تبیان، دستیار زندگی
دوست همدم تنهایی های انسان شریک غم ها و شادی ها بازوی یاری رسان در نیازمندی ها، تکیه گاه انسان در مشکلات و گرفتاری ها و مشاور خیر خواه در لحظات تردید و ابهام است.
عکس نویسنده
عکس نویسنده
نویسنده : مهناز وکیلی
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

دنبال دوست بی عیب نباشید !


بعضی ها چنان آرمانی فکر می کنند که از واقعیت های ملموس و عینی فاصله می گیرند و در عالم خیال و ذهن سیر می کنند. "دوست بی عیب" از این گونه آرمان های دست نیافتنی است. البته باید کوشید تا حد امکان و توان در دوستی ها سراغ افرادی رفت که نقطه ضعف کمتری داشته باشند و اگر بی عیب باشند چه بهتر ولی ... آیا انسان بی عیب (غیر از حضرات معصومین علیهم السلام) می توان یافت؟ هر کس در موردی ممکن است نقصان و نقطه ضعفی داشته باشد .


قاعده های یک دوست واقعی

آیین دوستی

گاهی درباره اخلاق معاشرت بحث به برخورد مناسب هم نشین ها، بستگان و دوستان مرتبط می شود . اما از آنجا که دوستی یکی از فراگیر ترین رابطه های انسانی میان مردم است. به جاست که درباره این موضوع تأمل بیشتری داشته باشیم .

نعمت دوست

از قدیم گفته اند: "هزار دوست کم است و یک دشمن بسیار"

دوست همدم تنهایی های انسان شریک غم ها و شادی ها بازوی یاری رسان در نیازمندی ها، تکیه گاه انسان در مشکلات و گرفتاری ها و مشاور خیر خواه در لحظات تردید و  ابهام است.

بعضی از مردم، به خاطر خصلت های خودخواهانه یا توقعات بالا یا تنگ نظری یا سخت گیری یا دلایل دیگر. نمی توانند برای خود دوستی برگزینند و از تنهایی در آیند. این به تعبیر حضرت علی علیه السلام نوعی ناتوانی و بی دست و پایی است. "اَعجزُ الناس من عَجَنَز عن اکتساب الاخوان، و اَعجَزُ منهُ من ضَیَّعَ من ظَفِرَ به مِنهم" (1) ؛

ناتوان ترین مردم کسی است که دریافتن دوست ناتوان باشد، و ناتوان تر از او کسی است که دوستی بدست آورد و ضایعش گذارد (دوستان خود را از دست بدهد).

انسان در جامعه نیازمند دوست است. گفته اند دسته ای از دوستان،

1- مانند غذایند که انسان به آنها محتاج است .

2-  مانند دوایند که گاه و بیگاه به آن نیازمند است .

3-دسته سوم مرض اند که باید از آنها پرهیز کرد .

و باز گفته اند رفیق مانند وصله ای است که به پیراهن می زنند. (2)

تأمل در اینکه چه خصلت هایی سبب می شود انسان دوستان خود را از دست بدهد و تنها بماند. یا آنکه از آغاز نتواند دوستی برخویش برگزیند، ضروری است، سعدی علیه الرحمه می فرماید:

دوستی را که به عمری فرا چنگ آرند                    نشاید که به یک دم بیازارند

جلوه دوستی کامل و راستین در موّدت قلبی، حفظ حرمت ها، مراعات حقوق، یاری در هنگام نیاز و مساعدت در وقت گرفتاری است و بدون اینها دوستی معنا پیدا نمی کند

همرنگ و هماهنگ

دوستان هر کسی مبنای قضاوت دیگران نسبت به اخلاق و شخصیت و افکار او است. به علاوه تأثیر پذیری انسان از دوستان در سنین مختلف، چه کودکی، چه جوانی و حتی میانسالی بسیار است. از این رو دقت در گزینش "دوست موافق" البته صلاحیت اخلاقی و رفتاری انسان کمک می کند. به فرموده حضرت علی علیه السلام: "الصاحبَ کالرفعه فاتَّخِذه مشا کلاً" (3)

دوست همچون وصله جامه است، پس آن را هم شکل و هم سان با خودت برگزینی.

