تبیان، دستیار زندگی

اگر انسان با كسي به اين قسم معامله كند كه درختهاي ميوه اي را كه درختها يا منافع آن مال خود اوست و يا اختيار آن با اوست تا مدت معيني به آن كس واگذار كند كه تربيت نمايد و آب دهد و به مقداري كه قرار مي گذارند ازميوه آن بردارد اين معامله را مساقات مي گويند.

معامله مساقات در درختهايي كه مثل بيد و چنار ميوه نمي دهد صحيح نيست ولي در مثل درخت حنا كه از برگ آن استفاده مي كنند يا درختي كه ازگل آن استفاده مي كنند اشكال ندارد.

در معامله مساقات لازم نيست صيغه بخوانند بلكه اگر صاحب درخت به قصدمساقات آن را واگذار كند و كسي كه كار مي كند به همين قصد آیت الله گلپایگانی: مشغول كار شود معامله صحيح است . تحويل بگيرد معامله صحيح است .

مالك و كسي كه تربيت درختها را به عهده مي گيرد بايد مكلف و عاقل باشند و كسي آنها را مجبور نكرده باشد آیت الله گلپایگانی: و نيز بايد سفيه نباشند يعني مال خود را در كارهاي بيهوده مصرف نكنندو نيز بايد مالك از تصرف در مالش به حكم حاكم شرع ممنوع نباشد. و نيز بايد حاكم شرع آنان را از تصرف در مال خوشان منع نكرده باشد بلكه اگر در حال بالغ شدن سفيه باشند اگرچه حاكم شرع منع نكرده باشد معامله ايشان صحيح نيست .

مدت مساقات بايد معلوم باشد و اگر اول آن را معين كنند و آخر آن راموقعي قرار دهند كه ميوه آن سال به دست مي آيد آیت الله گلپایگانی: و به حسب عادت آن موقع معلوم باشد صحيح است . صحيح است .

بايد سهم هر كدام نصف يا ثلث حاصل و مانند اينها باشد و اگر قراربگذارند كه مثلا صد من از ميوه ها مال مالك و بقيه مال كسي باشد كه كار مي كند،معامله باطل است .

بايد قرار معامله مساقات را پيش از ظاهر شدن ميوه بگذارند و اگربعد از ظاهر شدن ميوه و پيش از رسيدن آن قرار بگذارند آیت الله گلپایگانی: پس اگر كاري كه باعث زيادتي ميوه مي شود، باقي مانده باشد معامله صحيح است و گرنه اشكال دارد اگرچه احتياج به كاري مانند چيدن ميوه و نگهداري آن داشته باشد. پس اگر كاري مانندآبياري يا كار ديگر كه براي زياد شدن ميوه يا خوب شدن آن لازم است باقي مانده باشد معامله صحيح است وگرنه اشكال دارد اگر چه احتياج به كاري مانند چيدن ميوه و نگهداري آن داشته باشد.

معامله مساقات در بوته خربزه و خيار و مانند اينها صحيح نيست .

درختي كه از آب باران يا رطوبت زمين استفاده مي كند و به آبياري احتياج ندارد اگر به كارهاي ديگر مانند بيل زدن و كود دادن آیت الله گلپایگانی: براي زياد شدن ميوه محتاج باشد معامله مساقات در آن صحيح است . محتاج باشد معامله مساقات در آن صحيح است ولي چنانچه آن كارها در زياد شدن يا خوب شدن ميوه اثري نداشته باشد معامله مساقات اشكال دارد.

دو نفري كه مساقات كرده اند با رضايت يكديگر مي توانند معامله را به هم بزنند و نيز اگر در ضمن خواندن صيغه مساقات شرط كنند كه هر دو يا يكي ازآنان حق به هم زدن معامله را داشته باشند مطابق قراري كه گذاشته اند به هم زدن معامله اشكال ندارد. بلكه اگر در معامله شرط كنند و عملي نشود كسي كه براي نفع او شرط كرده اند، مي تواند معامله را به هم بزند.

اگر مالك بميرد معامله مساقات به هم نمي خورد و ورثه اش به جاي اوهستند.