمانان و اشاره به عنصر مهرورزى در نظام دینى می‌فرماید: هرگاه به آبادى رسیدى در كنار آب فرود آى و وارد خانه كسى مشو با آرامش و وقار به سوى آنان حركت كن تا در میان‌شان قرار گیرى به آنها سلام كن و در سلام و تعارف و مهربانى كوتاهى نكن. یعنى ما براى احترام به مسلمانان و حفظ حرمت آنها مكلف به اداى سلام هستیم تا كرامت آنها را ارج بنهیم.

مسلمان بر برادر مسلمان خود پنج حق دارد. تا او را دیدار نماید به او سلام كند... (نهج الفصاحه، ص250) حرمت و حریم انسان در قاموس الهى از آن چنان عظمت و اهمیتى برخوردار است كه هیچ كس حق تنزل و یا تجاوز به آن را ندارد و بارها در تعالیم دینى تأكید شده كه حرمت مسلمان از قداست كعبه نیز بیشتر است. لذا اسلام براى حفظ بزرگی، منزلت و كرامت انسان‌ها مسلمانان را مكلف به اداى سلام با كلیه جوانب و لوازم آن می‌كند.

3- سلام اجازه ورود به حریم‌ها با گفتن ایجاب و شنیدن قبول

بدون اداى سلام نمی‌توان اذن ورود به حریم خصوصى افراد به ویژه منازل و محل‌های استراحت دیگران را یافت. حضرت رسول گرامى اسلام در این خصوص به مسلمانان سفارش می‌فرمایند: فأذا دخلتم بیوتا فسلموا ؛ اگر در حریم خانه كسى وارد شدید سلام كنید.

البته منظور این حدیث یك فرمان عام تكلیفى در سیره نبوى است كه فرد مسلمان حتى در هنگام ورود به خانه خود نیز باید به اهل بیت سلام كند. كما اینكه رسول معظم (صلی الله علیه وآله) در هنگام ورود به منزل حضرت فاطمه زهرا (سلام الله علیها)، ام سلمه و یا امام على(علیه السلام) خود را موظف به اداى سلام می‌نمود.

در واقع در اینجا تحیت دو جنبه پیدا می‌كند هم عاملی براى كسب اذن دخول و هم عبارتى جهت اداى احترام به صاحب خانه. مطابق روایت سلام به نوعى عقد رابطه‌اى دوجانبه است كه مستلزم ایجاب و قبول می‌باشد یعنى بدون شنیدن پاسخ مثبت و قبول امكان ورود به حریم منزل كسى را نداریم و این فرایند نشان از اهمیت بالاى حریم و شأن افراد و محیط خانواده در فرهنگ عمومى اسلام دارد.

4- سلام آهنگ بهشتى در دنیاى خاكى

سلام به عنوان مؤثرترین ابزار ارتباط نه فقط در این دنیا داراى كارآیى است بلكه در جهان آخرت نیز خداوند مهربان براى آرامش بخشیدن به قلب بندگان مؤمن بهشتی و برگزیده خود «پیام سلام» را به آنان هدیه می‌كند. بهشتیان با شنیدن صلاى دلكش سلام طمأنینه و آرامش می‌یابند .

خداوند در قرآن چندین بار به این امر اشاره نموده است كه نمونه‌هاى آن عبارتند از:

لایسمعون فیها لغوا الا سلاما و لهم رزقهم فیها بكره و عشیا؛ در آن كلام بیهوده‌اى جز سلام را نمی‌شنوند و براى آنها روزى است در صبح و شام (سوره مریم آیه 92)

سلام علیكم بما صبرتم فنعم عقبى الدار؛ به آنان می‌گویند سلام خدا بر شما باد كه صبر پیشه كردید و چه زیبا است عاقبت و جایگاه شما

5- سلام مهمترین عنصر احترام بزرگان به ویژه عالمان

در تعالیم اخلاقى اسلام بزرگداشت بزرگان و نخبگان شایسته همواره از بنیادی‌ترین سفارش‌ها بوده و این امر علاوه بر اینكه در راستاى نهادینه كردن ارزش‌گذارى به عنصر علم و دانش نیز قداست‌ها و حرمت‌ها از سویى عامل ارتباط جامعه با فرهیختگان و قله‌هاى رفیع علم و معنویت از رهگذر هنجارهاى محترمانه است. نخستین كسى كه از این رفتار و گفتار نیك در تكریم برگزیدگان بهره جست خداوند متعال بود كه نمونه‌های فراوانى را براى آن می‌توان در قرآن یافت. در آیه 120 سوره صافات خداوند در یاد نیك حضرت موسى می‌فرماید:

و سلام على موسى و هارون؛ سلام بر موسى و هارون كه از بندگان بردبار بودند.

همچنین در بزرگداشت منزلت حضرت عیسى(علیه السلام) در سوره مریم(سلام الله علیها) می‌فرماید: سلام علیه یوم ولد و یوم یموت و یوم یبعث حیا

درود خدا بر او باد آن هنگامى كه زاده شد و روزى كه بمیرد و روزى كه زنده برانگیخته خواهد شد.

منابع :

پایگاه شیعه

سایت حوزه