ارتباط قلبی و درونی میان انسان ها، به پیوند های اجتماعی و بیرون منجر می شود. روابط اجتماعی هم در روحیات و اخلاق افراد اثر می گذارد. بنابر این آنان که به تعالی فکر و سلامت اخلاق تهذیب نفس و تکامل  شخصیت خویش علاقه مندند ناگزیر باید در انتخاب دوست معیارهای مکتبی را لحاظ کنند و به آنچه از دوست می گیرند اهتمام ورزند.

تو اول بگو با کیان هستی              پس آن بگویم که تو کیستی

همین نشان دهنده ی معیار "دوستان" و ارزیابی شخصیت یک فرد است که مردم نیز آن را در داوری ها و ارزیابی های خودشان به کار می گیرند.

این سخن زیبای پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله ) خواندنی است که :

"مَثَل الجلیس الصالح مَثل العطار، اِن لَم یعطِکَ من عطره اَصابک من ریحه و مثل الجلیس السوء، مثلُ الفَّین ان لم یُحرق ثوبک اصابک من ریحه" (4) ؛

مثل همنشین شایسته و خوب، مثل عطار است که اگر از عطر خویش به تو ندهد، ولی از بوی خوش او به تو می رسد. و مثل همنشین بد همچون کوره پز آهنگری است که اگر لباس تو را هم (جرقه های آتش کوره) نسوزاند، ولی بوی کوره به تو می رسد.

دوست

دوست شایسته

جلوه دوستی کامل و راستین در موّدت قلبی، حفظ حرمت ها، مراعات حقوق، یاری در هنگام نیاز و مساعدت در وقت گرفتاری است و بدون اینها دوستی معنا پیدا نمی کند.

امام علی علیه السلام می فرماید: مردم جز با امتحان و آزمایش شناخته نمی شوند. پس همسر و فرزندانت را در حال غیبت و نبودنت امتحان کن و دوستت را در مصیبت و گرفتاری و خویشاوندان خود را هنگام نیازمندی و تهیدستی ..... "وَ صَدیقک فی مُصیبتک ..." (5)

دوست بی عیب؟!

واقع گرایی در همه مسائل پسندیده است از جمله در دوستیابی و دوست گزینی.بعضی ها چنان آرمانی فکر می کنند که از واقعیت های ملموس و عینی فاصله می گیرند و در عالم خیال و ذهن سیر می کنند. "دوست بی عیب" از این گونه آرمان های دست نیافتنی است. البته باید کوشید تا حد امکان و توان در دوستی ها سراغ افرادی رفت که نقطه ضعف کمتری داشته باشند و اگر بی عیب باشند چه بهتر ولی ... آیا انسان بی عیب (غیر از حضرات معصومین علیهم السلام) می توان یافت؟ هر کس در موردی ممکن است نقصان و نقطه ضعفی داشته باشد.

همان طور که طالبان همسر ایده آل و صددرصد بی عیب و نقص مجرد و بی همسر ، می مانند آنان هم که در پی دوست صددرصد کامل هستند تنها می مانند این حقیقت را حضرت علی علیه السلام اینگونه بیان فرموده اند:

"من لم یواخ الا مَن لا عیب فیه قَلَّ صدیقة"(6)؛ کسی که بخواهد جز با افراد بی عیب و دوستی و برادری نکند. دوستانش کم خواهند شد .و پایان این مطلب را با حدیث جالبی از امیر المؤمنین (علیه السلام) قرار می دهیم که ما را به مراعات حقوق دوستان و برادران دینی فرا می خواند و از زیر پاگذاشتن حقوق آنان به بهانه دوستی و خودمانی بودن نهی می کند. ایشان می فرمایند:"لا تُضیعَنَّ حقَ اخیک اتکالاً علی مابینک و بینه فانه لیس لک باَخ مَن اَضَعفَ حَقَّة"(7) حق برادر دینی خود را با اتکاء به رابطه هایی که میان تو و اوست، ضایع مکن، چرا که هرگز کسی که حقش را ضایع و تباه کرده ای، برادر تو نیست.

آراستن دوست، یاری رساندن، قدر شناس بودن، تقویت کردن، همکاری داشتن و در راه دوست و.... جزء رفتار پسندیده محسوب می شود و آنچه در قلمرو آیین دوستی نمی گنجد از قبیل عیب جویی، نابخردی، کینه توزی، پرتوقعی، کم ظرفیتی، بددهانی، بدزبانی، بی تقوایی، لجاجت و ستیزه جویی، شوخی های بی جا و آزار دهنده، خودپسندی و بدرفتاری و از این دست رفتارها ناپسند بوده و دوست با این افراد را نهی کرده اند

پس: فرد دوستی ها و پیوندهای عاطفی و دوستانه را بدانیم.

از دوستان صادق و وفادار و پاک و پرهیزکار دست بر نداریم.

چراغ محبت را در دل های خویش روشن و شعله ور نگاه داریم.

از زخم زبان و کلمات تحقیرآمیز و برخوردهای دشمنی برانگیز برحذر باشیم.

مصاحبت و هم نشینی

امام حسن مجتبی (علیه السلام) در بستر بیماری بود پس از آن مسمومیت به شهادت رسیدند – در دیداری که جَناده (از اصحاب وی) با حضرت داشت. امام چنین توصیه فرمودند: (8)

با کسی هم نشینی و دوستی کن که:

1- هرگاه با او هم نشین شوی مایه آراستگی تو باشد.

2- آنگاه که خدمتش کنی تو را نگهبان باشد .

3-  هرگاه از او یاری خواستی کمکت کند .

4- اگر سخنی گفتی، تو را تصدیق کند .

5- اگر (بر دشمن) حمله بردی قدرت و صولت تو را بیفزاید.

6-  اگر دستت را به فضل و نیکی دراز کردی، او هم دست پیش آورد.

7-  اگر در تو (و زندگیت) رخنه ای پدید آمد آن را برطرف سازد.

8- اگر از تو نیکی دید آن را در شمار و حساب آورد.

9- اگر چیزی از او طلبیدی عطا کند .

10-    اگر تو ساکت بودی (و چیزی نخواستی) او آغاز کند (و نیازت را برطرف سازد).

اینها اوصافی است که حضرت مجتبی (علیه السلام) برشمردند از این کلام بر می آید که :

آراستن دوست، یاری رساندن، قدر شناس بودن، تقویت کردن، همکاری داشتن و در راه دوست و.... جزء رفتار پسندیده محسوب می شود و آنچه در قلمرو آیین دوستی نمی گنجد از قبیل عیب جویی، نابخردی، کینه توزی، پرتوقعی، کم ظرفیتی، بددهانی، بدزبانی، بی تقوایی، لجاجت و ستیزه جویی، شوخی های بی جا و آزار دهنده، خودپسندی و بدرفتاری و از این دست رفتارها ناپسند بوده و دوست با این افراد را نهی کرده اند.

آری اینها ست آیین دوستی و برادری دینی.

پی نوشت ها:

1- نهج البلاغه، حکمت 11 فیض الاسلام.

2- شرح نهج البلاغه آیتی ج1  ص799  حکمت 11.

3- شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید  ج20  کلام 546.

4- میزان الحکمة  ج9  ص50.

5- همان منبع  ص313.

6-  همان منبع  ج1  ص55.

7- نهج البلاغه  نامه 31.

8- مجار الانوار  ج44  ص139.

مهناز وکیلی

 بخش نهج البلاغه تبیان

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.